08-04-2012
|
#1
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Efes Antik Kenti | Eserleri | Kuruluş Efsanesi
Efes Antik Kenti
[Tarihi – Eserleri – Kuruluş Efsanesi]
(Selçuk – İzmir)
Efes, kuruluşu Cilalı Taş Devri M Ö 6000 yıllarına dayanan, İzmir'in Selçuk ilçesinin 3 km uzağında bulunan antik kent
Selçuk'dan Efes Antik Kent'e Giden Yol
Yerleşim Krokisi
Helenistik Dönemi Efes
MÖ 1050 yıllarında Yunanistan'dan gelen göçmenlerin de yaşamaya başladığı liman kenti Efes, MÖ 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınmıştır Bugün gezilen Efes ise Büyük İskender'in generallerinden Lysimakhos tarafından MÖ 300 yıllarında kurulmuştur Şehir Romadan özerk bir şekilde Apameia Kibotos şehri ile ortak para bastırmıştır Bu şehirler klasik dönemdeki Küçük Asya'da çok parlak yarı özerk davranmaya başlamışlardı Lysimakhos, kenti Miletli Hippodamos'un bulduğu "Izgara Plan"a göre yeniden kurar Bu plana göre, kentteki bütün cadde ve sokaklar birbirini dik olarak keser
Roma Dönemi Efes
Hellenistik ve Roma çağlarında en görkemli dönemlerini yaşayan Efes, Roma İmparatoru Auğustos zamanında, Asya Eyaleti'nin başkenti olmuş ve nüfusu o dönem (MÖ 1-2 yüzyıl) 200000 kişiyi aşmıştır Bu dönemde her yer mermerden yapılmış anıtsal yapılarla donatılır
MS 4 yüzyılda limanın dolmasıyla Efes'te ticaret geriler İmparator Hadrian limanı birkaç kez temizletir Liman kuzeyden gelen Marnas Çayı ve Küçük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla dolar Efes denizden uzaklaşır 7 yüzyılda Araplar bu kıyılara saldırır Bizans döneminde tekrar yer değiştiren ve ilk kez kurulduğu Selçuk'taki Ayasuluk Tepesi'ne gelen Efes, 1330 yılında Türkler tarafından alınır Aydınoğulları'nın merkezi olan Ayasuluk, 16 yüzyıldan itibaren giderek küçülmeye başlamıştır Günümüzde bölgede, 30000 nüfuslu turistik Selçuk ilçesi bulunmaktadır
Efes ören yerinde, Hadrianus Tapınağı girişindeki frizde Efes'in 3 bin yıllık kuruluş efsanesi şu cümlelerle yer alır: Atina kralı Kodros'un cesur oğlu Androklos, Ege'nin karşı yakasını keşfetmek ister Önce, Delfi kentindeki Apollon Tapınağı'nın kahinlerine danışır Kahinler ona, balık ve domuzun işaret ettiği yerde bir kent kuracağını söyler Androklos bu sözlerin anlamını düşünürken Ege'nin lacivert sularına yelken açar Kaystros (Küçük Menderes) Nehri'nin ağzındaki körfeze geldiklerinde karaya çıkmaya karar verirler Ateş yakarak tuttukları balıkları pişirirlerken çalıların arasından çıkan bir yabandomuzu, balığı kaparak kaçar İşte kehanet gerçekleşmiştir Burada bir kent kurmaya karar verirler
Doğu ile Batı arasında başlıca kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kenti idi Bu konumu Efes'in çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişmesini ve Roma Devrinde Asia eyaletinin başkenti olmasını sağlamıştır Efes, antik çağdaki önemini yalnızca buna borçlu değildir Anadolu'nun eski anatanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağı da Efes'te yer alır Efes'teki Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir
MÖ 6 yüzyılda bilim, sanat ve kültürde Milet ile birlikte en ön sırada yer alan Efes, bilge Herakleitos, rüya tabircisi Artemidoros, şair Callinos ve Hipponaks, gramer bilgini Zenodotos, hekim Soranos ve Rufus gibi ünlü kişileri yetiştirmiştir Bu ünlü kişiler bilgilerini satarak çok zengin olup harem kurmuşlardır
Kuruluş Efsanesi
Tarihçi Atheneus'a bakılırsa Atina'nın efsane kralı Kodros'un av tutkunu oğlu Androklos, Ephesus ve çevresinden çok etkilenmiş ve bu güzel yeri görür görmez yerleşmeye karar vermiş Ama bir de, o çağlarda sözlerine çok güvenilen kâhinlerin görüşünü almak istemiş Androklos'un arkadaşlarından biri hemen Delphoi'deki kehanet merkezine gitmiş Kâhin kadın, gencin yüzüne şöyle bir bakmış ve "Bu yeri size bir balık işaret edecek bir domuz da yol gösterecek!" diye konuşmuş
Kâhin kadının söyledikleri Androklos'la arkadaşlarının kafasını iyice karıştırmış Ama gençler gezilerini sürdürmüşler Bir akşam, tuttukları canlı balıkları kızartmaya hazırlanırlarken, biri çalıların arasına fırlayıvermiş Bu sırada da ateşin kızılından, balığın can havlinden ürken bir yaban domuzu çılgınca koşmaya başlamış Androklos da okunu ve yayını kaparak hızla domuzun peşinden koşmuş Av tutkunu oğul, yayını çekerek, domuzu kıstırdığı korulukta hemen yere sermiş Ve ardından da Ephesus'u buraya kurmaya karar vermiş
Başka ilkçağ kaynaklarına göre de Ephesus'un kurucusu, efsanelerin savaşçı kadınları Amazonlar İskenderiyeli şair Kallimakhos ise Artemis için yazdığı övgüde Amazonlar'ın Ephesus kıyısında tanrıçaya bir heykel dikdiklerinden ve çevresinde savaş dansı yaptıklarından söz ediyor Strabon da Ephesus adının bir Amazon'un adından geldiğini aktarıyor
Çoban Yıldızı - Melih Kibar
|
|
|
|