08-04-2012
|
#21
|
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türklerin Anadolu’Da Fethettiği Son Başkent | Trabzon (Trapezus)
Camiler
Ahi Evren Dede Camii
Trabzon’a hakim Boztepe semtinde yapılmış olan caminin tarihi bilinmemektedir Bununla beraber Şemsettin Sami’nin belirttiğine göre Sultan Orhan döneminde Ahi Evren’in bir derviş dergahı inşa ettirdiği bunun da bugünkü cami ve türbenin yerinde olduğundan bahsetmektedir Komplekse ait kesin bir bilgimiz yoktur Burada aynı isimli bir cami inşa edildi Ahi Evren Dede camisi Hacı Hakkı Baba’nın Abdulaziz döneminde H1305 (1888) katkılarıyla tamir ettirilerek günümüze ulaştırılmıştır
Çarşı Camii
Cami, uzun yıllar Trabzon’da valilik yapmış Hazinedarzade Osman Paşa tarafından H1225, M1839 yılında yaptırılmıştır
Caminin kurulduğu saha eğimli olduğu için kuzey cephesinde son cemaat mahallinin altına dükkanlar yerleştirilmiştir Şehrin en büyük camisidir Yapıda muntazam bir taş işçiliği göze çarpar Örtüsü bütünüyle kurşunla kaplanmıştır Kapı ve pencere silmelerinde barok süslemeli bordürler görülür
Cami, son cemaat mahalli ve harim kısmından meydana gelmekte ve altı istinatlı olarak planlanmış bulunmaktadır Son cemaat mahalli üç bölümlü, kubbeli dört sütunun arasına yerleştirilen ince perde duvarlı ampir bir revaktan meydana gelmektedir
Erdoğdu Bey Camii
H985 M1577 yılında Trabzon Valisi Erdoğdu Bey tarafından yaptırılmıştır Cami birçok onarım geçirmiş ve geniş ölçüde özelliklerini yitirmiştir
Son cemaat mahalli ile harimin girişindeki ahşap mahfiller üstten irtibatlıdır Mihrap nişinin mukarnaslı bir kavsarası vardır Köşeliklerde birer gülbezek ile üst kısımda yazı kuşağı yer alır Burada bulunan H1317, M1899 tarihi caminin son onarımına aittir Minber ahşap olup sade bırakılmıştır
Gülbahar Hatun Camii
Yavuz Sultan Selim’in annesi Gülbahar Hatun’un hatırası için Orta Hisar’ın batısında Zağnos Köprüsü’nün yakınında bir külliye içersinde yapılmıştır Külliyeden cami ile türbe günümüze gelebilmiş; imaret, medrese, hamam ve mektep yıkılmıştır Mektebin yerine 1899 tarihinde bugünkü Gülbahar Hatun İlkokulu yapılmıştır Kaynaklar Gülbahar Hatun’un ölümünden sonra 1514 yılında yaptırıldığını göstermektedir Caminin inşa kitabesi yoktur Cami erken devir Osmanlı mimarisinde ayrı bir plan tipi oluşturan Zaviyeli Camiler grubuna girmektedir Duvar işçiliği özenlidir Pencereler, son cemaat mahalli, kemerleri ve minarede koyu gri ve sarımsı beyaz taş kullanılmıştır Caminin örtüsü kurşun kaplıdır
Mihrap mermerden yapılmıştır Kenar bordürleri sade, tepeliği bitkisel süslemelidir Beşgen niş mukarnaslı bir kavsara ile son bulur Köşeliklerinde ikişer kabara (gülbezek) motifi yer alır Minberde mermer olup sade bırakılmıştır
Caminin klasik dönem süslemeleri bozulmuştur Bugünkü süslemeler son onarımlarda yapılmıştır Avlusundaki şadırvan eskiden kubbe ile örtülüydü Bu örtü son onarımlarla konik külaha dönüştürülmüştür
İskender Paşa Camii
Yapının esas planı İznik’teki Yeşil Camiye benzemektedir Muhtemelen öndeki üç bölümlü olan son onarımlarla değiştirilmiş ve kırma çatı ile örtülmüştür Son cemaat mahallinden ara bölüme girilir Burası, yan duvarlarla ve güneyden iki sütuna oturan ortada bir kubbe, doğu ve batısındaki tonoz parçaları ile örtülmüştür Harim kısmı pandantiflerle oturan bir kubbeye sahiptir
Mihrap ve minber mermerden yapılmıştır 19 Yüzyıl barok süslemelerine sahiptir Üzerlerinde iri yapraklı kıvrım dallı bordürler, kartuşlar bulunmaktadır Caminin içerisinde kalem işi süslemeler de bulunmaktadır
Caminin H 936, M 1529 tarihli inşa kitabesi cephedeki giriş kapısı üzerindedir Ayrıca burada yapının bugünkü haline kavuştuğu 1882 yılı onarımına ait kitabe de bulunmaktadır
Ortahisar Camii
Yapı altınbaşlı Meryem Kilisesi Chrysokephalos olarak adlandırılmıştır Kuruluşu 914 yılına kadar inmektedir Bu yapının manastır içerisinde bazilikalı planlı olarak yapıldığı sanılmaktadır Bugünkü planın : esası 12 Yüzyılda gerçekleştirilmiş olmalıdır Araştırmacılar yapının 6 esas onarım devri geçirdiğini belirtmişlerdir Ana plan Yunan haçı şeklindedir Üç nefli olan yapının apsisi içten yuvarlak dıştan çokgendir Bir iç ve bir dış narteksi vardır Kuzey girişi 14 Yüzyılda inşa edilmiştir Merkezi kubbe pandantiflere oturur ve 12 köşeli yüksek bir kasnağa sahiptir Zamanında şehrin baş kilisesi, katedrali olduğu için yapının süslemesine önem verilmiştir Freskler bugün sıvanmıştır Bema duvarlarında ve zeminde opus sectile tarzında mozayik süsleme yer almaktadır
Fetihten sonra camiye çevrilmiş ve belki de Fatih, ilk Cuma namazını burada kılmıştır Fatih Medresesi de yapıya bitişik olarak kurulmuştur Türk devrinde caminin esas girişi kuzeye alınmış, güney duvarının ortasına bir mihrap yerleştirilmiş, minber konulmuş ve minare yapılmıştır
Mihrap taştan yapılmış olup, süsleme bakımından zengindir Mihrabı çevreleyen geometrik geçmeli bordürler, mukarnaslı niş ve alındığındaki rozetler Selçuklu örneklerini hatırlatmaktadır Ceviz ağacından yapılmış minber değerli bir sanat eseridir
Orta Hisar Camii’ne değişik zamanlarda nakışlı süslemeler yapılmış ve kitabeler konulmuştur Mihrabın doğusundaki oda 1842 yılında kütüphane haline getirilmiş ve kapısı üzerine bir kitabe yerleştirilmiştir
Tavanlı Camii
Trabzon’un tipik çatılı camilerinden birisidir 1874 yılında Nemlizadeler tarafından yapılmıştır Geniş bir haziresi vardır Dikdörtgen planlı olan yapı son cemaat mahalli ve harim kısmından meydana gelmektedir Kalın taş duvarlar özenli bir işçilik gösterir
Harimin giriş kısmı üzerinde ahşap mahfil yer almaktadır Caminin aydınlatılması bütün cephelerdeki pencerelerle sağlanır Taş mihrap bordürleri vazodan çıkan ağaçlar ve kıvrım dallarla kabartma olarak süslenmiştir Minber sade tutulmuştur Harimin ahşap tavanı da ortada göbeklidir
Yenicuma Camii
Traszon’un kurtarıcı ve koruyucu azizi Eugenios’a izafe edilmiştir İlk kilisenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir Araştırmacılar ilk yapının bazilika olduğunu belirtmektedir Ayrıca 1291 yılına ait bir kitabe bulunmuştur Bugünkü yapının 14 Yüzyılda haç planlı olarak inşa edildiği muhtemeldir
Yapının bugün narteksi yoktur Üç nefli ve üç apsislidir Orta apsis içten yuvarlık dıştan beş köşelidir Diğerleri içten at nalı, dıştan yuvarlaktır Merkezi kubbe doğuda haç biçimli iki ayağa, batıda yuvarlak iki dorik sütuna pandantifler yardımıyla oturur Yan neflerin üzeri tonozlarla örtülmüştür
Bu yapıda da fresk izleri ve zemin mozayiklerinin kalıntıları bulunmaktadır Ayrıca orta apsisin dışında kartal ve güvercin kabartmalarına yer verilmiştir
Trabzon’un fethinden sonra camiye çevrilen yapıya kuzey giriş kısmı ile minare ilave edilmiştir Büyük apsisten bir giriş daha açılmıştır Taştan yapılan mihrap barok karakterlidir Minberi ahşaptan yapılmış olup sade bırakılmıştır Mahfilde iyi bir ahşap işçilik görülür Bu ilavelerden başka caminin içinde çok değerli kalem işi süslemeler vardır Pandantiflerin yazıları ünlü hattat Hafız Hasan Rıfat’ın eseridir Kullanılan diğer kısımlardaki yazı ve nakışlar yenilenmiştir
|
|
|
|