Tefsir Dersleri...

18 DERS ÇOCUK EMZİRME



233 — Anneler çocuklarını iki bütün yıl •m*f',annelerin) maruf vec-meyl tamam yaptırmak Isteyen(ler) İçindir Onların Qj a|tti| f^so ta-hile yiyeceği, giyeceği, çocuk kendisinin olan (bö*7 cocuğU yüzünden, ne katinden ziyadesiyle mükellef tutulmaz Ne bir anıt^' b}yla 2arGra sokulma-de bir çocuk kendisinin olan (bir baba) çocuğu seP f (anQ ve baba) ora*sın Mirasçıya düşen (vazife) de bunun gibidir *9 0ne do|madan) meme-larında rıza ve müşavere ile (biiittifak çocuğu iki * yoktur çocuklarınızı den kesmeyi arzu ederlerse İkisinin üzerine de «^2trme ücretin)! teslim emzirtmek isterseniz meşru surette verdiğiniz (sf^ Allah'tan korkun ve etmek (ödemek) şartıyla yine uhdenize vebal yokt^ bilin ki Allah, ne yaparsanız hakkıyla görendir




Ayetin Lafzî Tahlili



(Velvâlldâtü): Vâlidetin çoğulu vâlidotü kelime*si, anneler manasınadır Vâlld ise, babaya denir


(Havlayni): Havleyni kelimesi, iki sene demektir :


(El mevlûdi lehü): Baba anlamındadır (Fteâlen): Fisâl kelimesi, ayrılma ve sütten kesilme


(Teşâvürin): İstişare etmek demektir


(Testerdlû): Çocuk emzirmeyi isteme anla-


(Bİlmagrufl): Dinin emrettiği şekilde yapmak de-(Basirun); Allah (cc)'ın bir sıfatıdır O, her şeyi [468]




Ayetin İcmali Manası



Allah (cc) icmâlen şöyle diyor: «Allah (cc) boşanan anneye tam iki yıl çocuğunu emzirmesini emretmiştir Şüphesiz Cenab-ı Hak annenin üzerine yüklediği bu mükellefiyete karşılık, çocuğun babasına da baz vazifeler emretmektedir Çocuğunun, annesinin yiyeceğini, giyeceğini ma*ruf olan vech üzere, iyilikle ve gücünün yettiğince tekeffül etmesini em*retmiştir Her ikisi de mesuliyette ortaktırlar Her ikisi de güden dahilin*de vazifelerini yerine getirecektir


Cenab-ı Allah (cc), anne ve babadan her birisine, yavruyu diğerine zarar verecek şekilden kaçınmayı emretmiştir Baba, annenin duygusunu yavrusuna karşı şefkatini, onu tehdit etmek için veya karşılıksız emzirt*mek için kötüye kullanmamadır Anne de babanın çocuğuna karşı şefkat ve sevgisini, istekleriyle babanın omuzupa ağır yük vurmak için kötüye


kullanmamalıdır Annenin çocuğu emzirmekten kaçınması İse haramdır Boşonan kadının, çocuğun babası eski kocasına, «Çocuğunu artık emzir-miyorum Başka bir süt annesi bularak emzir» demesi veya çocuğun, an*nesini emme arzusunda olmasına rağmen, yavruyu babasının (annesine) emzirtmeyip başka bir süt anneye vermesi, haramdır


Anne ve baba veya mirasçısı, çocuğun memeden Kesilmesinde, sıh*hi ve benzeri sebeplerden dolayı fayda mülahaza ederlerse iki yıl bitme*den önce çocuğun memeden kesilmesinde üzerlerine bir vebal yoktur Himayesi üzerlerine yüklenen, korunması kendilerine verilen çocuğun maslahatına uygun olarak müşavere ve iki tarafın rızası İle bu İş biterse hic bir beis yoktur


Ey babalar, boşadığınız hanimin Jsyan etmesi, evlenme arzusunda bulunması veya emzirmekten aciz olması halinde, başka bir süt annesi bulmanızda üzerinize hiçbir vebgı yoktur Bulacağınız süt annesinin ücre*tini gücünüz nisbetinde maruf bir/şekiide vermeniz farzdır Çünkü İkram edilmeyen bir süt annesinin, çocuğa layıkıyla bakması ve emzirmesi müm*kün değildir Sfz onlara iyi bakarsanız, onlarda sizin çocuklarınıza İyi ba*karlar


Ey müminler, Allah (cc)'tan korkun ve bilin ki, şüphesiz Allah (cc), yaptığınız şeyleri hakkıyla görendir O, sizin bütün hallerinize vakıftır En İyi görücüdür Ahtrette sizi yargılayıcıdır Ve herşeye maliktir» [469]




Mevzumuz Âyetin, Önceki Âyetlerle Münasebeti



Allah (cc), daha önceki âyetlerde, nikah, talak ve rlcatle İlgili hüküm*leri zikrettikten sonra, (mevzumuz) âyetle de çocuk emzirme hükmünü be*yan etmiştir Çünkü talakla bir ayrılık meydana gelir Çoğu kez karısını boşayan bir erkeğin, süt emen çocuğu olur Kocasından intikam almak is*teyen boşanmış kadının, emzirmediği çocuğun ortada kalarak zayi olma*ması için Allah (cc), (mevzumuz) âyette, kocasından ayrılan kadınların çocuklarını emzirmelerin) ve bakımlarını yapmalarını emretmiştir [470]




Ayetin Tefsirindeki İncelikler



Birinci İncelik: (Mevzumuz) âyette, İlahi emir, doğrudan doğruya de*ğil, hober şeklinde gelmiştir, ilk bakışta bir hadiseyi haber verecek gibi zannedilmesine rağmen, gerçekte bir emirdir Ayet, «Anneler çocuklarını iki bütün yıl emzlrirler» şeklinde gelmişse de, «Anneler çocuklarını iki bü*tün yıl emzirsinler» tarzındadır Ayetin emir değil, haber şeklinde gelişi,


annelerin çocuklarına karşı aşırı bir sevgiye, sahip oldukları içindir (Mevzumuz) âyette, «Boşanan kadınlar» değil, «Anneleri* tabirinin kullanılma*sından maksat, kocalarından ayrılan kadınların, çocuklarına karşı annelik duygularını kaybetmemeleridir


İkinci İncelik: Âyette, «baba» tabiri yerine, «çocuklar kendisinin olan» ifadesinin kullanılmasında ince ve derin bir hikmet vardır Çocuklar soy bakımından anneye değil, babaya tabidir Annelere veya süt annelerine maruf olant yedirmek, giydirmek gibi şeylerin babalara farz olmasının hik*meti, çocukların annelerin değil, babaların tekellüfü altında olduğundan dolayıdır Bunun için emme müddeti içinde, emziren kadının nafakası İle, sütten kesilen çocukların nafakasını temin etme, babaların üzerine farz*dır


Allâme Zemahşerî bu hususta; «Âyette niçin «Baba» denilmiyor do «Çocuk kendisinin olan» tabiri kullanılıyor?» sorusu okla gelebilir Bu soru şöyle cevaplandırılabilir: Anneler, yalnız kocalan (babaları) için çocuk do*ğurmuşlardır Çünkü çocuk annesine değil, babasına isnat edilir» [471] der


Üçüncü İncelik: Ebu Hayyan: «Âyette, «iki sene» tabirinin, «bütün» kelimesiyle vasıflandırılmasındaki hikmet, ihtimali bir mecazın akla gelme*mesi içindir «Bütün» kelimesiyle, «iki sene» vasıflanmamış olsaydı, iki seneyi tamamlamanın şart olmadığı akla gelebilirdi Konuşma sırasında, «filan yerde iki sene oturdum» diyen kimsenin sözleri tetkik edildiği zaman çoğu kez, iki seninin tamam olmadığı görülür» [472] demektedir


Dördüncü incelik: Allah (cc), «Ne bir anne çocuğu yüzünden, ne de bir çocuk kendisinin olan (bir baba), çocuğu sebebiyle zarara sokulmasın»


âyetiyle, çocuğu, anne ve babanın her ikisine izafe etmiştir Maksatta, her ikisinin çocuğa karşı şefkatli olmaları, bakımlarını temin etmeleri ve en güzel şekilde terbiye etmelerini toleb etmek içindir Çünkü çocuk yabancı değildir Birisi annesi, diğeri ise babasıdır Karı-kocanın ayrılmalarına ve*sile olan düşmanlığın, çocuğa zarar vermeye vesile olmaması lazımdır


Allâme Ebussuud; «Âyette, çocuğun anne ve babaya izafesi, çocuğun yetiştirilmesi hususunda her ikisinin (karı-koca) anlaşmalarının gerekli ol*duğu ve boşanmanın çocuğa zarar vermeye değil, çocuk yüzünden zarara sokulmalarının doğru olmadığını beyan içindir» [473] diyor


Beşinci İncelik: Arap dili ve edebiyatıyla İlgili olduğundan alınma*mıştır [474]




Âyetteki Şer'i Hükümler


Birinci Hüküm: Âyette, «Anneler» Kelimesinden Maksat Nedir?



A Bazı alimlere göre âyette, «anneler» tabirinden murat, yainız koca*larından boşanan annelerdir Bu da, Mücahid, Deh hâk ve Es-Süddî'nin gö*rüşleridir Boşanan kadınların hükümlerini beyan eden âyetten hemen son*ra gelen (mevzumuz) âyet, onun hükümlerini tamamlamak için gönderil*miştir Şüphesiz Allah (cc), âyette, «anneler» tabiri kapsamına girenlerin, yemeleri ve giymelerinin, çocuk babalarına farz olduğunu açıklamıştır E-ğer âyette, «anneler» tabirinden halen evli anneler kastedllseydi, yeme ve giymenin çocuk babalarına bu âyetle farzedilmesine lüzum kalmazdı Evli bir kadının yeme ve giymesini temin, zaten evlendiği günden itibaren çocuk olsun veya olmasın, babanın üzerine farzdır


Allah (cc), (mevzumuz) âyetteki hükmün ilfet (neden) ve hikmetini be*yan ederken, her ikisinin de zarara sokulmasını yasaklamıştır «Çocuğu yüzünden, ne de bir çocuk kendisinin olan (bir baba), çocuğu sebebiyle zarara sokulmasın» âyeti, buna işaret eder Âyette, «anneler»den maksa*dın, boşanan anneler olduğu görülür Çünkü evli bir kadının çocuğuna zarar vermesi düşünülemez


B Diğer bazı alimlere göre ise, âyette «anneler» tabirinden murat, kocalarının yanında olan evli annelerdir İmam Fahreddin er-Râzî ve A1-lâme Kurtubî'nin naklettikleri gibi, el-Vâhidî'nin de görüş ve tercihi bu*dur Onların delilleri ise şudur: Boşanmış bir kadının, çocuğu emzirmesi halinde dahi elbisesini temin, çocuğun babasına farz değildir Kadın ço*cuğunu emzirmekle ancak emzirme ücreti alır «Çocuk emziren kadının yiyeceği, giyeceği çocuk kendisinin olan babaya aittir» buyruğu delalet ediyor ki, âyette «anneler» den maksat, evli annelerdir


C Bir kısım alimlere göre de, âyette «anneler» kelimesinden amaç, evli veya kocalarından boşanmış tüm annelerdir Çünkü âyette tevli veya boşanmış anne» ile tahsis değil, umumi bir ifade vardır Bu da Kadı Ebu Ya'la, Ebu Süleyman ed-Dımişki ile diğer alimlerin tercih ettikleri görüş*tür Bunların görüşleri, A ve 6 , maddelerinde görüşlerini naklettiğimiz alimlerin görüşlerinden daha tercihlidir Ebu Hayyan da bu görüşte oldu*ğunu, «Bahr-ı Muhit» isimli tefsirinde anmıştır [475]




İkinci Hüküm: Çocuğu Emzirmek, Anneye Farz Mıdır?



Bazı alimlere göre, annenin çocuğunu emzirmesi farzdır Çünkü, «Anneler, iki bütün yıl emzirirler» âyetinin zahiri, buna işaret eder Âyet, her ne kadar haber şeklinde varit olmuşsa da, emri ifade eder Yani «İki bütün yıl emzirsinler» mealindedir İmam Malik (ra)'in görüşü de budur Evli veya kocasından boşanmış bir kadının, başka bir kadının memesini emmeyen çocuğunu emzirmesi, kendisine farzdır


Kocasından tamamen ayrılan bir kadının, çocuğunu emzirmesi farz'de*ğildir Çocuğu emzirtmek, babaya aittir Yalnız ayrılan kadın, çocuğunu emzirmek isterse, elbette onun emzirmesi daha iyidir Emzirme ücretini de, çocuğun babasından o günkü rayiç üzerinden alır [476]


Fukaha-i cumhur'a göre, «emzirirler» ifadesi emri değil, sünneti (an*nenin çocuğu emzirmesi farz değil, sünnettir) ifade eder Yalnız çocuk, başka bir kadının memesini almıyorsa, babanın da' süt anne tutma gücü yoksa veya gücü olupta buiamıyorsa, o zaman annenin emzirmesi farzdır


Çocuğu emzirmek, kadına farz olsaydı İslâm, anneleri çocuklarını em*zirtmekte mükellef tutardı Yalnız çocuğu emzirmek, kadına sünnettir Çünkü onun sütü, çocuk bünyesine daha uygun ve bakımı hususunda şefkatlidir [477]




Üçüncü Hüküm: Haram Olmayı Gerektiren Süt Emme Süresi, Ne Kadar*dır?



Fukaha-i Cumhur (Maliki, Şafii, Hanbelî)'a göre haram olmayı ge*rektiren süt emme süresi, tam iki yıl olarak tesbit edilir Tam iki yıl süt anne emen çocuk, (o) kadının nesebinden olan çocuk gibi haramlığı ica-bettirir Çünkü Resulullah {sav} «Nesep ile haram olan süt ile de haram*dır» buyurmuştur Süt ile haram olma İçin, çocuğun doğumundan itibaren tam iki yaşını dolduruncaya kadarki sürede emmesi lazımdır


Fakihler, «Anneler, çocukları İkt bütün yıl emdirirler w âyetine dayanarak, süt emzirme müddetinin tam iki yıl olması lazım geldiğine hükmet*mişlerdir Bu hükme varışlarını Resulullah (sav)'ın, «Süt hükmü, ancak çocuk İki yaşını dolduruncaya kadarki zamanda tesbit edilir» hadisi te'yid eder- Blr çocuğa, iki yaşını dolduruncaya kadar, emdiği kadının çocukları, kızkardeşleri, annesi veya kocasının kızkardeşleri, erkek kardeşleri haramdır Çünkü kadının büyük ve küçük çocukları ile yakınları, emen çocuğun süt kardeşleri, süt teyzeleri, süt halaları ve süt babaanneleri olurlar


İmam-ı Azam Eb'u Hanife (ra)'ye göreyse, haram kılan süt müddeti İki yıl altı aydır Çünkü Allah (cc), «O'nun bu taşınması İle sütten kesil*mesi (süresi) otuz aydın* (Ahkâf: 15) buyurmuştur Âyetten anlaşılan, sü*tün geçerlilik müddetinin tam otuz ay olduğudur Bu da ikibuçuk sene eder


Allâme Kurtubî bu hususta şöyle der: «Sahih olan, cumhur'un görü*şüdür Çünkü Allah (cc), âyette «tam İki yıl» buyurmuştur, iki yıldan fazla süt emmenin hiçbir hükmü olmadığına âyet delâlet etmektedir Nitekim Resulullah (sav) da, aSüt hükmü, ancak çocuk iki yaşını dolduruncaya ka*dar ki, sürede tesbit edilir» buyurmuştur Hz Aİşe (ra) ile Leys bin Saad (ra) da aynı görüştedirler [478]