Tefsir Dersleri...

Mühim Bir Uyari:

öldürülen bir kimsenin diyetinin katil tarafından değil de katilin ba*ba tarafından yakın akrabalarınca verilmesi neden İcabetmektedir? Çünkü cinayeti yakın akrabalar değil katilin kendisi işlemiştir Allahu teala da «Herkesin kazanacağı kendisinden başkasına ait değildir Günahkâr hiç*bir nefis diğerinin yükünü taşımaz» (En'am: 164) buyurmaktadır Burada ise bir cinayetin katili olmadıkları halde yakın akrabaları diyetini vermekle katilin yükünü yüklenmiş olmuyorlar mı?


Bu soruya şöyle cevap vermeye çalışalım: Diyetin katilin baba tara*fından yakın akrabalarınca ödenmesi, bir kimsenin günahının diğer bir kimseye yüklenilmesi demek değildir Diyetin baba-tarafından yakın akra*balar tarafından verilmesi karşılıklı yardımlaşmanın bir gereğidir Bu yar*dımlaşma İse Araplar arasında cahiliyet döneminde de bir örf olarak yapıl*maktaydı Bu yardımlaşmayı güzel ahlaktan sayarlardı Resulullah (sav) da güzel ahlakı tamamlamak için gönderilmiştir Birisine yardım etmek, nusret vermek, borçlandığı zaman borcunu üzerine almak da güzel ahlak-dandır Bunları yapmak İse İnsanların anlaşmalarını ve aralarındaki sevgiyi kuvvetlendirir ve çoğaltır İşte bundan dolayı diyetin, katilin baba ta*rafından yakın akrabalarınca ödenmesi de güzel huylardan olduğu İçin İslâm onu aynen kabul etmiştir


Beşinci hüküm: Kasden veya hataen adam öldürmede verilen diye* tin miktarı ne kadardır?


Alimler hataen işlenen cinayette diyetin katilin babasının yakın ak*rabaları tarafından ödenmesinin farz olduğunda İttifak etmişlerdir Bu di*yet ise yüz devedir Bu diyetin üç yılda ve eşit taksitler halinde ödenmesi farzdır


Ödenecek bu diyet beş kısma ayrılır, ibni Mes'ud (ra), bu hususta Resulullah'tan şu rivayeti yapmıştır: «Resulullah (ra) hataen adam öldür*mede 20 tane bir yaşını doldurmuş dişi deve yavrusu, 20 tane bir yaşını doldurmuş erkek deve yavrusu, 20 tane iki yaşını doldurmuş dişi deve yavrusu, 20 tane üç yaşını doldurmuş dişi deve yavrusu, 20 tane de dört yaşını doldurmuş dişi deve yavrusu verilmesine hükmetmiştir» [115]


Kasde benzer (şibh-İ amd) odam öldürmenin diyeti ise üç kısma ay*rılır 40 tane hamile deve, 30 tane dört yaşını doldurmuş dişi deve, 30 ta*ne üç yaşını doldurmuş dişi devedir Bu diyeti katilin babasının yakın ak*rabalarının vermeleri farzdır


İmam Malik (ra) ile İmam Ebu Hanife (ra) kasden adam öldürmenin diyeti konusunda hiçbir görüş beyan etmemişlerdir İmam Şafii (ra)'ye gö*re kasden adam öldürmenin diyeti şibh-İ amdin diyeti gibidir Yalnız bu diyetin katilin babasının yakın akrabaları tarafından değil, bizzat katilin malından verilmesi farzdır


Kurtubî şöyle der: «Alimlere göre kasden öldürmenin diyetini katilin babasının yakın akrabaları ödemezler Bu diyetin katilin malından verilme*si farzdır Alimler bunda icma etmişlerdir» [116]


ibni Cevzî de diyetler konusunda şunları söyler: «Altı çeşit diyet var*dır Altın olursa 100 tane, gümüşten olursa 12000 dirhem, deveden veri*lirse 100 sığırdan verilirse 200, koyundan 10000 tane, İpek elbiseden olur*sa 200 adet verilir Bu diyet müslüman hür bir erkeğin diyetidir Müslüman hür bir kadının diyeti ise bunun yarısıdır» [117] Bu görüş fasihlerin cum*hurunun görüşüdür Imam-ı Azam (ra) da cumhura uymuştur Ancak o, di*yet gümüş olarak verilecek olurso 12000 değil, 100000 dirhem olduğu gö*rüşündedir [118]


Altıncı hüküm: Kasden adam öldüren katilin tövbesi kabul edilir mi?


Alimlerin bazılarına göre kasden adam Öldürenin tövbesi kabul edil*mez İbnl Abbas (ra) da bu görüştedir Bu hususta Buharı, Said bin Cü-beyr (ra)'den şu rivayeti yapmıştır: «Küfe alimleri kasden adam öldüren katilin tövbesi hususunda ihtilaf ederek İbnl Abbas (ra)'a gittiler O da


«Kim bir mümini kasden öldürürse cezası ebedi kalıcı olmak üzere cehen*nemdir» âyeti bu hususta nazil olan en son âyettir Bundan sonra bu âyeti nesheden bir âyet nazil olmadı» dedi» [119]


Nesal, Said bin Cübeyr (ra)'den şu rivayeti yapmıştır: «Ben, fbnl Ab-bas (ra)'dan kasden adam öldürenin tövbesinin kabul edilip edilmeye*ceğini sordum «Hayır, kabul edilmez» cevabını verince, «Onlar ki (müs-İümanJar) Alfanın yanına başka bir tann daha (katıp) tapmazlar Allanın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar, zina etmezler Kim bunlar(dan birini) yaparsa cezaya çarpar» (Furkon: 6 âyetini okudum Bunun üze*rine o, «Senin okuduğun âyet Mekke'de nazil olan âyetlerdendir Okudu*ğun âyetin hükmünü Medine'de nazil olan, «Kim bir mümini kasden öldü' rürse cezası, içinde ebedi kalıcı olmak üzere cehennemdir* âyeti nes-hetmiştlr» dedi» [120]


İbnl Cerlr et-Taberî, senediyle Salim bin Ebi el-Cat'tan rivayet etmiş*tir: «ibni Abbas (ra)'in gözlen hastalıktan dolayı kapandıktan sonra ya*nında bulunuyorduk Birkişi yanına gelerek ona, «Ey Abdullah bin Abbas (ra), kasden adam Öldüren katil hakkında ne dersiniz?» diye sordu, O, Kim bir mümini kasden öldürürse» âyetini okuyarak cevap verdi, O kimse, «Peki katil tövbe etse, imanını yenüese ve sal in amelde bulunsa ne dersiniz?» dedi Bu defa İbni Abbas (ra), «Sen kendini kaybetmişsin Onun tevbesl nereden kabul edilecek? Hayatım kudret elinde olan Allah (cc)'a yemin ederim ki, ben sizin peygamberinizden duydum tâ O, «Kıya*met günü katil başı sağ veya sol eliyle bağlı olarak arkadaşı (öldürdüğü adam) tarafından elinden tutulup bütün vücud hücrelerinden kanlar aka oka getirilerek Cenabı Allaha, «Şu kuluna sor, beni niçin öldürdü?» diye söyleyecektir» buyurmuştur Sizin peygamberinizden ve kitabınızdan son*ra başka bir peygamber ve kitap gelmiş midir?» diyerek cevap verdi» [121]


Fakİhlerin cumhuruna göre ise kasden adam öldürenin tövbesi kabul edilir Cumhur bu görüşü birkaç delille isbat ederler Bu delilleri özetle aşağıya aktarıyoruz


1) Küfür, kasden adam Öldürmekten daha büyük günah olduğu hal*de ondan dönülüp tövbe edilebildiği ve bu tövbe kabul edildiği halde kas*den adam Öldürenin tövbesi neden kabul edilmesin Adam öldürmek kü-


fürden daha hafif bir suc olduğuna göre onun tövbesinin kabulü diğerin*den daha evladır Çünkü hiçbir zaman küfürle kasden adam öldürmek bir*birine eşit olamaz


2) Allah (cc), «Şüphesiz ki Atlah, kendin» eş tanınmasını yarlığamaz Ondan başkasını dileyeceği kimseler *ç!n yarlığar» (Nisa: 48) buyurmuş*tur Ayetteki «ondan başkası» tabirinden maksat, şirk dışında kalan gü*nahlardır Bu günahlardan bir tanesi de kasden adam öldürmektir, öyley*se bu âyet açık olarak kasden adam öldüren kimsenin de tövbesinin kabuf edilebileceğine delalet etmektedir


3) Allah (cc), «Onlar ki Allanın yanına başka bir tann (katıp) tap*mazlar, Atlanın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar, zina etmezler Kim bunFardan birini yaparsa cezaya çarpar Kıyamet gününde azabı kat-merleşir ve o (azabın) fçlnde hor ve hakir ebedi bırakılır Meğer ki (slrkden) tövbe edlb iyi amel (ve hareketjde bulunan kimseler ola» (Furkon; 68-70) buyurmuştur Bu âyetler her çeşit günah İçin yapılacak tövbenin ka*bul edileceğine kesin bir nasstır Kasden adam öldürme de bir günah ol* duğuna göre o do naklettiğimiz âyetlerin ihtiva ettiği günahların tövbe*lerinin kabulü İçine girmektedir


4) Buhari ve Müslim'in rivayet ettiği, «Siz bana Allah (cc)'a İbadeti*nizde herhangi birşeyl ortak koşmayacağınıza, zina yapmayacağınıza ve Allah (cc)'ın haram kıldığı haksız yere adam Öldürmeyeceğinize biat edi*niz Her kim şirkin dışında bir günah işler de onu Allah (cc)'tan başka kimse bilmezse onun cezası Allah (ccj'o aittir Dilerse affeder, dilerse azab eder» hadisidir Bu hadis de gösteriyor ki, bütün günahların tövbesi kabul edildiği gibi şirkin dahi tövbesi kabul edilebilir


5) Müslim'in-Ebu Said el-Hudri (ro)'den rivayet ettiği, «Beni İsrail İçinde bir kimse vardı O, doksan dokuz insan öldürmüştü Sonra bu adam evinden çıkıp (o zammın büyük alimlerine bu cinayetlerin tövbe ile affı İmkanını) sormaya başlamıştı (İbtida) bir rahibe varıp sordu Ve, «Acaba benim için tövbe var mıdır?» dedi Rahip «Hayır yoktur» diye cevap verdi Katil rahibi de öldürdü Sonra yine sormaya başladı Bir kişi ona, «Sen filan köye (Nusrat köyüne) ve (oradaki) filan mabede git Orada birtakım insanlar Allaha ibadet ederler Sen de onlarla beraber Allah (cc)'a İbadet, günahlarından tövbe et ve bir daha memleketine dönme Çünkü orası kötü bir yerdir* dedi Adam Nusret köyüne doğru ola çıktı Yolun tam yarısına vardığında ölüm erişti Tövbekar olmak İçin gittiği köye- doğru göğsü ile yönelerek öldü Rahmet melekleriyle azab melekleri çekişmeye


başladılar Rahmet melekleri: «Bu adam tövbe ederek ve kalbiyle Allah (cc)'a yönelerek bize doğru geldi» diyorlardı Azab melekleri de; «Bu adam asla hayır işlememiştir» diyorlardı Bu sırada insan suretinde bir melek geldi Her İki taraf bu meleği aralarında hakem yaptılar O roeiek; «Şimdi siz buradan İtibaren geldiği köy ile gideceği köyün mesafelerini ölçüp birbirine tatbik ediniz Öldüğü yer iki köyden hangisine yakın ise mü*teveffa o köye ait olur» dedi Bunun üzerine Allah (cc), müteveffanın ken*di köyüne «Biraz uzaklaş!», gideceği köye de «Biraz yaklaş!» diye vahyet-tî Rahmet ve azab meleklerine de «Haydi şimdi her iki tarafı ölçerek iki*si arasındaki mesafeyi mukayese ediniz!» diye emretti Müteveffa tövbe köyüne bir karış daha yakın bulundu ve bu cihetle mağfiret olundu» ha*disidir [122] Bu hadis de kasden adam öldürenin tövbesinin kesinlikle Ka*bul edileceğini göstermektedir


Allame Şevkani şöyle der: «Hak olan tövbe kapısı, o kapıdan girmek isteyen herkes için açıktır Günahların en büyüğü, en şiddetlisi olduğu hal*de şirkten bile tövbe edilir Ondan küçük olan günahların da tövbelerinin kabul edilmesi lazımdır Tövbesi kabul edilen günahlardan birisi de şüp*hesiz kasden adam öldürmektir Şüphesiz Allah (cc) hakimlerin en iyi hü*küm verenidir Dilediği insana dilediği gibi hüküm verir» [123]




Ayetlerden Alinacak Dersler



1) Müminlerin kanını akıtmak ateşte ebedi kalmayı icabettiren bü*yük günahlardandır


2) Yanlışlıkla adam öldürmede kısas yok, kefaret ve diyet vardır


3) Öldürülen kişinin yakınları katili affederlerse diyet düşer Fakat katilin kefaret vermesi lazımdır


4) Kefaret, mümin bir köleyi azad etmek, köle azad edemediği tak*dirde hiç ara vermeden 2 ay oruç tutmaktır


5) Yalnız şüphe için adam öldürmek caiz değildir