Tefsir Dersleri...

60 DERS İSLAM'DA SAVAŞ 2


Ayetlerin Lafzı Tahlili 2


Ayetlerin İcmali Manaları 2


Âyetlerin Tefsirindeki İncelikler 2


Âyetlerdeki Şer’i Hükümler 3


Birinci Hüküm: Ayetteki «Küfredenler» Kimlerdir? 3


İkinci Hüküm: Âyetteki «Boyunlarını Vurun»dan Maksat Nedir? 3


Üçüncü Hüküm: «Yeterkl Harb (Erbabı) Ağırlıklarını Bıraksın» Âyetinden Maksat Nedir? 3


Dördüncü Hüküm: Esirleri Öldürmek Caiz Midir? 4


Beşinci Hüküm: Esirden Fidye Olmak Caiz Midir? 4


Ayetlerden Alınacak Dersler 6


Ayetlerdeki Teşriî Hikmetler 6


61 DERS BAŞLANILAN AMELİ TERKETMENİN HÜKMÜ 7


Ayetlerin lafzî tahlili 7


Âyetlerin İcmali Manaları 7


Faydalı Bir Uyarı: 7


Ayetlerin Tefsırindeki İncelikler 7


Başlanılan Ameli Terketmenin Hükmü 8


Ayetlerdeki Şer'ı Hükümler 8


Birinci Hüküm: Başlanılan İbadetin Tamamlanmadan Terkedilmeslnin Caiz Değildir 8


İkinci Hüküm: Düşmanlarla Sulh Yapmak 9



60 DERS İSLAM'DA SAVAŞ



4 — Onun İçin küfredenlerle (muharebede) karşılaştığınız vakit bo*yunlarını vurun Nihayet anfan mecalsiz bir hale getirdiğiniz zaman artık bağı sıkt tutun (Ondan) sonra İse ya İyilik (yapın) yahut fktye (alın) Ye*ter ki harb (erbabı) ağırlıklarını bıraksın (Emtr) böyledir Eğer Alfah dJ-leseydi onlardan (muharebeslz olarak da) elbet İntikam alırdı Fakat (mu*harebeyi emretmesi) sizi birblrintzle İmtihan etmesi içindir Allah yolunda öldürülenlerin amel (ve hizmet) terini asla boşa çıkarmaz O


5 — Onlara muvaffakiyet verir, hallerini iyileştirir


6 — Onları kendilerine tanıttığı cennete sokar




Ayetlerin Lafzı Tahlili



(Eshentümûhüm); Eshentümû, ishan kökünden gelen bir fiildir İshan herşeyin şiddet ve kuvvetine denir Âyetteki mana*sı, «ontart mecalsiz hale getirdiğiniz zaman» demektir


(Elvesâge): Bağ demektir


(Mennen); Alınan esiri karşılıksız olarak salıvermektir


(Fidâen): Esiri fidye karşılığı serbest bırakmak


(Evzâreha); Evzâr, vizr'in cpğuludur Vizr, günah -ve ağır yük demektir Ayette vizr'den maksat, silah ağırlığıdır


(Lentasara mtnhüm): Onlardan yardım kabul etmek Buradaki manası, «Eğer Allah dlleseydi onlardan (muharebesiz ola*rak da) elbet intikam alırdı»




Ayetlerin İcmali Manaları



Allahu taala müminlere savaşta kafirlerle karşılaştıklarında onlara şgfkatü olmamalarını emretmiştir Kılıcı boyunlarına vurduklarında şiddet*le vurup adeta bir ekini hasat edercesine onları biçmeyi emretmiştir On*lar yenildikleri, güçleri kındığı ve esir edildikleri zaman da bağların sıkı tutulması lazımdır Savaş bittikten sonra alınan esirler, dilenirse karşılık*sız olarak serbest bırakılır veya yakınlarından müslümanların güçlenmesi ve müşriklerin ekonomik sakıntıya düşürülmesi İçin fidye alınmalıdır


Altahu taala düşmanlarından müminler ile kafirler arasında hiç savaş yapılmadan rta İntikam almaya kadirdir Öyleyse savaşı niçin meşru kıl*mıştır Savaştan maksat, müslümaniarı imtihandır Allah (cc) yolunda kar*şılaşacakları eza ve cefaya karşı sabretmeleri içindir Çünkü Allahu taala, «Yokso siz —Allah İçinizden savaşanlarda sat/aşmayanlar)ı belli etmeden— sebat edenler(le etmeyenler)) belli etmeden cennete girivereceğinizi mi sandınız» (Al-i İmran: 142) buyurmaktadır


Allahu taala şehid olanların amellerini boşa çıkarmayacaktır Onlar cennet bahçelerinde sevineceklerdir Allahu taala âyetin sonunda cihad İçin teşvik etmektedir, Müminler cihad vasıtasıyla iki güzel şeyden birine kavuşacaklardır Birisi dünyada zafer, diğeri Allah yolunda şehadet ve cennettir




Âyetlerin Tefsirindeki İncelikler



Birinci İncelik: Kur'an, «kati» kelimesi yerine «boyunlarını vurum tabirini kullanmıştır Zira «boyunlarını vurun» tabiri, «onları Öldürün» tabirinden daha şiddetlidir Boynu vurularak öldürülmek, ölümlerin en çirkin şeklidir Gövde sağlam olduğu halde bütün duyguların merkezi olan başın kesilmesi, başsız gövdenin yere atılması öldüren kişinin gücünü göster*mektedir «Boyunlarını vurun» tabiri müminlerin kafirlerden daha yiğit, da*ha kuvvetli olduklarını gösterdiği gibi, müminlerin savaştan korkmama*ları gerektiğine de işaret etmektedir


İkinci incelik: Âyetteki, «Artık bağı sıkı tutun» ifadesi, müşrikler*den öldürmediklerinlzi esir alın ve onlar hakkında ortak bir karara varana kadar da eliniz altında tutun demektir Bunun yanında âyet, alınan esirle*rin öldürülmemesine de işaret etmektedir Çünkü İslâm savaşta yara alan düşmanların öldürülmesini yasaklamıştır Bu da İslâmın insana ne kadar değer verdiğini ortaya koymaktadır


Üçüncü incelik: Allahu taala, «Ya iyilik (yapın) yahut fidye (alın)» âyetinde «iyilik» ve «fidye» kelimelerini zikrettiği halde öldürmeyi veya köle etmeyi zikretmemlştir Çünkü savaştan maksat düşmanın gücünü kırmaktır Yoksa kan dökmek, öldürmek değildir Müşrikler zayıf düşürül*dükten sonra onları artık öldürmeye lüzum yoktur Âyette tciyHik» kelime*sinin «fidye»den önce zikredilmesinde insanlığın, mal talebine tercih edil*mesine işaret vardır Zaten mücahid maddi bir çıkar için değil, ilayı keli-metullah için savaşır


Dördüncü incelik: «Yeter ki harb (erbabı) ağırlıklarını bıraksın» âye*ti de İslâmın savaşı istemediğine işaret etmektedir Çünkü savaş yıkıcı ve harabedici bir hadisedir Âyetteki «ağırlıkları» ifadesi de işaret ediyor ki, savaşta kazanılan günahlar kafirlere aittir Hira onların küfür ve fesadı ı|-masaydı savaş da olmazdı


Razi şöyle der: «Âyetteki «Harb (erbabı) ağırlıklarını bıraksın» ifadesinden maksat, savaşın tamamen ortadan kalkmasıdır Öyle ki yer*yüzünde hiçbir kafir toplum müslüman bir toplumla savaşmasın» [1]


Beşinci incelik: Cenabı Allah'ın kudreti olduğu halde neden kendisi kafirleri helak etmiyor da müminlere onlarla savaşmayı emrediyor diye düşünülebilir Bunun cevabı şudur: Allahu taala müminlere savaşı emre*derek onları imtihan ediyor, sıkıntılara karşı sabırlarını deniyor Kafirleri, de müminlerle İmtihan ederek yeryüzünü onların pisliğinden temizlemek ve müminlerin Allah (cc) yolunda şehadet derecesine ulaşmasını sağla*mak için savaşı emretmektedir Buna, «Fakat (muharebeyi emretmesi) sizi birbirinizle imtihan etmek İçindir» âyeti işaret etmektedir


Allahu taala mümin ile kafiri, günahsi2 İle günahkarı, muti ile asiyi biliyor Öyleyse bu İmtihandan maksat nedir diye sorulabilir Allah (cc)'ın İmtihanı O'nun bilmesi için değildir Müminlerin savaşla sevaba kavuş*maları, kafirlerin de azablanması içindir Veya bu imtihandan maksat, in*sanlar açısından müminin münafıktan ayırdedilmesi veya meleklerin an*laması içindir Yoksa Allahu taala herşeyi bilendir


Altıncı İncelik: Allahu taala esirlere İyilik yapmayı veya fidye almayı emretmiştir Ki bu, İslâm'ın en güzel huylarından biridir Bazı tarihçilere göre Haccac, Abdurrahman bin Eş'as ve arkadaşlarını esir aldı Esirlerin sayısı takriben beşbin civarında idi Haccac bunlardan, üçbin kişiyi kat*letti Arapların Kinde kabilesinden birisi Haccac'a, «Allah (cc) yaptıkları*nın karşılığında seni hiç mükafatlandırmasın» dedi Haccac, niçin diye sorunca, «Allahu taala, «Onun İçin küfredenlerle (muharebede) karşılaş*tığınız vakit boyunlarını vurun Nihayet onları mesalsîz bir hale getirdiğiniz zaman artık bağı sıkı tutun (Ondan) sonra İse ya iyilik (yapın) yahut fidye (alm)n buyurmuştur Allah (cc)'a yemin ederini ki sen ne İyilik ettin, ne de fidye aldın Halbuki sizin şairiniz kavminin güzel ahlakından bahsederken, «Biz esirleri öldürmez, serbest bırakırız» demiştir» cevabını verdi Hac-cac, «Şu cifelere bakınız, Bunların içinde de böyle güzel konuşanlar var*dı Geri kalanları serbest bırakın» dedi Adamın konuşması üzerine o gün Ikibin kadar kişi serbest bırakıldı [2]




Âyetlerdeki Şer’i Hükümler



Birinci Hüküm: Ayetteki «Küfredenler» Kimlerdir?


Müfessirler bu hususta iki görüşe ayrılmışlardır:


1 Görüş: «Küfredenleruden maksat, puta tapan müşrik kafirlerdir Bu görüş İbni Abbas (ra)'tan da rivayet edilmiştir


2 Görüş: «Küfredenler», müslümanlarla zimmeti ve anlaşması ol*mayan, İslama muhalefet eden bütün müşrik ve ehil kitaptır Buna göre âyetin mefhumuna istisnasız bütün kafirler girmektedir Müfessirlerin cumhuru da bu görüştedir İbnü'l-Arobi'ye göre de sahih olan görüş bu*dur Âyeti putperestlere tahsis etmeye de herhangi bir delil yoktur




İkinci Hüküm: Âyetteki «Boyunlarını Vurun»dan Maksat Nedir?



Süddl ve müfesslrlerin cumhuruna göre, «boyunlarını vurunsdan mak*sat, öldürmektir Diğer bazı müfessirlere göre İse, fidye ödenmediği tak*dirde esirlerin Öldürülmesidir Tercih edilen görüş Süddî ve müfessirlerin cumhurunun görüşüdür Çünkü «Boyunlarım vurun Nihayet onları me*calsiz bir hale getirdiğiniz zaman artık bağı sıkı tutun» buyurulmuştur Buna göre «boyunlarını vurun» emrinin sebebi, «Onları mecalsiz bir hale-» getirmektir Yoksa esiri kefaleten öldürmek değildir Çünkü kefeleten öl*dürmek, ancak onların «mecalsiz bir hale» gelmelerinden sonra mümkün olabilir Buna göre müfessirlerin cumhurunun görüşü daha sahihtir




Üçüncü Hüküm: «Yeterkl Harb (Erbabı) Ağırlıklarını Bıraksın» Âyetin*den Maksat Nedir?



Müfessirler bu âyetin tefsirinde ihtilaf ederek birkaç görüşe ayrıl*mışlardır :


1- İbnl Abbas (ra}'a göre, yeryüzünde savaşacak müşrik kalmayın-caya kadar savaşmaktır


2- Mücahid (ra)'e göre, yeryüzünde İslâm'dan başka din kalmaym-caya kadar savaşmaktır


3- Said bin Cübeyr (ra)'e göre, İsa aleyhisselam yeryüzüne İnince*ye kadar savaşmaktır Zaten İsa aleyhisselamın nüzulünden sonra savaş bitmektedir


Bu üçüncü görüş zayıftır Çünkü İsa aleyhisselamın nüzulüne dair âyetlerde bir işaret yoktur Bu mesele ancak hadislerden bilinmektedir Onun inişi ile yeryüzünde tek bir kafir kalmayacak herkes müslüman ola*caktır


Âyeti kerimeden maksat, iman yayılana, küfür yok edilene kadar, kelimetullah yükseltilip küfür kelimesi alçaltılanan kadar savaşmaktır Bu manaya «(Yeryüzünde) bir fitne kalmayıncaya ve din tamatnfyle Allanın oluncaya kadar onlarla muharebe edin» (Enfal: 39) âyeti de delalet et*mektedir




Dördüncü Hüküm: Esirleri Öldürmek Caiz Midir?



Fakihler, esirlerin katlinin cevazı hakkında ittifak etmişlerdir Hatta Cessos, «Kafir esirlerin katledilmesinin cevazı hakkında muhalefet eden bir fakih bilmiyorum» demektedir Bazı esirlerin Resulullah (sav) tarafından öldürtüldüğü hususunda mütevatir hadisler vardır 8u hadislerin bazı*ları şunlardır:


1- Resulullah (sav), Uhud Savaşında esir edilen müşrik şair Ebu İzzet'i öldürtmüştür


2- Bedir Savaşında esir edilen Ukbe bin Ebi Muâyid ve Nadr bin Haris öldürülmüştür


3- Beni Kurayza, Sa'd bin Muaz'ın hükmü altına girince Sa'd bin Muaz'ın onları öldürmesi ve çocuklarını esir etmesi


4- Resulullah (sav), Hayber'in bir kısmını sulhen bir kısmını da zorla fethetmiştir Hayber Savaşında esir alman İbni Ebi Hukayk'a hiçbir şeyi ketmemeslni şart koşmuştu Onun ifadelerinde bazı şeyleri ketmet-tiğl ve hıyanet ettiği anlaşılınca Resulullah (sav) onu katlettirdi


5- Resulultah (sav), Mekke'nin fethinde Hilal bin Hatem, Abdullah bin Ebi Şerh ve Mukis bin Hebabe'nln öldürülmesini emretmiş ve «Onları Kabenin örtüsüne asılmış görseniz dahi Öldürüns buyurmuştur[3]


Nakledilen hadislerin hepsi esirin katledilmesinin caiz olduğuna dela*let eder Çünkü bunların öldürülmesi ile yeryüzünde fesat maddesi yok edilmektedir


Alusî şöyle der: «Mücahidlerden hiç birisi Kendi başına bir esiri öl-düremez Şayet Öldürürse İmamın ona tazlren had vurdurması lazım gelir Fakat o mücahid hiçbir tazminat ödemez Esirler, esir olduktan sonra müslüman olurlarsa hiçbir şekilde öldürülemezler Çünkü müslüman ol*maları ile zararlı olmaktan çıkmışlardır Şu kadarı var ki, müslüman ol*duktan sonra köle edilmeleri caizdir Asılda kafir olduklarından müslü-manlıkları onların köle olmalarını engelleyemez Eğer esir omadan önce müslüman olurlarsa öldürülemedikleri gibi köle de edilemezler Çünkü on*lar kölelik hükmünü almadan önce müslüman olmuşardır» [4]


Kurtubî: «İmam esiri ödüremez Çünkü, rivayete göre Abdullah bin Ömer (ra) Haccac'ın kendisine öldürmesi için verdiği esiri öldürmemiş, «Allahu taala bize esirleri öldürmemizi emretmem iştir» diyerek, «Nihayet onlan mecalsiz bir hale getirdiğiniz zaman artık bağı sıkı tutun (Ondan) sonra ya iyilik (yapın) yahut fidye (alın)» âyetini okumuştur», denilebilir Bunun cevabı şudur: Resulullah (sav) esirlerin öldürülmelerini emretmiş ve bilfiil kendisi de İcra etmiştir Ayetteki «iyilik» ve «fidye» kelimelerinin tefsirinde de Resulullah (sav), esirlerin öldürülmeyeceği şeklinde bir tefsir yapmamıştır İbni Ömer (ra)'in Haccac'ın verdiği esiri öldürrheyişlne gelin*ce, onu Haccac'ın eliyle olduğu için öldürmemiştir Haccac'a karşı özür bakımından da öyle konuşmuştur» [5]