Diyarbakır Kalesi - Diyarbakır Surları Ve Burçlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

Diyarbakır Kalesi ve Diyarbakır Surları

Eski Diyarbakır şehrini kuşatan kale ve surlara Diyarbakır Kalesi diyoruz

Çin Seddinden sonra dünyanın en uzun, en geniş ve sağlam surlarından biri olduğu kabul edilir

Kale, Karacadağ'dan Dicle'ye uzanan geniş bazalt yaylanın doğu ucuna, zeminden yüz metre yüksekliğe kurulmuştur

Kalenin ilk yapılışı kesin olarak bilinmiyor

Fis Kayasına kurulu iç Kalenin, milattan 2

000 yıl kadar önce Hurriler Döneminde kurulduğu sanılıyor

Yazılı belgelere göre milattan sonra 349 yılında Roma imparatoru ikinci Constantinus (Kanstantinus) zamanında şehrin surlarla çevrildiği kalenin onarıldığı biliniyor 367 ve 365 yılları arasında şehrin batı surları yıktırılmış, Urfa Kapısı ve Mardin Kapısına uzanan bölüm yapılmış, altıncı yüzyılda Justinianus zamanında güçlendirilerek genel biçimini almış, daha sonraki yıllarda sürekli onarımlarla genişletilerek günümüze kadar ayakta kalmıştır

Genel olarak kalkan balığı biçimini andıran Diyarbakır Kalesi, Dış Kale ve iç Kale olarak iki bölümden meydana gelmektedir

Dış Kale surlarının uzunluğu 5 kilometre kadardır Doğu - Batı doğrultusunda 1

700, kuzey - güney doğrultusunda 1

300 metrelik bir alanı kuşatmaktadır

Surların yüksekliği 10-12 metre, kalınlığı 3 - 5 metredir

Surlar üzerinde kuleleri birbirine bağlayan geniş bir yol vardır

Bu yol, 70 santimetre kalınlığında mazgal duvarları ile korunmuştur

Kalenin 81 burcundan en ünlüleri Evli Beden (Ulu Beyden), Yedi Kardeş ve Keçi (Kiçi) burçlarıdır

Burçların içinde koğuşlar, mahzenler, sarnıçlar ve depolar yer almıştır

Keçi Burcu

Dış Kale ile iç Kale surlarında Romalılardan Osmanlılara kadar çeşitli devletlere ait yazıtlar (kitabeler) bulunmaktadır

Bunları şöyle sıralayabiliriz : Latince : Romalılar, 367 - 375 yılları arası, Yunanca: Bizanslılar, 440 - 528 yılları arası

Arapça yazıtlar : Abbasîler 909, Mervaniler 995 - 1035, Büyük Selçuklular 1088 - 1092, Şam Selçukluları 1093, İnallılar 1141, Nişanlılar 11 54 - 11 83, Artuklular 1 1 88 - 1 208, Eyyüplüler 1 236 - 1 237, Akkoyunlular 1149 - 1479

Farsça yazıtlar Osmanlılar Dönemine aittir

1525 – 1527 arası tarihlerini taşır

Yedi Kardeşler Burcundaki Artuklu kitabesi
ve hayvan figürleri

Dış Kalenin kapıları : Kuzeyde Dağ Kapışı (Harput Kapışı), batıda Urfa Kapışı (Rum Kapışı), güneyde Mardin Kapışı (Teli Kapışı), doğuda Yeni Kapı (Su Kapışı, Dicle Kapışı)

İç Kalenin kapıları : Fetih Kapışı, Oğrun Kapışı, Saray Kapışı, Küpeli Kapış; Fetih ve Oğrun kapıları dışarıya, Saray ve Küpeli kapıları iç tarata şehre açılır

İç Kale Kanunî Sultan Süleyman zamanında 1524 – 1526 yılları arasında ikinci bir surla çevrilerek genişletilmiştir

Urfa Kapı

Tek Kapı

Dış Kale surları içinde cami, medrese, türbe, kilise, han, hamam gibi tarihî eserler yer almaktadır

iç Kale surları içinde iki kilise, Artuklu Sarayı kalıntıları

Viran Kale, sarnıç ve cami bulunmaktadır

Çift Kapı

Diyarbakır Kalesi ve Surları'nın Unesco Dünya Mirası Listesi'ne seçilmesi ile ilgili 'alan yönetimi ve alan sınırlarını belirleme çalışması' başlamıştır

2000 yılında Kale ve Surlar geçici olarak listeye alınmıştı

08-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Diyarbakır Kalesi - Diyarbakır Surları Ve Burçlar Diyarbakır Kalesi ve Diyarbakır Surları Eski Diyarbakır şehrini kuşatan kale ve surlara Diyarbakır Kalesi diyoruz Çin Seddinden sonra dünyanın en uzun, en geniş ve sağlam surlarından biri olduğu kabul edilir Kale, Karacadağ'dan Dicle'ye uzanan geniş bazalt yaylanın doğu ucuna, zeminden yüz metre yüksekliğe kurulmuştur Kalenin ilk yapılışı kesin olarak bilinmiyor Fis Kayasına kurulu iç Kalenin, milattan 2000 yıl kadar önce Hurriler Döneminde kurulduğu sanılıyor Yazılı belgelere göre milattan sonra 349 yılında Roma imparatoru ikinci Constantinus (Kanstantinus) zamanında şehrin surlarla çevrildiği kalenin onarıldığı biliniyor 367 ve 365 yılları arasında şehrin batı surları yıktırılmış, Urfa Kapısı ve Mardin Kapısına uzanan bölüm yapılmış, altıncı yüzyılda Justinianus zamanında güçlendirilerek genel biçimini almış, daha sonraki yıllarda sürekli onarımlarla genişletilerek günümüze kadar ayakta kalmıştır Genel olarak kalkan balığı biçimini andıran Diyarbakır Kalesi, Dış Kale ve iç Kale olarak iki bölümden meydana gelmektedir Dış Kale surlarının uzunluğu 5 kilometre kadardır Doğu - Batı doğrultusunda 1700, kuzey - güney doğrultusunda 1300 metrelik bir alanı kuşatmaktadır Surların yüksekliği 10-12 metre, kalınlığı 3 - 5 metredir Surlar üzerinde kuleleri birbirine bağlayan geniş bir yol vardır Bu yol, 70 santimetre kalınlığında mazgal duvarları ile korunmuştur Kalenin 81 burcundan en ünlüleri Evli Beden (Ulu Beyden), Yedi Kardeş ve Keçi (Kiçi) burçlarıdır Burçların içinde koğuşlar, mahzenler, sarnıçlar ve depolar yer almıştır Keçi Burcu Dış Kale ile iç Kale surlarında Romalılardan Osmanlılara kadar çeşitli devletlere ait yazıtlar (kitabeler) bulunmaktadır Bunları şöyle sıralayabiliriz : Latince : Romalılar, 367 - 375 yılları arası, Yunanca: Bizanslılar, 440 - 528 yılları arası Arapça yazıtlar : Abbasîler 909, Mervaniler 995 - 1035, Büyük Selçuklular 1088 - 1092, Şam Selçukluları 1093, İnallılar 1141, Nişanlılar 11 54 - 11 83, Artuklular 1 1 88 - 1 208, Eyyüplüler 1 236 - 1 237, Akkoyunlular 1149 - 1479 Farsça yazıtlar Osmanlılar Dönemine aittir 1525 – 1527 arası tarihlerini taşır Yedi Kardeşler Burcundaki Artuklu kitabesi ve hayvan figürleri Dış Kalenin kapıları : Kuzeyde Dağ Kapışı (Harput Kapışı), batıda Urfa Kapışı (Rum Kapışı), güneyde Mardin Kapışı (Teli Kapışı), doğuda Yeni Kapı (Su Kapışı, Dicle Kapışı) İç Kalenin kapıları : Fetih Kapışı, Oğrun Kapışı, Saray Kapışı, Küpeli Kapış; Fetih ve Oğrun kapıları dışarıya, Saray ve Küpeli kapıları iç tarata şehre açılır İç Kale Kanunî Sultan Süleyman zamanında 1524 – 1526 yılları arasında ikinci bir surla çevrilerek genişletilmiştir Urfa Kapı Tek Kapı Dış Kale surları içinde cami, medrese, türbe, kilise, han, hamam gibi tarihî eserler yer almaktadır iç Kale surları içinde iki kilise, Artuklu Sarayı kalıntıları Viran Kale, sarnıç ve cami bulunmaktadır Çift Kapı Diyarbakır Kalesi ve Surları'nın Unesco Dünya Mirası Listesi'ne seçilmesi ile ilgili 'alan yönetimi ve alan sınırlarını belirleme çalışması' başlamıştır 2000 yılında Kale ve Surlar geçici olarak listeye alınmıştı