Tefsir Dersleri...

37 DERS GANİMETLE İLGİLİ HÜKÜMLER 2


Ayetlerin Lafzı Tahlili 2


Ayetlerin İcmali Manaları 2


Ayetlerin Nüzul Sebebleri 2


İkinci Hüküm: Bazı Mücahldlere Ganimetten Fazla Pay Verilmesi 3


Üçüncü Hüküm: Tenfil Ganimetten Mi, Beşte Bir (Humus)Tan Mı Verilir? 3


Ayetlerden Alınacak Dersler 4


38 DERS CEPHEDEN KAÇMA İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 4


Âyetlerin Lafzi Tahlili 4


Ayetlerin İcmali Manaları 4


Ayetlerdeki Şer’i Hükümler 5


Birinci Hüküm: Cepheden Kaçmak Büyük Günahlardandır 5


İkinci Hüküm: Düşman Ne Kadar Olursa Kaçmak Haramdır? 5


Üçüncü Hüküm: Zaruret Halinde Cepheden Kaçmak Caiz Midir? 5


Âyetlerden Alınacak Dersler 5


39 DERS GANİMETLERİN TAKSİM USULÜ HAKKINDAKİ HÜKÜMLER 5


Âyetlerin Lafzi Tahlili 6


Âyetin İcmali Manası 6


Ayetin Tefsirindeki İncelikler 6


Âyetteki Şer'ı Hükümler 6


Birinci Hüküm: Ganimet İle Fey Aynı Şey Midir? 6


İkinci Hüküm: Humus Nasıl Taksim Edilir? 7


Üçüncü Hüküm: Ganimet Nasıl Taksim Edilir? 8


Dördüncü Hüküm: Bu Âyet Enfal Suresi 1 Âyeti Nesheder Mi? 8


Âyetten Alınacak Dersler 8



37 DERS GANİMETLE İLGİLİ HÜKÜMLER



1- (Habibim) sana harfo ganimetlerinin hükmünü) sorariar De ki: (Bu) ganimetler Allanın ve Resulünündür O halde (tam) müminlerseniz Allahtan korkun, (ihtilofa düşmeyip) aranızı düzeltin, Allaha ve peygambe*rine itaat edin


2- Müminler ancak onlardır ki Allah anıldığı zaman yürekleri titrer, karşılarında âyetleri okununca (bu), onların imanını artırır, onlar ancak Rablerine dayanıp güvenirler


3- (Müminler) onlardır ki namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine fi*zik olarak verdiğimizden (Allah yolunda) harcarlar


4- işte onlar gerçek müminlerin ta kendileridir Rableri katında de*receler, yarlığanma ve sayısı bitmez, müddeti tükenmez rızık (hep) onlann-




Ayetlerin Lafzı Tahlili



(El enfali): Enfal, nefel'in çoğuludur Nefel, faz*lalık olan birşeye denir Sünnet olan namazlara nafile denmesi de farzdan fazla olduğu içindir Âyette ise ganimet manasına gelmektedir


(Fettekullahe): Allah (cc)'ın emirlerini yerine getir*mek, yasaklarından kaçınmaktır Takva kelimesi, aslında insanın korktuğu tirşeyle kendisi arasına koyduğu perde, koruyucu demektir


(Zate beyniküm): Aralarındaki ahvali düzeltiniz c sağlansın


(Vecllet kûlûbühüm): Vecil, korkmak demektir


(Zadethüm imanen): Zade, ziyade kökünden gelen atr fiildir Buradaki manası «jmanda sebatları fazlalaşsırudır


(Tevekkeiune): Tevekkül, itimad etme manasındadır Ailah (cc)'a ittlka etmek muttaki müminin şiarıdır


(Yukbnunessakıte): Namazın rükün ve şortlarını ka*mil bir şekilde yerine getirmektir


(Derecâtün): Cennetteki yüksek mevkilere denir


(Ve magfiretün): Allah (ca)'ın kulların günahların*dan vazgeçmesi




Ayetlerin İcmali Manaları



Allah (cc) Resul (sav)'üne hitapla şöyle buyurmaktadır: Ey Muham-med (sav), sana senin ile müdrikler arasındaki ilk savaşta (Bedir) eline geçen ganimetin taksimi ve hükmü hususunu soruyorlar De ki: Ganimet Allanın ve Resulünündür Allah (cc) onda hikmeti ile hükmeder Resulü de Allahu taalanın teşrii itibariyle aranızda taksim eder Allah (cc)'tan kor*kunuz ve ganimet hususunda ihtilafa düşerek çekişmeyiniz Zira çekişme*niz Allah (cc)'ın gazabına vesile olduğu gibi düşmanlarınız karşısında da zayıf düşmenize sebeb olur Aranızdaki bu ihtilaf, ganimetin sizden ev*velki ümmetlere olduğu gibi size de haram kılınmasına sebeb olabilir Siz*lere Allah (cc) merhamet ederek bir kolaylık ve Allah (cc) yolunda cihada bir yardım olarak helal kılınmıştır


Ey müminler, ganimet hususunda ihtilaf etmeyin Allah (cc) ve Resul (sav)'üne her emrettiklerinde itaat edin, her yasakladıklarından da kaçının İman davasında sadık müminlerden iseniz veya öyle olmak istiyorsanız, böyle davranın Cennetteki yüksek mevkilere de ancak böyle ulaşabilirsi*niz


Daha sonra Allahu taala gerçek müminlerin vasıflarını 'beyan ederek âyetin sonunda onlara cennette hazırlamış olduğu nimetleri, kimsenin gö*zünün görmediği kulağının işitmediği, hayalinden geçmediği nimetleri bil*dirmiştir


Allahım bizi bu mutluluğa erişen muslümanlardan kıl Şüphesiz sen herşeyi hakkıyla işiten ve dualara icabet edensin Amin




Ayetlerin Nüzul Sebebleri



1) Übbade bin Samid'den şöyle rivayet edilmiştir: «Bu âyet biz Be*dir ashabı hakkında —ki biz o zaman ganimet hakkında ihtilaf ederek çe*kişiyor, huysuzlaşıyorduk— nazil oldu Aliahu taala bu âyetle ganimeti bizden alarak taksim etmesi için Resulullah (sav)'a emir buyurdu O da müslümanlar arasında eşit olarak taksim ettiler İşte Allahtan korkmanın Resulüne itaat etmenin ve aramızdaki ahvali düzeltmenin manası budur» [1]


2) Ebu Davud İbni Abbas (ra)'tan şöyle rivayet etmiştir: «Bedir sa*vaşı günü Resulullah (sav) ashaba, «Herkim şöyle savaşırsa şunları alır» dedi Bunun üzerine askerin içindeki gençler güçlerinin yettiği kadar sa*vaşırken, yaşlılar sancakların gölgesinde oturakaldılar Savaş kazanıldığı zaman gençler Resulullah (sav)'ın vadettiklerini almaya geldiler Yaşlılar, gençlere hitaben «Eğer siz dağılsaydınız bize doğru gelirdiniz» dediler


Alimler bu âyetin hükmünün muhkem veya mensuh olduğu hususun*da ihtilaf etmişlerdir


Alim ve fakihlerln cumhuruna göre bu âyet muhkemdir, neshedllme-mistir Bu âyet icmalen ganimetin taksim edilmesini beyan eder Daha sonra, «Bilin ki ganimet olarak aldığınız herhangi bir şeyin-beşte biri mutlaka Allanın, Resulünün, hısımların, yetimlerin, yoksulların, yolcunun*dur» (Enfal: 41) âyeti ile bu icmal tavzih edilerek ganimetlerin taksimi hu*susu tafsilatlı olarak bildirilmiştir Ganimetin beşte biri âyetin beyanı üze*re taksim edilir Kalan dört hisse de savaşçılar arasında dağıtılır


Alimlerden bazıları bu âyetin hükmünün yukarıda zikredilen Enfal Su*resinin 41 âyetiyle neshedildiği görüşündedir Fakat bu görüş zayıftır Sa*hih olan görüşe göre bu âyette nesih yoktur Ganimetle İlgili ikinci âyet, bu âyetteki icmali tafsilatlı olarak beyan etmektedir


İbni Kesir bu mevzuda şöyle der: «Doğrusu bu âyet mücmel ve muh*kem âyetlerdendir Bunun ihtiva ettiği icmali hükmü 41 âyet beyan et*mektedir» [2]




İkinci Hüküm: Bazı Mücahldlere Ganimetten Fazla Pay Verilmesi



«Tenfil», ganimetin taksiminden önce bazı mücahidlere pay verilme*sine denir, imam dilerse ganimeti taksim etmeden önce askerlerden ba*zılarına fazladan bir pay verebilir Âyetin nüzul sebebinde de geçtiği üzere Pesulullah (sav)'ın, Saad bin Ebi Vakkas [ra)'a, öldürdüğü Said bin el-As'-ın kılıcını taksimden önce vermesi de buna delalet eder Yine Resulullah (sav)'in Bedir savaşında ashabı kirama hitabında «Her kim müşriklerden birisini öldürür veya esir ederse o şunu şunu alır» buyurması da bu uy*gulamayı teyid etmektedir Sahih olan cumhurun bu görüşü âyetin zahi*rine de uygun düşmektedir


İmam Malik (ra)'ten naklolunan rivayete göre o, bu uygulamaya karşı çıkarak mekruh olduğunu söylemiştir Ona göre bu uygulama dünya İçin savaşmaya işarettir Halbuki İslâmda savaş dünya için değil, ilayı kelime-tuliah içindir


İbnü'l-Arabî, tefsirinde bu hususta şöyle der: «İslâm alimleri «tenfil»in caiz olup olmadığı hususunda ikiye ayrılmışlardır Caiz olanı savaştan sonra verilmesidir Nitekim Resulullah (sav) Huneyn Savaşında, «Her kin* bir müşrik öldürdüğünü isbat ederse onun silah, elbise ve kıymetli eşyas onundur» buyurmuştur Bu hadis de tenfilin savaştan sonra verilmesine delalet eder Mekruh olanı ise savaştan önce «Her kim bir müşrik öldü*rürse» denilerek verilen tenfildir Bunun mekruh oluşunun sebebi, sa*laştan önce yapılacak böyle bir teklifin savaşın manasını değiştirmesidir Çünkü böyle bir savaş Allah (cc) için değil, ganimet için yapılmış olur Nitekim sohabilerden birisi Resulullah (sav)'a, «İnsan ganimet veya yiğit*liğini göstermek için savaşır Bunun hangisi Allah (cc) içindir?» diye so*runca, «Her kim ilayı kelimetullah için savaşırsa ancak o Allah yolunda savaşmış olur» buyurmuştur Bunun üzerine soran sahabi, «öyleyse insa*na düşen savaşta yalnız ilayı kelimetullah için savaşmaktır Niyet İlayı kelimetullah olunca ganimet alma düşüncesi olmadığından savaşı Hakkın nzası için olur» demiştir» [3]




Üçüncü Hüküm: Tenfil Ganimetten Mi, Beşte Bir (Humus)Tan Mı Verilir?



İmam Malik (ra) ve Ebu Hanife (ra)'ye göre «tenfil», ganimetten değil, humus (beşte birjden verilir Delilleri ise Resulullah (sav)'ın, «Ben ancak stze Allah (cc) tarafından bize helal kılınan humustan serbestçe vermek*te salahiyetliyim Diğer dört kısmı ise size aittir» hadisidir Bu hadis ten-Min ganimetin beşte birinden verilmesine delalet etmektedir


İmam Şafii (ra)'ye göre «tenfil», beşte birden değil ganimetten verilir Zira rivayete göre Resulullah (sav) Muaz bin Amr (ra)'a Ebu Cehil'in kılı*cını ve elbiselerini vermiştir Yine Resulullah (sav)'ın Huneyn savaşında «Her kim bir müşrik öldürdüğünü isbat ederse öldürdüğü kimsenin silah, e'hise ve kıymetli eşyası onundur» buyurmuştur Bu hadis de tenfilin ga*nimetin beşte birinden değil, aslından verilmesi gerektiğine delalet eder


İbnü'l-Arabî şöyle der: «Bu hadisler müşriki öldürene öldürdüğü kim*senin silah, elbise ve kıymetli eşyasından fazla birşey verilmesine delalet etmiyorlar Bunların verilmesi tenfilin ganimetten mi yoksa beşte birinden mi verilmesi gerektiğini de göstermemektedir Bunun tesbiti ancak ikinci bir delille yapılabilir Halbuki Allahu taala ganimeti beşe taksim ederek birini Resulullah (sav)'a, dört kısmını da müslümanlara vermiştir


«Bizim mezhebimizin görüşünün sıhhatine delalet eden bir başka ha*dis de şöyledir: Rivayete göre Hamiri kabilesiyle yapılan kazada Avf bin Malik (ra) öldürdüğü müşrikin silah, elbise ve kıymetli eşyasını almak is*tedi Fakat o sırada kumandan bulunan Halid ve Velid buna mani oldu Medine'ye dönülünce Avf Resulullaha durumu haber verdi Resulullah sav), Hz Halid'e, «Niçin vermedin?» dedi Hz Hoiid de «Çok bulduğum*dan vermedim ya Resulullah» karşılığını verdi Resulullah (sav) «Onları ona ver» buyurdu Resulullah (sav)'ın emri üzerine Avf Hz Halid'in kolun*dan tutup çekiştirerek, «Sen Resulullah (sav)'ın dediğini yapmıyor musun?» dedi Bu davranışı üzerine Resulullah (sav) ona kızarak Hz Halid'e, «On*ları ona verme» buyurdu Sonra da sahabe-i kirama dönerek, «Sizin ba*şınıza tayin ettiğim emirlere itaat etmeyecek misiniz?» buyurdu Eğer öl*dürülen kişinin eşyası ganimetin aslından sayılsaydı Resulullah (sav) Hz Halid'e «verme» demezdi Çünkü Resulullah (sav)'ın buna mani oluşu ma*lî bir ceza olurdu ki bu hiçbir durumda caiz değildir


«ibni Müseyyib (ra)'in de şöyle dediği tesbit edilmiştir: «Ganimet tak*sim edilmeden önce müslümanlara verilen şey ganimetten değil, beşte birjndendir»




Ayetlerden Alınacak Dersler



1- Sahabllerin din işlerini sorup öğrenmekte son derece hasis dav*ranmaları sorup öğrenmenin önemini göstermektedir


2- Bütün hükümlerin menşei, Allah (cc) kelamı ve Resulullah (sav)'-in hadislerdir!


3- Allohu taala müslümanların birliğinin korunması için aralarının düzeltilmesini emir buyurmaktadır


4- Sadık müminler imanın hakikatine erdirecek sıfatlarla muttasıl-tırlar


5- Dünya ve ahiret saadeti, Allah (cc)'ın emir ve yasaklarına sım*sıkı sarılmaktadır