Tefsir Dersleri...

70 DERS KUR'AININ TİLAVETİ HAKKINDA 2


Âyetlerin Lafzı Tahlili 2


Âyetlerin İcmali Manaları 2


Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler 2


Ayetlerdeki Şer'i Hükümler 3


Birinci Hüküm: Gece Namazı Resulullah (sav)'a Farz Mıydı? 3


İkinci Hüküm: Kur'anı Okurken Sesi Güzelleştirmek Caiz Midir? 3






70 DERS KUR'AININ TİLAVETİ HAKKINDA



1 — Ey (esvabına) bürünen (Hab'rbim),


2 — Gece(nin) birazından gayrı (saatlerde) kalk


3 — (Gecenin) yarısı mtktarınca Yahut ondan birazını eksilt


4 — Yahut (o yarının) üzerine (ilave edip) artır Kur'anı da çok açık, tane tane oku


5 — Hakikat biz sana ağır bir söz vahyediyoruz


6 — Gerçek, gece (yatağından ibadete) kalkan nefs (yok mu?) O, hem uygunluk itibariyle daha kuvvetlidir, hem kıraatçe daha sağlamdır


7 — Çünkü gündüz senin için uzun bir meşguliyet var


8 — Rabbinin adını an (İbadetinde ondan başka herşeyden kesilerek) yalnız O'na yönel


9 — (O), doğunun da batının da Rabbidir O'ndan başka hiçbir Tanrı " yok O halde (umurunda) güvenek ve dayanak olarak onu tut


10 — Onlar ne derlerse katlan Onlardan sızıltısızca ayrıl




Âyetlerin Lafzı Tahlili



(El müzemmilü): Zemmele kökünden gelir Elbiseye bürünen demektir,


(Verettilil Kur'an'e): Kur'anı tane tane oku


(Naşietelleyli): Gece vakitleri


(Eseddüvet'en): Gece namaz kılmak gündüz namaz kılmaktan daha ağırdır


(Ve ekvamü kıylen): Gece kılınan namaz daha doğru ve daha sade olur


(Sebhen): İş, meşguliyet


(Vetebettel): Tebettül kökünden gelen bir fiildir Tebeltül, ibadetle meşgul olmaktır


(Hecren cemlla): Onlardan güzellikle ayrıl Onla*ra yaptıkları gibi kötü bir karşılık verme




Âyetlerin İcmali Manaları



Allahu taala kerim peygamberine hitaben şöyle buyurmaktadır: Ey el*biselerine bürünen, seni büyük bir iş bekliyor, kalk Yoruluncoya kadar çalışmaya kalk Senin için İstirahat vakti geçmiştir Kalk ve hazırlan Ge*cenin yarısını veya yansından biraz fazlasını namaz ile huşu ile, tazarru ile canlandır Ki, bizim güzel kokularımıza hazır olasın Çünkü biz sana tartıda ağır, ücrette büyük, İfadede sabit o büyük Kur'anı vah ye d ece giz Sana vahyedeceğimiz Kur'anı düşünerek oku ve gece kalkmak hususunda basiretli ol Kur'anı tane tane ve huşu İle oku Gecelerin namazla kaim ol*ması, gece saatlerinin namazla geçirilmesi şüphesi? refse cok ağır gelir Fakat Allah (cc) katında cok daha makbuldür


Ey Muhammed (sav), senin İçin gündüzleri uzun ve ağır işler vardır Gece saatlerini ibadetle geçir Allanın ismini zikret ki O'ndan kuvvet ala*sın Allah (cc)'tn İbadetine dön O'ndan başkasına yönelme İzzet, celal ve ikram O'nundur Yardımcı ancak O'dur O öyle yardımcıdır ki -kendi*sine sığınanı mahrum etmez O'nu bütün işlerinde vekil et


Ey Muhammed (sav), kavminin seni tekzib etmesine, davetine mani olmalarına ve davetinden yüz çevirmelerine karşı sabret Onlara karşılık verme Onların sana yaptıkları fenalıklar gibi fenalıklarla onlara taarruz etme Allah (cc)'m sana davetinde bir çıkış yolu ve onlara karşı bir zafer vermesine kadar onları güzellikle terket Allah (cc)'ın yardım ve zaferi yakındır ,




Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler



Birinci İncelik: Allahu taala Resulullah (sav)'a âyette, «Duriinen» sı*fatıyla hitap ederek ona iltifat etmiş ve vahşet duymasına mani olmuştur Çünkü Araplar konuşmalarında muhotablorına o anki sıfatları İle hitap ederlerdi


Hz Ali bir gece Hz Fatıma'ya kızarak mescide gidip orada uyudu Bu sırada her tarafına toprak bulaştı Resulullah (sav)yanına gelerek vahşet duymaması ve İltifat için, «Ebu Turab kalk, Ebu Turab kalk» bu*yurdu


İkinci incelik: Resulullah (sav)'ın bürünmesinln sebebi nedir? Bu hususta Resutuilah (sav)'tan şöyle rivayet edilmiştir: «Hıra dağında İbadet*le meşgul oluyordum Birgün ibadetimi tamamlayarak geri dönerken adım çağrıldı Sağıma baktım kimseyi göremedim Soluma baktım kimseyi gö*remedim Arkama baktım göremedim O zaman başımı yukarıya kaldırdım Baktım ki, Hıra dağında yanıma gelen melek, yerle gök arasında bir kürsü üzerine oturmuş Cok korktum Evime döndüm ve «Üzerimi örtünüz, üze*rimi Örtünüz» dedim Üzerimi örttüler İşte bunun üzerine «Ey bürünen» âyetleri nazil oldu» [1]


Bu hadise göre Resulullah (sav)'m elbiseye bürünmesinln, sebebi, Cebrail aleyhlsselamı melek sıfatıyla görmesinden korkmosıdır


Üçüncü İncelik: Allah u taala aziz kitabında üç şeyi «cetnll» vasfıyla vasiflandirmış ve Peygamberine de onları emretmiştir


1- «(Habiblm) sen (şimdilik) güzel bir sabır İle katlan» (Meartc: 5)


2- «Onlardan güzelce (sızıltısızca) ayni» (Müzemmll: 10)


3- «Şimdilik sen aldırı? etme, (onlara karşı) güzel (ve tatlı muame*lede) bulun» (Hlcr: 85)


Sabr-ı cem il (güzel sabır): Hiçbir şikayette bulunulmayan sabırdır


Hicr-i cemil (güzel ayrılmak): Eziyet vermedenayrılmak "Sefh-i cemll {güzel muamele): Onlara hiç karışmama


Dördüncü İncelik: Sahih'te şöyle rivayet edilmiştir: Resulullah (sav) geceleri ayaklan şişinceye kadar namaz kılardı Hz Ayşe, Resulullah (sav)'a, «Allahu taala senin geçmiş ve gelecek herşeyinl affetmiştlr Buna rağmen hala niçin kendine zahmet veriyorsun?» dedi Resulullah (sav), «Ben Allah (cc)'a ençok şükreden olmayayım mı?» buyurdu




Ayetlerdeki Şer'i Hükümler



Birinci Hüküm: Gece Namazı Resulullah (sav)'a Farz Mıydı?



«Gece(nîn) birazından gayrı (saatlerde) kalk» âyetinin zahiri, Resu*lullah (sav)'a gece (teheccüd) namazının farz olduğuna ve bu farzlyetln yalnız ona mahsus olduğuna delalet eder «Gecenin bir kısmında uyanıp sırf sana mahsus fazla (bir ibadet) olmak üzere onunla (Kur'an İle) gec* namazı kıl» (İsra: 79) âyeti de gece namazının Resulullah (sav)'a farz ol*duğuna delalet eder Çünkü âyette «gece namazı» emrinden sonra «sana» kelimesinin kullanılması da bu farzın saadece Resulullah (sav)'a mahsus olduğuna delalet eder


Ayetteki «fazla» kelimesinden maksat da bildiğimiz gibi, yapılması veya terki caiz olan nafile demek değildir Eğer bu manada olursa Resulut-tah (sav)'a has bir İbadet olmaktan çıkar Buradaki manası, ümmetin© farz kılınmış namazlardan «fazla» olarak farz kılınan demektir


Resululfah (sav) gece namazlarına devam edince müminler de Resu*lullah (sav) gibi ayakları şişinceye kadar namaz kılmaya başladılar Bunun üzerine Allahu taala gece namazının farzlyetlni, «Şüphe yok ki Rabbln, senin gecenin üçte ikisinden biraz eksik, yarısı, üçte biri kadar ayakta durmakta olduğunu ve senin maiyetinde bulunanlardan bir zümrenin de (böyle yaptığını) biliyor Geceyi, gündüzü Allah saymaktadır O, bunu sizin sayamayacağınızı bildiği İçin size karşı (ruhsat canibine) döndü Artık Kur'andan kolay geleni (ne fse onu) okuyun Allah muhakkak bilmiştir ki, İçinizden hasta(!anan)lar olacak, diğer bir kısım Allahın fazlından (naslb) aramak üzere yer (yüzün) de yol tepecekler, başka bir takımı öa Allah yo*lunda çarpışacaklardır O halde ondan {Kur'andan size) kolay geleni oku*yun Namazı dosdoğru kılın Zekatı verin» (Müzemmil: 20) âyetivte nes-hetmlştlr


İbni Abbas (ra) şöyle der: «Gece namazının Resulullcı (sav)'a (arz edilişi İle neshedülşi arasında bir sene vardır» [2]


Müfessirlerden bir cemaat, «Bu sureden başka sonunun başını neshet-', tiği bir sure yoktur» demişlerdir [3]




İkinci Hüküm: Kur'anı Okurken Sesi Güzelleştirmek Caiz Midir?



Allahu taala, «Kur'anı da çok açık ve tane tane oku» âyetiyle harfle*rin dahi anlaşılır şekilde okunmasını emretmiştir Öyle ki, onu dinleyen bütün kelimelerini tek tek anladığı gibi manasını da düşünebilsin


Alimler, Kur'anın tecvidle, meharic-i hurufla okunması hususunda İt*tifak halindedirler Ancak Kur'anı sesi güzelleştirerek okumanın caiz olup olmadığı hususunda sahabe ve tabiin, buna bağlı olarak da fukoha İhtilaf etmişlerdir


Faklhlerin görüşlerini delilleri ile birlikte tafsilatlı olarak aşağıya alı*yoruz :


1- Maliki ve Hanbelilerln görüşü: Kur'an-ı kerimi sesi güzelleşti*rerek okumak mekruhtur Bu görüş, Said bin Müseyyib (ra), Said bin Cü-beyr (ra), Kasım bin Muhammed (ra), Hasan-ı Basrî (ra), İbrahim Nehai (ra) ve İbni Şirin (ra)'den de nakledilmiştir


2- Hanefi ve Şafülerin görüşü : Kur'an-ı kerimi sesi güzelleştirerek okumak caizdir Bu görüş, Ömer bin Hattab (ra), İbni Abbas (ra), ibni Mes'ud (ra), Abdurrahman bin Esved bin Zeyd (ra)'den de nakledilmiştir Müfessirlerden Taberî ile İbnü'l-Arabî de bu görüşü zihab etmişlerdir


Maliki ve Hanbefilerin delilleri:


1- Resuluilah (sav)'tan şöyle rivayet edilmiştir: «Kur'anı Arapların seslerini güzetleştlrdiği gibi güzelleştirerek okuyun Seslerinizi kitap ehlinin ve fasıkların seslerini güzelleştlrdlklerl gibi güzelleştirmekten kaçının Zira benden sonra bir kavim gelecek ki, onlar Kur'on okurken seslerini türkü ve şarkıda güzelleştlrdlklerl gibi güzelleştireceklerdir Kur'an onla*rın gırtlaklarından aşağıya geçmeyecektir Bunların ve bunların okuyuşla*rını beğenenlerin kalbleri bozulmuştur» [4]


Görülüyor ki Resululiah (sav), Kur'an-ı kerimi türkü ve şarkı gibi oku*yanların ölüm haberini vermiştir Bugün birtaktm hafız ve mevlüdhanların Kur'anı bu şekilde okudukları bilinmektedir


2- «Onlar Kur'anı düdük yapacaklardır Kendilerinden daha İyi oku*yan olmadığı halde, bir okuyucuyu öne geçirip ona Kur'anı türkü gibi oku*tacaklardır» [5]


3- «Şüphesiz ezan kolaydır Eğer ezanı zorlamadan okuyacaksan oku Yok eğer ezanı zorlayarak, sesini güzelleştirerek, teganni ederek okuyacaksan okuma [6]


Görülüyor ki Resululiah (sav) müezzinin ezonı dahi zorlayarak sesini güzelleştirorek okumasını mekruh kılmıştır Resululiah (sav)'ın bu hükmü, Kur'anı sesi güzelleştlrerek okumanın mekruh olduğuna delalet etmekte*dir


4- Kur'anı teganni İle okumak, Kur'anda olmayan bir harfi ilave et*mektir Çünkü tegannide çekilmeyecek yerde çekilir, bazan bir harf birkaç harf yapılır Bunlar İse caiz değildir Ayrıca sesin güzelliği dinleyenleri meşgul ederse dinleyenleri onun manasını düşünmekten, ibret almaktan alıkoyar


İmam Malik (ra)'e namazda Kur'an okurken sesin güzelleştirilmesi so*rulunca, «Ben onu beğenmem Onlar Kur'an okurken karşılığında para almak İçin seslerini güzelleştlrirler» cevabını vermiştir


İmam Hanbel (ra}'den de şöyle rivayet edilmiştir: «Sesi güzelleştire*rek Kur'an okumayı beğenmem Böyle okumak bid'adtır ve dinlenmez» Kur'anı sesi güzelleştirerek okumak hususunda bir soru soran adamın İs*mini sordu Adamın isminin Muhammed olduğunu öğrenince, «Sana Mu*hammed yerine Mûhâmîd denilmesini İster misin?» dedi


Hanefi ve Şaflitorln delilleri:


Kur'anı sesi güzelleştirerek okumanın caiz olduğunu söyleyen Hanefi ve Şofillerln delillerini özetle aşağıya alıyoruz:


1- «Kur'anı sesinizle süsleyin» [7]


2- «Kur'anı güzel sesle okumayan bizden değildir» [8]


3- Abdullah bin Mugaffel'den şöyle rivayet edilmiştir: tMekke'nln fethi senesinde Resulullah (sav) bir yolculuğu sırgsında Fetih suresini se*sini güzelleştirerek okudu» [9]


4- Resulullah (sav) bir gece Ebu Musa el-Eş'arî (ra)'nln Kur'on okumasını dinledi Sonra onunla karşılaştığında, «Sana al-l Davud'un mIzmadarından bir mizmar verilmiştir» buyurdu- Ebu Musa (ra), «Eğer dinlediğinizi bilseydim, sesimi daha güzelleştirirdim» dedi [10]


5- «Allah (cc), peygamberinin güzel sesle okuduğu Kur'an kadar hiçbir şeyi dinlemez» [11]


Kur'anı güzel sesle okumak daha iyi dinlenilmesini sağlar Güzel ses*le okunan Kur'an insanların kalbine ve nefsine daha cok tesir eder


Taberi: «Ömer bin Hattab (ra), Ebu Musa el-Eş'arî (ra)'ye, «Bize Rab-bimizi hatırlat» derdi Ebu Musa el-Eş'ari (ra) de sesini güzelleştİrerek Kur'an okurdu Hz Ömer, «Kur'an okurken seslerini güzelleştirenler Ebu Musa (ra) gibi güzelleştlrsinler» derdi»


İbni Mes'ud (ra), sesi cok güzel olan İlkime âl-Esved (ra)'in kıraatini cok beğenirdi İlkime okuyuşunu bitirdikçe İbni Mes'ud (raj «Anam babam sana feda olsun Bana yine oku» derdi


İşte her iki görüşün delillerini de özet olarak aktardık Bu delillere dikkatle bakıldığında, aralarındaki ihtilafın sadece şekli olduğu görülür


Bütün fakfhler, Kur'an-ı kerimin tecvid ahkamına riayet edilmeden sesi güzelleştirerek (teganni) okunmasının haram olduğunda İttifak etmiş*lerdir Mesela, çekilmemesi gereken yeri çekmek, kalın okunacak yerde kalın okumak gibi Hülasa, Kur'an-ı kerimin okunma adabına saygı gös*terilmeden yalnız ses güzelliğini göstermek için okumak haramdır ,


Kur'an-ı kerimi harfleri mahreçlerinden salim çıkararak, tecvid ahka*mına uyularak, durulacak yerde durularak, uzatılacak yerde uzatarak oku*mak şartıyla sesi güzelleştirmenin haram olduğuna hlckfmse hükmedemez Zira güzel ses Kur'anın güzelliğine güzellik katar İnsanlaradaha cok tesir eder Nitekim Resulullah (sav) da sahabilerden bazılarının seslerini beğenir ve onların güzel sesle Kur'an okumalarını dinlerdi Ebu Musa el-Eş'arî (ra)'yl dinledikten sonra, «Allah (cc) sana ol-i Davud'un mfzmar-Jarından bir mîzmor vermiştir» buyurmuştur


Doğru yola ileten ve muvaffak eden yalnız Allah (ccj'tır






--------------------------------------------------------------------------------


[1] Buhari, imam Hanbel Müslim TİrtnizI 500


[2] Razi, age C 8, S 333


[3] İbni Cevzi, age, C 7 S 389 Kurtubl, age C 20 S 38


[4] Tlrmia, Nevadirü'l-Usul'de Huzeyfetü'l-Yemani'don


[5] Şeyh Sais, age, C 4, S 194


[6] Daru Kutnl ve Ata İbni Abbas'tan


[7] Ebu Davud ve Nesai, Bera bin Azib'ten


[8] Müslim


[9] Müslim


[10] Müslim ve Nesal


[11] Müslim