Tefsir Dersleri...

35 DERS MESCİDLERİN İMAR VE TAMİRİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 2


Ayetlerin Lafzi Tahlili 2


Âyetlerin İcmali Manaları 2


Âyetlerin Nüzul Sebebleri 2


Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler 2


Ayetlerdeki Şer'ı Hükümler 3


Birinci Hüküm: Ayetteki «Mescidleri İmar Etmek»Ten Maksat Nedir? 3


İkinci Hüküm: Âyetteki «Mescid» Kelimesinden Maksat Nedir? 3


Üçüncü Hüküm: Mescidlerin İmarında Kafirleri İstihdam Etmek Caiz Midir? 3


Ayetlerden Alınacak Dersler 4


36 DERS MÜŞRİKLERİN MESCİD-İ HARAMA GİRMELERİNİN YASAKLANMASI 4


İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 4


Ayetlerin Lafzi Tahlili 4


Âyetlerin İcmali Manaları 4


Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler 4


Ayetlerdeki Şer'ı Hükümler 5


Birinci Hüküm: Ayetteki Müşrikler Kimlerdir? 5


İkinci Hüküm: Müşriklerin Vücudlan Da Neci» Midir? 5


Üçüncü Hüküm: Müşriklerin Mescidlere Girmelerine Mani Olunmalı Mı? 6


Dördüncü Hüküm: Cizye Nedir, Kimlerden Ve Ne Kadar Alınır? 7


Âyetlerdeki Teşrii Hikmetler 7



35 DERS MESCİDLERİN İMAR VE TAMİRİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER



17- Allah eş koşanların, kendi küfürlerine bizzat kendileri şahit iken, Allahın mescldlerlni imar etmelerine (ehliyetleri) yoktur Onların (hayır na*mına) bütün yaptıkları boşa gitmiştir ve onlar ateşte ebedî kalıcıdırlar


18- Allahın mescidlerini ancak Allaha ve ahiret günün» iman eden, namazı dosdoğru kılan, zekatı veren ve Allahtan başkasından korkmayan kimseler imar eder işte doğru yola ermişlerden olmaları umulanlar bunlardir




Ayetlerin Lafzi Tahlili



(En ya'gmurû): Ya'mürû, İmaret kökünden gelir


Camiyi yapma, onarma ve ibadet için ikame etmeye denir İmaret maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılır Âyet bu iki kısmı da şamildir


(Şahidine): Şahidine, şehadet kökünden gelir Yani onlar, şirk ve putperestlik eserini izhar ettiklerini kendileri de itiraf ediyor*lar demektir


(Habitat): Habitet, hubut kökünden gelir ve zay-olmak sevabı gitmek manasını taşır


(ve ekamessalâte): Akkame kelimesi ikamet kökün*den gelir İkamet, birşeyi yapılması gerekli olan herşeyiyle mükemmel ola*rak yapmaya denir Âyetteki manası ise namazı, Allanın bildirdiği ve Re*sulünün tarif ettiği gibi kılmak demektir


(Velem yatışa illallahe): Yahşâ haşyet kökün*den gelir ve korku demektir




Âyetlerin İcmali Manaları



Allah (cc), icmalen müşriklere, Allah (cc)'a şirk halinde iken, Allah (cc)'a ibadet edilen mescidlerj imar etmenin kendilerine uygun ve layık olmadığını haber vermektedir Zira mescidleri yapmak Allah (cc)'a imanı ve O'nu sevmeyi icabettirir Müşrikler ise kendi söz ve fiilleriyle kafir ol*duklarını itiraf ettikleri halde nasıl olurda ibadet edilecek mescidler yapar*lar Onların amelleri zayolmuş ve sevobları gitmiştir Onlar cehennem aza*bında ebedi kalıcı oldukları gibi, ordan çıkmaları veya azablarımn hafif*lemesi de küfür ve şirklerinden dolayı mümkün değildir


Mescidlerin imarı ancak Allah (cc)'a inanan, itaat eden ahiret günü*ne inanan insanlara layıktır Onlar imar ettikleri mescidlerde namazı dos*doğru kılar ve zekatlarını verirler Yalnız Allah (cc)'tan korkarlar İşte böy*le takva kişilerin mescid yapmaları daha uygundur Onlar dünya ve ahiret saadetine eren ve Allah (cc)'ın rızasına layık olanlardır




Âyetlerin Nüzul Sebebleri



Bedir savaşında Kureyş ulularından bir toplulukla birlikte o tarihte henüz iman etmeyen Abbas bin Abdulmuttalip (ra) de esir alınmıştı Ashab-tan birkaç kişi bunları ayıplıyor Hz Ali de, Hz Abbasi Resulullah (sav)'tan ayrı düşmek ve onunla savaşmaktan dolayı kınıyordu Bu ayıplama ve kınamalar üzerine Abbas (ra) «Siz bizim iyiliklerimizi ketmederek hep fenahklorımızı konuşuyorsunuz» dedi Sahabiler «Sizin de mi iyiliğiniz var?» dediler Abbas-(ra) ve diğer esirler «Evet bizim de iyiliğimiz vardır Çün*kü biz Mescidül Haramı onarır, her sene Kabe-i muazzamanın örtülerini değiştirir, hac için gelenlere su dağıtırız» cevabım verdiler İşte bunun üze*rine, «Allaha eş koşanların, kendi küfürlerine» âyeti nazil oldu [1]


Bu âyetlerle geçmiş âyetler arasındaki münasebet


Allahu taola, geçmiş âyetlerde müşriklerin imandan uzak olduklarını ve onların uzaklaşmalarını icabettiren cürüm ve günahlarını zikrettikten sonra müşrikler kendi yerlerinin yüksek olduğunu iddia etmişlerdir Allahu taala da bu âyetlerle onların iddialarını reddetmektedir




Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler



Birinci incelik: Muhakkik müfessirlerin görüşüne göre âyetteki mes-cidden maksat, herne kadar çoğul olarak «mesacld» şeklinde ifade edil*mişse de Mescidül Haramdır Çoğul kullanılmasının sebebi ise bütün mes-cidlerin kıblesi olmasıdır


İkinci incelik: Müşriklerin mescid yapmalarına mani olmanın gerçek sebebi onların bizzat kafir olmalarıdır Yoksa kendi kendilerinin küfürleri*ne şehadet etmeleri değildir Ancak küfürlerinin kendj şehadetleriyle tak-yid edilmesi, küfürlerinin sarahatini belirtmek içindir Zira onlar kafir ol*duklarını kendi sözleriyle de itiraf ve ikrar ederler Nitekim müşrikler Bey*tin tavafı sırasında şöyle söylerlerdi: «Lebbeyk lâ şerike leke İlla şerike nüve leke temlikühu vema meleke» (Emrine uyarak sana geldik Senin şerikin yoktur Yalnız bir şerikin vardır Sen birçok şeye malik olduğun gibi o da maliktir) Bu sözleri de açıkça gösteriyor ki, en kudsi ibadetleri olan Beyt'i tavaf sırasında Allah (cc)'a eş koştuklarını İtiraf etmektedir*ler Ayrıca Beytin içine ve etrafına diktikleri putlar da kafir ve müşrik ol*duklarını teyid eden fiili işaretlerdir, işte âyetteki «şirk» kelimesinden son*ra, «kendi küfürlerine bizzat kendileri şahld iken» ifadesinin gelme*sinin hikmeti de budur


Üçüncü incelik: Ebu Hayyan şöyle der: «Müminlere camileri imar ile birlikte camilerin onarılması, temiz tutulması, saygı gösterilmesi, ora*larda ibadet etmenin adet haline getirilmesi, ilim öğretilmesi gibi ibadet çeşitleri İle mescidlerln dünya işleriyle gıybet ve yalan gibi şeylerden ko*runması da emrolunmuştur» [2]


Resulullah (sav)'in, «Bir kimsenin camiye gitmeyi adet ettiğini gördünüzmü onun imanlı olduğuna şehadet ediniz» [3] sözleri de Ebu Hayyan'ın yukarıda söylediklerine delalet eder


Dördüncü incelik: Âyetin müminlere ait olan, «işte doğru yola ermiş*lerden olmaları umulanlar bunlardır» kısmındaki «umulanlar» tabiri, müş*riklerin İftihar vesilesi ettikleri Mescidül Haramı tamir etme, Kabenin ör*tüsünü değiştirme gibi amellerinden umut kesmeleri gerektiğini anlatmak*tadır Çünkü Allahu taala, Allah (cc)'a iman eden ve Allah (cc)'tan başka kimseden korkmayan müminlere bile hidayetin ulaşmasını «umulur» tabi*ri ile beyan etmiştir Müslümanların hali böyle olunca müşrikler küfür ve şirk üzere oldukları halde hidayet ve kurtuluşu nasıl bekleyebilirler




Ayetlerdeki Şer'ı Hükümler


Birinci Hüküm: Ayetteki «Mescidleri İmar Etmek»Ten Maksat Nedir?



Bazı alimler âyetteki «mescidleri imar» ibaresinden maksadın cami*ler İnşa etmek olduğunu söylemişlerdir Bu maddi bir imardır ve Resulul*lah (sav) tarafından da teşvik edilmiştir Nitekim bir hadiste, «Kim Allah (cc) için bir kuş yuvası kadar da olsa bir mescid yapsa Allah (cc) da ona onun karşılığında cennette bir ev yapar» buyurulmuştur


Diğer bazı alimlere göre ise âyetteki «mescidleri imandan maksat namaz kılmak, ibadet etmek ve diğer hayırlı işler yapmaktır «(O kandil) o evlerde (yakılır ki) Allah onların yüce tanıtmasına ve içlerinde adının a-nılmasına izin vermiştir Onlar buralarda sabah ve akşam O'nu teşbih (ve tenzih) ederler» (Nur: 36) âyeti de buna delalet etmektedir Zaten mescid-lerin imarından asıl maksat da budur Bu imar manevi imardır Âyetteki ibarenin hem maddi, hem de manevi imarı ihata ettiğini söylemeye hiçbir mani yoktur Alimlerin cumhurunun tercihi de böyledir Âyetteki ibare bu*na delalet ettiği gibi bu cümlenin âyetin akışında aldığı yer de bunu ik*tiza eder


Ebubekr el-Cessas şöyle der: «Mescldlerin imarı iki kasıtla olur Bi*rincisi onda ibadet yapmak ve' durmak, ikincisi ise inşası ve tamiridir Nitekim ziyaret maksadıyla Mescidül Harama ve Kabeye hac mevsimi dışın*da gidenlere de «mu'temlr» denir


Bu âyet kafir ve müşriklerin mescidler yapmasına, onları tamir etme*lerine mani olmaya delalet etmektedir Zira onların camilere girmesi, ca*mileri imardaki asıl gayeye uygun olmadığı gibi onların inançları da mes-cidlerde ibadet eden müminlerin inançlarına muhaliftir Müminler yalnız Allah (cc)'a, onlar ise maddeden yapılmış birtakım şeylere de ibadet ede*rek Allah (cc)'a eş koşmaktadırlar» [4]




İkinci Hüküm: Âyetteki «Mescid» Kelimesinden Maksat Nedir?



Bazı alimlere göre âyetteki «mescidsden maksat, Mescidül Haramdır Çünkü bütün mescidlerin kıblesi ve en efdalidir Âyetin nüzul sebebi de bu görüşü teyid etmektedir Bu görüş ikrime'den de rivayet edilmiştir Bazı alimler de bu görüşü İbni Kesir ve Ebu Amr'ın kıraatlerine —ki onlar «mesacid» kelimesini «mescid» şeklinde okumuşlardır— istinad ederek diğerlerine tercih etmişlerdir


Diğer bazı alimlere göre ise âyetteki (mesacid» kelimesinden maksat, yalnız Mescidül Haram değil bütün mescidlerdlr Çünkü kelime çoğul ola*rak gelmekte ve Allah (cc)'a izafe edilmektedir Dolayısıyla kelime umu*milik ifade etmekte, başta Mescidül Haram olmakla birlikte bütün mescid-•eri dile getirmektedir


Bize göre sahih olan ikinci görüştür Âyetin zahiri de bunu teyid et*mektedir Çünkü âyetteki çoğul sigası hükmün umumiliğini ifade eder Öy*leyse müşriklerin hangi mescid olursa olsun imar etme ehliyetleri yoktur Onların küfür ve şirkleri de bunun imkansız kılmaktadır Zaten onların bu mukaddes ve temiz yerlere girmeleri imam Malik (ra)'in de dediği gibi sahih değildir Müşriklerin mescidlere girme hükmünün tafsilatı gelecek âyette verilecektir




Üçüncü Hüküm: Mescidlerin İmarında Kafirleri İstihdam Etmek Caiz Midir?



Bazı alimler, âyetten müşriklerin müslümanlar tarafından mescidlerin imarında istihdam edilmelerinin caiz olmadığı hükmünü çıkarmışlardır Zira ou maddi imardır ve Allahu taala bunda müşriklere imkân verilmesini ya*saklamıştır Âyetin zahiri ise müşrik ve kafirlerin istihdamının caiz olduğuna delalet eder Zira âyette yasaklanan onların mescidlere sahip çık*maları, maddeten tasarruflarını ellerinde tutmaları veya mescidlerin va*kıflarını idare etmeleri ve benzeri işlerdir Ama bir müşrikin camilerin imarında işçi ve usta olarak çalıştırılması caizdir Bu işler âyetin yasak*lar: İçine girmez Fakihlerin cumhurunun görüşü budur




Ayetlerden Alınacak Dersler



1- Müşrikler küfürlerinden dolayı, yaptıkları hayırlardan sevap ala*mazlar Zira Allahu taala, «Biz onların herhangi bir amel (ve hareket) yap-tılarsa (hepsinin) önüne geçtik de bunlan saçılmış (ve hiçbir değeri ol*mayan) zerreler yaptık» (Furkan: 23) buyurmaktadır Bu âyet de bu ger*çeği ifade etmektedir


2- Mescidleri imar etmek Allah (cc)'ın haram sınırlarına tazim eden iman ehline layıktır


3- İnsanın gerek sözünde ve gerek ibadet ve muamelatında ihlaslı olması farzdır


4- Mescidlerin imarından gaye yalnız Allah (cc) rızasını kazanmak*tır Yoksa riya İçin olmamalıdır