|
Prof. Dr. Sinsi
|
Chichen İtza - Yucatan Yarımadasındaki Maya Kültürü
Chichen İtza’nın Mimarisi
Chichen İtza’da farklı türlerde binalar vardır Örnek olarak iyi korunmuş ve genellikle restore edilmiş olanlar belirtilebilir (bir çoğu sık ağaçlarla dolu olan orman içinde gizlidir)
- Bir ya da dört tarafı merdivenli piramit şeklindeki tapınaklar: El Castillo (Kale), Osario(Baş rahibin mezarı)
- Yüksek platformda yüksek merdivenli, katman salonlu tapınak: Templo de los Guerreros (Savaşçılar Tapınağı), Büyük ve küçük adak tapınakları, Templo de la Fecha
- Top oyun sahaları: Büyük top oyun sahası, Casa Colorada’nın doğusundaki top oyun sahası, Bin sütun kompleksinin içindeki top oyun sahası
- Bin sütun kompleksini de içeren bir çok sütunlu alanlar
- Revaklı avlu: Mercado (Pazar yeri), Grupo de la Fecha
- İç mimarisi Puuc geleneğine gör yapılmış olan bina dizisi: Casa Colorada (Kırmızı Ev), Casa del Venado (Geyik Evi), Akab Dzib (Esrarlı Yazıların Evi), Las Monjas, Üç Lentolar Tapınağı
- Alçak ve kare şeklinde olan 4 basamaklı platformlar: Kartal ve Jaguar platformu, Venüs platformu, Osario önündeki platform
- Duvarlar ve kapılarla çevrelenmiş platformlar: Grupo de la Fecha
- Sacbe (Taşla çevrili yollar), binaları birbirine bağlayan yollar Yaklaşık 70 tane tespit edilmiştir
El Castillo – Kale (Kukulkan Piramidi)
Chichen İtza’nın tapınak merkezinin orta kısmında büyük basamakları ile El Castillo bulunmaktadır Otuz metre yüksekliğindeki tapınağın dört cephesinde her biri 91 basamakları var (91 basamak rekonstrüksiyondan sonra ortaya çıkan sayıdır Bu sebeple verilen sayı güvenli değildir Ayrıca bulunduğu alan düz olmadığından, merdivenlerin sayılarının da eşit olmaması mümkün) Basamak sayılarında Maya yılının kodlanmış olduğu iddia edilir 91 basamak dört cephe ile çarpıldığında, çıkan sonuca Kalenin üst kısmındaki tapınağın basamağı eklediğinde, çıkan sayının Maya yılındaki günler olduğu söylenir
Kale’nin üst kısmında Kukulkan tapınağı bulunur (Kukulkan: Adı, Toltekli Quetsalcoatl’dan kaynaklanan tüylü yılan tanrısı demektir) Chichen İtza keşfedildiğinde, altı metre yükseklikteki tapınak yıkıntılarından yeniden inşa edilmesi gerekiyordu
Arkeologlar, Tüylü Yılan Tanrısının tapınağının iç kısmında kırmızı renkli, gözleri Yeşim taşından olan, baş kahinin tahtı olabileceği düşünülen, koltuk şeklinde taştan yapılmış bir Jaguar bulmuşlardır Ayrıca Toltek mimarisi ile Kale’nin mimarisi arasında birçok bağlantı görüldüğünden, arkeologlar Mayalıların Toltek kültürü tesirinde olduklarını savunurlar
Castillo tartışmasız Chichen İtza’nın en dikkat çeken mimarisidir Bu özelliği elbetteki büyüklüğünden dolayı değildir Yılda iki kez ekinoksların gerçekleştiği anda, piramidin bir tarafı tamamen gölgede kalır, güneş sadece merdivenlere vurur ve onların üzerine piramidin çıkıntıları yansır Bu sayede basamakların dibinde tüylü yılan kafası şeklinde bir gölge oluşur Bu etkileyici efektin Mayalılar tarafından yapılan bir yorum mu, yoksa piramidi yaparken özellikle bu şekilde mi inşa edildiği hakkında bir kanıt yoktur Piramidin bir yüzü önünde durduğunuzda, yankı yüzlerce metre güçlenerek genişler Bir el çırpışından çıkan ses, silahtan çıkan kurşun sesi kadar etkilidir
Templo de los Guerreros – Savaşçılar Tapınağı
Savaşçılar Tapınağı Maya – Toltec mimarisinin en güzel örneklerinden biridir Kukulkan piramidinin kuzedoğusunda, Bin sütunların da en kuzeyindedir
Chac Mool Figürü
Üst kattaki platforma merdivenlerle çıktıktan sonra karşınıza tapınağın girişinde yarı yatar pozisyonda Chac Mool figürü çıkar Chac Moolfigürünü gören New York’lu amatör arkeolog Auguste Le Plongeon, figürde tahmin ettiği bir Maya Prensinin imajını gördüğünü söyler Figürün yağmur tanrısı Chac ile ilgisi yoktur Chac Mool figürünün sağında ve solunda iki yılan sütünu vardır ve Toltek tarzında yapılmışlardır Öte yandan tapınağın dış duvarlarında kabartması olan, hortum burunlu yağmur tanrısı Chac’ın Maya mimarisinden olduğu gözlemlenir Piramit şeklindeki alt yapının duvarları sürekli tekrarlanan kabartmalarla süslenmiştir Kare taş bloklarından oluşan sütunların üzerlerinde savaşçılar ve insan kalbi yiyen kartallar vardır
Yılanlı Sütunlar ve Chac Mool Figürü
Piramitin ön ve güney duvarından doğuya doğru uzanan üç taraflı muhteşem bir Revaklı avlu vardır (Bin Sütunlu Avlu – İspanyolca: Grupo de las Mil Columnas)
Juego de Pelota – Top Oyun Sahası
Chichen İtza’da en az on iki tane Top oyun sahası bulundu Büyük platform üzerindeki Juego de Pelota, Maya kültüründeki 520 den fazla Top oyun sahasının içinde en büyük ve en önemli olanıdır Kukulkan piramidinin kuzeybatısındadır Oyun alanının boyutları 168 x 38 metredir, etrafı da 8 metre yüksekliğindeki duvarlarla çevrilidir Oyun sahasının şekli iki T harfinin karşılıklı gelmiş halini anımsatır Yerin dar olmasından dolayı, izleyici sayısının da az olduğu olasılığı vardır
Top oyunu bayağı yorucu olup, eller ve ayaklar dışında sadece omuzlar, gögüs ve kalçalarla oynanırdı Top büyük ve kauçuktan yapılmış Resimlerden oyuncuların giymiş oldukları koruyucu kıyafetleri görmek mümkün Sertleştirilmiş deriden olan kıyafetler ahşap ile takviye yapılarak güçlendirilmiş, bazı oyuncular da iki farklı ayakkabı giymişler İçlerinden bir tanesi ayak bileğini koruması için korumalık takmış (topu yerde kalçası ile tutmak için kendisini yere attığında yaralanmamak için) Eller için koruma ve destek olarak ütüye benzer ahşaptan bir obje kullanılmış Sömürge dönemine ait olan raporlarda, hiçbir oyunun kazasız geçmediği, hatta bazı oyunculara cerrahi tedavi bile uygulandığı yazar
Oyunun hedefi, topu her iki karşılıklı duvarda asılı olan halkadan geçirmek Halkanın genişliği toptan büyük olmadığından, çok nadir olarak bunu başardıkları söylenebilir Chichen İtza’daki büyük oyun sahasında oyun için bir zorlukta, halkaların yüksekte olması
Bir çok top oyunu duvarda rölyeflerle gösterilmiş Chichen İtza’daki büyük oyun sahasının duvarında kafası koparılmış bir oyuncu görünmektedir Kafanın gövdeden koptuğu yerden fışkıran kanlar, Mayalar tarafından bereket tanrısı olarak kabul edilen 7 tane yılan şeklinde gösterilmiş Kanın toprağa döküldüğü yerden de ‘’Yaşam Ağacının’’ çıktığı görülür Bu sunum Maya kültüründe bir efsaneye dayanır, oyunun kökenini gösterir Kafası kopartılanın kazanan mı, yoksa kaybeden mi olduğu bugüne kadar hala bilinmemektedir
|