Safran ( Crocus Sativus ) - Dünyanın En Pahalı Baharatı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

YETİŞTİRİCİLİK

Safran bitkisi, Akdeniz maki ve Kuzey Amerika chaparral bitki örtüsünün yaşadığına benzer, sıcak ve kuru yaz rüzgârlarının estiği yarı kurak iklimlerde büyür

Bitki, soğuk kışları da atlatabilir ve kısa süre kar altında kalabildiği gibi -10 °C’lik donlara da karşı koyabilir

Ancak Keşmir gibi yıllık 1000–1500 mm yağış alan nemli iklimlerde yetiştirilmediği takdirde sulama gerektirir

Yıllık 500 mm yağış alan Yunanistan’da ve yıllık 400 mm yağış alan İspanya’da sulama olmadan yetiştirilemez

Japonya'nın Osaka ilinde iki safran bitkisi çiçeği

Yağmurların zamanlaması da önemlidir

Cömert bahar yağmurlarının ardından gelen kuru yazlar optimal koşullardır

Buna ek olarak çiçek açmasından hemen önce yağan yağmurlar safran mahsulünü artırır

Ancak tam çiçek açarken soğuk ve yağmurlu hava ile karşılaşınca hastalığın artması nedeniyle üretim miktarı düşer

Sürekli nem ve sıcak hava ile tavşan, sıçan ve kuşların toprağı kazmaları da üretimi kötü yönde etkiler

İplikkurdu ve yaprak mantarı gibi parazitlerle soğan çürümesi de önemli tehditlerdir

Safran bitkisi güçlü ve doğrudan güneş ışığını ne kadar severse, gölgede kalmaktan da o kadar hoşlanmaz

Dolayısıyla günışığı alan yamaçlar (Kuzey Yarımküre’de güneye doğru) safran bitkisi dikimi için en elverişli yerlerdir ve buralarda çiçek en yüksek oranda güneş ışığı alır

Kuzey Yarımküre’de soğan dikimi 7–15 cm derinlikte olmak üzere Haziran ayında yapılır

Soğanların dikildiği derinlik, aralık ve iklim, ürün miktarını etkileyen kritik faktörlerdir

Daha derine dikilen ana soğanlar daha yüksek kaliteli safran üretir ama daha az çiçek tomurcuğuna ve yavru soğancığa sahip olurlar

Safran bitkisinin en severek yetiştiği toprak gevrek, gevşek, düşük yoğunluklu, iyi sulanmış ve iyi akaçlanmış, yüksek organik içerikli killi ve kalker topraktır

Kabartılmış dikim yatakları iyi akaçlamayı sağlamak için kullanılan geleneksel bir yöntemdir

Toprağın organik içeriğini sağlamak için tarihsel olarak hektar başına 20–30 ton gübre kullanılır

Ama daha sonraları, daha fazla gübre kullanmadan soğanlar dikilmiştir

Yaz mevsimini uyuyarak geçiren soğan, sonbaharın başında dar yapraklarını yukarı gönderir ve tomurcuklanmaya başlar

Bitki ancak sonbahar ortasında çiçeklenmeye başlar

Çiçeklerin hasatı çok hızlı yapılmak durumundadır çünkü gün ağarırken açan çiçekler gün ilerledikçe solmaya başlar

Üstelik safran bitkisi bir ila iki haftalık çok kısa bir dönem içinde çiçeklenir

Yaklaşık olarak 150 çiçek 1 gr kuru safran lifi verir

12 gr kuru safran ya da 72 gr taze toplanmış safran elde etmek için 1 kg çiçek gerekir

Ortalama olarak taze toplanmış bir çiçek 0,03 g taze safran ya da 0,007 g kuru safran verir

Kısır olmaları nedeniyle safran bitkisinin mor çiçekleri üretken tohum üretemez ve çiçeğin üremesi insana bağlı kalır

Toprak altında kalan ve üreme organı gِörevini yapan soğanlar toprak kazılarak çıkarılmalı, bِölünerek ayrılmalı ve tekrar dikilmelidir

Bir soğan yalnızca bir mevsim yaşar , bِölünerek yaklaşık on tane soğancık üretir ve bu soğancıklardan yeni bitkiler ürer

Soğanlar yaklaşık 4,5 cm

çapında küçük kahverengi yuvarlardır ve sık bir hasır şeklinde paralel lifçiklerden oluşmuştur

Bir yaz uykusu geçirdikten sonra topraktan, 40 cm

ye kadar büyüyen, beş ila onbir adet dar ve dik yeşil yaprak çıkar

Sonbaharda mor tomurcuklar kendini gِösterir

Ekim ayında, diğer tüm çiçekli bitkiler tohumlarını bıraktıktan sonra açık pastel leylak renginden daha koyu bir mor renkte parlak renkli çiçekleri açar

Çiçek verdiği sırada bitki 30 cm

den daha yüksek değildir

Her çiçeğin ucunda üçlü bir erkeklik organı bulunur ve bunların ucunda 25 – 30 mm

lik koyu kırmızı tepecikler yer alır

Bir tepecik lifinin yakın çekimi

Gerçek uzunluğu 20 mm

’dir

08-04-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Safran ( Crocus Sativus ) - Dünyanın En Pahalı Baharatı YETİŞTİRİCİLİK Safran bitkisi, Akdeniz maki ve Kuzey Amerika chaparral bitki örtüsünün yaşadığına benzer, sıcak ve kuru yaz rüzgârlarının estiği yarı kurak iklimlerde büyür Bitki, soğuk kışları da atlatabilir ve kısa süre kar altında kalabildiği gibi -10 °C’lik donlara da karşı koyabilir Ancak Keşmir gibi yıllık 1000–1500 mm yağış alan nemli iklimlerde yetiştirilmediği takdirde sulama gerektirir Yıllık 500 mm yağış alan Yunanistan’da ve yıllık 400 mm yağış alan İspanya’da sulama olmadan yetiştirilemez Japonya'nın Osaka ilinde iki safran bitkisi çiçeği Yağmurların zamanlaması da önemlidir Cömert bahar yağmurlarının ardından gelen kuru yazlar optimal koşullardır Buna ek olarak çiçek açmasından hemen önce yağan yağmurlar safran mahsulünü artırır Ancak tam çiçek açarken soğuk ve yağmurlu hava ile karşılaşınca hastalığın artması nedeniyle üretim miktarı düşer Sürekli nem ve sıcak hava ile tavşan, sıçan ve kuşların toprağı kazmaları da üretimi kötü yönde etkiler İplikkurdu ve yaprak mantarı gibi parazitlerle soğan çürümesi de önemli tehditlerdir Safran bitkisi güçlü ve doğrudan güneş ışığını ne kadar severse, gölgede kalmaktan da o kadar hoşlanmaz Dolayısıyla günışığı alan yamaçlar (Kuzey Yarımküre’de güneye doğru) safran bitkisi dikimi için en elverişli yerlerdir ve buralarda çiçek en yüksek oranda güneş ışığı alır Kuzey Yarımküre’de soğan dikimi 7–15 cm derinlikte olmak üzere Haziran ayında yapılır Soğanların dikildiği derinlik, aralık ve iklim, ürün miktarını etkileyen kritik faktörlerdir Daha derine dikilen ana soğanlar daha yüksek kaliteli safran üretir ama daha az çiçek tomurcuğuna ve yavru soğancığa sahip olurlar Safran bitkisinin en severek yetiştiği toprak gevrek, gevşek, düşük yoğunluklu, iyi sulanmış ve iyi akaçlanmış, yüksek organik içerikli killi ve kalker topraktır Kabartılmış dikim yatakları iyi akaçlamayı sağlamak için kullanılan geleneksel bir yöntemdir Toprağın organik içeriğini sağlamak için tarihsel olarak hektar başına 20–30 ton gübre kullanılır Ama daha sonraları, daha fazla gübre kullanmadan soğanlar dikilmiştir Yaz mevsimini uyuyarak geçiren soğan, sonbaharın başında dar yapraklarını yukarı gönderir ve tomurcuklanmaya başlar Bitki ancak sonbahar ortasında çiçeklenmeye başlar Çiçeklerin hasatı çok hızlı yapılmak durumundadır çünkü gün ağarırken açan çiçekler gün ilerledikçe solmaya başlar Üstelik safran bitkisi bir ila iki haftalık çok kısa bir dönem içinde çiçeklenir Yaklaşık olarak 150 çiçek 1 gr kuru safran lifi verir 12 gr kuru safran ya da 72 gr taze toplanmış safran elde etmek için 1 kg çiçek gerekir Ortalama olarak taze toplanmış bir çiçek 0,03 g taze safran ya da 0,007 g kuru safran verir Kısır olmaları nedeniyle safran bitkisinin mor çiçekleri üretken tohum üretemez ve çiçeğin üremesi insana bağlı kalır Toprak altında kalan ve üreme organı gِörevini yapan soğanlar toprak kazılarak çıkarılmalı, bِölünerek ayrılmalı ve tekrar dikilmelidir Bir soğan yalnızca bir mevsim yaşar , bِölünerek yaklaşık on tane soğancık üretir ve bu soğancıklardan yeni bitkiler ürer Soğanlar yaklaşık 4,5 cm çapında küçük kahverengi yuvarlardır ve sık bir hasır şeklinde paralel lifçiklerden oluşmuştur Bir yaz uykusu geçirdikten sonra topraktan, 40 cm ye kadar büyüyen, beş ila onbir adet dar ve dik yeşil yaprak çıkar Sonbaharda mor tomurcuklar kendini gِösterir Ekim ayında, diğer tüm çiçekli bitkiler tohumlarını bıraktıktan sonra açık pastel leylak renginden daha koyu bir mor renkte parlak renkli çiçekleri açar Çiçek verdiği sırada bitki 30 cm den daha yüksek değildir Her çiçeğin ucunda üçlü bir erkeklik organı bulunur ve bunların ucunda 25 – 30 mm lik koyu kırmızı tepecikler yer alır Bir tepecik lifinin yakın çekimi Gerçek uzunluğu 20 mm’dir