Şehzadeler Şehri Amasya Hakkında Her Şey

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Amasya’daki eğitim anlatılırken çocuk mektepleri, medreseler ve Darü’l Kurralar (Kur’an Kursları)’dan bahsedilmiştir

Osmanlılar döneminde eğitim; sübyan okulları, Darü’l Kurralar (Kur’an Kursları) ve medreseler tarafından yürütülmüştür

1967 Amasya İl Yıllığı’nda; Hüseyin Hüsamettin (Abdi Zade)’nin Amasya Tarihi adlı eseri kaynak gösterilerek 1437-1510 tarihleri arasında 8 çocuk okulu, 1404-1520 tarihleri arasında 8 Darü’l Kurra (Kur’an Kursları) ve 1225-1892 tarihleri arasında 36 medresenin olduğu istatistiki bilgi olarak verilmiştir

Aynı kaynakta, 1415-1797 yılları arasında Merzifon ilçesinde 6 medresenin, Gümüşhacıköy ilçesinde de 1413’te yaptırılan bir medresenin olduğu ifade edilmektedir

1870 tarihli Sivas Salnamesi’nde Amasya Sancağı’ında 27 ilkokulda 718 müslüman talebenin öğrenim gördüğü, buna karşılık Ermenilere ait 1 sübyan okulu ve 195 talebenin olduğu belirtilmektedir

Aynı kaynakta yüksekokul derecesindeki medreselerde de 26 hatip, 23 imam, 44 öğretmen sayısının yanında 31 yüksekokulda 278 öğrencinin olduğu ifade edilmektedir

Amasya’da 1920’de 3 orta mektep; 3 Rum,1 Ermeni karışık (kız-erkek) mektepleri; 34’ü erkek, 7’si kız 41 Türk ve İslam ilk mektepleri olmak üzere toplam 48 okul bulunmaktadır

1921’de 3’ü orta mektep; 41’i (34’ü erkek,7’si kız )Türk ve İslam mektepleri olmak üzere toplam 44 okul mevcuttur

Ayrıca, yetim çocukların bir meslek sahibi olması için “Mekteb-i Sanayi” (Sanat Okulu) açılmıştır

1922 yılına gelindiği zaman 1 sultani (lise), 1 idadi(lise), 1 Darü’l Hilafe (ortaokul) ve 61 ilk mektep (7’si kız , 54’ü erkek) olmak üzere toplam 64 okul bulunuyordu

1923 senesinde 1 sultani (lise), 1 idadi (lise), 1 Darü’l Hilafe(ortaokul) ; 7’si kız, 58’i erkek 65 ilk mektep olmak üzere toplam 68 okul vardı

65 ilk mektepte ise 125 öğretmen görev yapıyordu

1924’de liselerde Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı

Sultani ismini taşıyan okullar liseye çevrildi

Bu değişikliğin yapıldığı zaman okullarda toplam 122 öğretmen, eğitim ve öğretim vermekteydiler

Harf inkılabını takip eden senelerde de öğretmenler, eğitmen adıyla yeni göreve başlatılanlarla desteklenmiş ve sayıları yükseltilmiştir

1925’te kız mektebi olarak açılan Kılıcaslan Mektebi, açıldıktan üç yıl sonra Kılıcaslan İlk Mektebi adını almış ve Cumhuriyet ile Harf İnkılabı’nın en gerçekçi şekilde uygulandığı bir eğitim yuvası olmuştur

1967 yılında 2 Lise, 5 Ortaokul, 1 Ticaret Lisesi, 2 Erkek ve 2 Kız Sanat Entitüsü, 1 İmam-Hatip Okulu ile 1 Kız İlköğretmen Okulu faaliyet halindedir

2008 yılında liselerin sayısı, 18’i genel lise (9 Genel Lise, 1 Özel Lise, 6 Anadolu Lisesi, 1 Fen Lisesi, 1 Anadolu Öğretmen Lisesi), 25’i meslek lisesi toplam 43 ‘e, öğrenci sayısı 14

969’a ulaşmıştır

Köklü ve zengin bir tarihi yanında Amasya ili 1861'de Fransız G

Perrot'un "Amasya Anadolu'nun Oxford'udur

25

000 kişilik nüfusunun 2

000'i öğrenci olup, 18 medresede öğrenim görmektedir" beyanlarıyla bir çok devirde önemli kültür merkezi olduğu bilinmektedir

Amasya'da yetişen düşünür, din, bilim ve devlet adamlarından bazıları şunlardır:

• Amasyalı Strabon
• Sabuncuzade Şerefeddin
• Akşemseddin
• Sucaeddin İlyas Çelebi
• Hayrettin Çelebi
• Pir Sina Abdurrahman Çelebi

• Aşık Paşa (1272-1332)
• Ahmedi (1334-1413)
• Zeynep Hatun (Zennünisa 3

-1474)
• Mihri (?-1506)
• Figani

• Ali Cemal Çelebi (Zembilli Ali Efendi ?-1525)
• Memikzade Mustafa Efendi
• Hacı Hafız Tevfik Efendi
• Abdurrahman Kamil Efendi

• Şehzade Murat (II

Murat)
• Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim)
• Şehzade Beyazıd (Yıldırım Beyazıt, 1404-1451)

• Yörgüç Paşa (?-1414)
• Beyazıd Paşa (?-1421)
• Cafer Çelebi (?-1515)
• Hacı Hüseyin Paşa (?-1762)
• Mehmet Paşa
• Yakut Paşa

• İshak Paşa (?-1483)
• Kara Mustafa Paşa (1634-1683)
• Naili Abdullah Paşa
• Şırvanızade Mehmet Paşa

• Aşık Paşa Zade (Derviş Ahmet Aşıki, 1400-?)
• İsmail Hami Danışmend (1889-1967)
• Abdi-Zade Hüseyin Hüsameddin (Yasar) (1868-1939)

• Yâkûtü'l Musta'sımî
• Şeyh Hamdullah (1429-1519)
• Bestekar (İrfan ÖZBAKIR)

Gökyüzünde Bölük Bölük Durnalar
Tek Kapıdan Çıktım
Kilo Kilo Elmalar
Dedem Beni Bir Bahçıya Gönderdi
Eşimden Ayrıldım Yamandır Halim
Halay Çekin Düzülsün
Zilha Gelin
Felek Şad Olacak Günün Görmedim
Pencerede Perde Benim
Evlerine Vardım Kapı Sürgülü
Amasya'nın Dağları
Bulguru Kaynatırlar (Kenan'ım)
Mail Oldum Hub Cemale Bakmaya
Karşıdadır Evleri

Habgah-ı yare girdim arz için ahvalimi
Her zahm-ı ciğer-suze deva-kar aranılmaz
Cana rakıbi handan edersin
Maziyi nasıl taşlara çizmişse denizler
Gül açarken bahçemde
Söyle bana yağmur gözlüm
Çatlayan dudaklara
Pişman olur da bir gün dönersen bana geri
Unutulmuş değilsin, adın saklı kalbimde
Gülünce gözlerinin içi gülüyor
Kömür gözün aklım aldı, aklımı balam
Ateş alevde değil, asıl közde gizlidir
Ağlamışım gülmüşüm
Özlesemde seni her an
Adım adım ümit verdiğim yollar
Yılların ardında eski bir bahar
Amasya'nın Yalıboyu Evleri

08-04-2012	#7
Prof. Dr. Sinsi	Şehzadeler Şehri Amasya Hakkında Her Şey Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Amasya’daki eğitim anlatılırken çocuk mektepleri, medreseler ve Darü’l Kurralar (Kur’an Kursları)’dan bahsedilmiştir Osmanlılar döneminde eğitim; sübyan okulları, Darü’l Kurralar (Kur’an Kursları) ve medreseler tarafından yürütülmüştür 1967 Amasya İl Yıllığı’nda; Hüseyin Hüsamettin (Abdi Zade)’nin Amasya Tarihi adlı eseri kaynak gösterilerek 1437-1510 tarihleri arasında 8 çocuk okulu, 1404-1520 tarihleri arasında 8 Darü’l Kurra (Kur’an Kursları) ve 1225-1892 tarihleri arasında 36 medresenin olduğu istatistiki bilgi olarak verilmiştir Aynı kaynakta, 1415-1797 yılları arasında Merzifon ilçesinde 6 medresenin, Gümüşhacıköy ilçesinde de 1413’te yaptırılan bir medresenin olduğu ifade edilmektedir 1870 tarihli Sivas Salnamesi’nde Amasya Sancağı’ında 27 ilkokulda 718 müslüman talebenin öğrenim gördüğü, buna karşılık Ermenilere ait 1 sübyan okulu ve 195 talebenin olduğu belirtilmektedir Aynı kaynakta yüksekokul derecesindeki medreselerde de 26 hatip, 23 imam, 44 öğretmen sayısının yanında 31 yüksekokulda 278 öğrencinin olduğu ifade edilmektedir Amasya’da 1920’de 3 orta mektep; 3 Rum,1 Ermeni karışık (kız-erkek) mektepleri; 34’ü erkek, 7’si kız 41 Türk ve İslam ilk mektepleri olmak üzere toplam 48 okul bulunmaktadır 1921’de 3’ü orta mektep; 41’i (34’ü erkek,7’si kız )Türk ve İslam mektepleri olmak üzere toplam 44 okul mevcuttur Ayrıca, yetim çocukların bir meslek sahibi olması için “Mekteb-i Sanayi” (Sanat Okulu) açılmıştır 1922 yılına gelindiği zaman 1 sultani (lise), 1 idadi(lise), 1 Darü’l Hilafe (ortaokul) ve 61 ilk mektep (7’si kız , 54’ü erkek) olmak üzere toplam 64 okul bulunuyordu 1923 senesinde 1 sultani (lise), 1 idadi (lise), 1 Darü’l Hilafe(ortaokul) ; 7’si kız, 58’i erkek 65 ilk mektep olmak üzere toplam 68 okul vardı 65 ilk mektepte ise 125 öğretmen görev yapıyordu 1924’de liselerde Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı Sultani ismini taşıyan okullar liseye çevrildi Bu değişikliğin yapıldığı zaman okullarda toplam 122 öğretmen, eğitim ve öğretim vermekteydiler Harf inkılabını takip eden senelerde de öğretmenler, eğitmen adıyla yeni göreve başlatılanlarla desteklenmiş ve sayıları yükseltilmiştir 1925’te kız mektebi olarak açılan Kılıcaslan Mektebi, açıldıktan üç yıl sonra Kılıcaslan İlk Mektebi adını almış ve Cumhuriyet ile Harf İnkılabı’nın en gerçekçi şekilde uygulandığı bir eğitim yuvası olmuştur 1967 yılında 2 Lise, 5 Ortaokul, 1 Ticaret Lisesi, 2 Erkek ve 2 Kız Sanat Entitüsü, 1 İmam-Hatip Okulu ile 1 Kız İlköğretmen Okulu faaliyet halindedir 2008 yılında liselerin sayısı, 18’i genel lise (9 Genel Lise, 1 Özel Lise, 6 Anadolu Lisesi, 1 Fen Lisesi, 1 Anadolu Öğretmen Lisesi), 25’i meslek lisesi toplam 43 ‘e, öğrenci sayısı 14969’a ulaşmıştır Köklü ve zengin bir tarihi yanında Amasya ili 1861'de Fransız GPerrot'un "Amasya Anadolu'nun Oxford'udur 25000 kişilik nüfusunun 2000'i öğrenci olup, 18 medresede öğrenim görmektedir" beyanlarıyla bir çok devirde önemli kültür merkezi olduğu bilinmektedir Amasya'da yetişen düşünür, din, bilim ve devlet adamlarından bazıları şunlardır: • Amasyalı Strabon • Sabuncuzade Şerefeddin • Akşemseddin • Sucaeddin İlyas Çelebi • Hayrettin Çelebi • Pir Sina Abdurrahman Çelebi • Aşık Paşa (1272-1332) • Ahmedi (1334-1413) • Zeynep Hatun (Zennünisa 3-1474) • Mihri (?-1506) • Figani • Ali Cemal Çelebi (Zembilli Ali Efendi ?-1525) • Memikzade Mustafa Efendi • Hacı Hafız Tevfik Efendi • Abdurrahman Kamil Efendi • Şehzade Murat (IIMurat) • Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim) • Şehzade Beyazıd (Yıldırım Beyazıt, 1404-1451) • Yörgüç Paşa (?-1414) • Beyazıd Paşa (?-1421) • Cafer Çelebi (?-1515) • Hacı Hüseyin Paşa (?-1762) • Mehmet Paşa • Yakut Paşa • İshak Paşa (?-1483) • Kara Mustafa Paşa (1634-1683) • Naili Abdullah Paşa • Şırvanızade Mehmet Paşa • Aşık Paşa Zade (Derviş Ahmet Aşıki, 1400-?) • İsmail Hami Danışmend (1889-1967) • Abdi-Zade Hüseyin Hüsameddin (Yasar) (1868-1939) • Yâkûtü'l Musta'sımî • Şeyh Hamdullah (1429-1519) • Bestekar (İrfan ÖZBAKIR) Gökyüzünde Bölük Bölük Durnalar Tek Kapıdan Çıktım Kilo Kilo Elmalar Dedem Beni Bir Bahçıya Gönderdi Eşimden Ayrıldım Yamandır Halim Halay Çekin Düzülsün Zilha Gelin Felek Şad Olacak Günün Görmedim Pencerede Perde Benim Evlerine Vardım Kapı Sürgülü Amasya'nın Dağları Bulguru Kaynatırlar (Kenan'ım) Mail Oldum Hub Cemale Bakmaya Karşıdadır Evleri Habgah-ı yare girdim arz için ahvalimi Her zahm-ı ciğer-suze deva-kar aranılmaz Cana rakıbi handan edersin Maziyi nasıl taşlara çizmişse denizler Gül açarken bahçemde Söyle bana yağmur gözlüm Çatlayan dudaklara Pişman olur da bir gün dönersen bana geri Unutulmuş değilsin, adın saklı kalbimde Gülünce gözlerinin içi gülüyor Kömür gözün aklım aldı, aklımı balam Ateş alevde değil, asıl közde gizlidir Ağlamışım gülmüşüm Özlesemde seni her an Adım adım ümit verdiğim yollar Yılların ardında eski bir bahar Amasya'nın Yalıboyu Evleri