Türklerin Anadolu’Da Fethettiği Son Başkent | Trabzon (Trapezus)

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

Sürmene İlçesi (Humurgan)

Sürmene, Trabzon'un bir ilçesidir

Karadeniz'in güneydoğu sahillerinde Trabzon ve Rize kentleri arasında, yaklaşık 40º 55' enlem ve 40º 05' boylam koordinatlarında yer alan Surmene kasabası ; tarihsel açıdan kendisine bağlı diğer yerleşim birimlerini de kapsayan, yaklaşık 20 km sahil şeridi ve bu sahilin, güneyde Doğu Karadeniz dağlarının yüksek zirvelerine (2860m) kadar ulaşan ardıl alanından oluşan bir bölgenin geleneksel merkezi konumundadır

Sürmene'nin en önemli akarsuları Küçükdere ve Manahoz çayıdır

Bunların dışında Sürmene'de dağların denize paralel olması ve yağışlı iklimden dolayı küçük çapta bir çok dere ilçeyi bölerek denize kavuşur

Sürmene tipik Doğu Karadeniz kasabası özelliklerini coğrafyasında gösterir

Denizle, denizin hemen yanı başından bazen içinden yükselen dağlarla deniz arasında kurulu Sürmene'de Manahoz çayının yanında bulunan ve bugün fabrikalar bölgesi olan Kavaklık ovasının dışında ova yoktur

Dağların kuş uçuşu çok kısa mesafede 2000'li metrelere ulaştığı Sürmene'de turistik tesisleride barındıran Zarha dağı (asıl adı koyun yatağı dağı) ve ilçenin en yüksek tepesi olan Madur dağı (2742 m) bulunmaktadır

Türkiyenin 2100 metrede dünyada nadir bulunan turfalığına sahiptir

Ağaçbaşı yaylasında yer alır

Endemik Türler:
Zehirli biberiye (Andromeda polifolia), böcek yiyen bitkilerden Drosera, pamukotu (Eriophorum angustifolia ve E

latifolium), kurtayağı (Lycopodium inundatum), kara ot (Rhynchospora alba) Likarba (Yaban Mersini) meyvesinin ormanda çalılıklarda yetişen ve yaylada otçul olan türleri de Sürmene yetişir

Ayrıca sonbahar ve ilkbahar kuş göç yolu için iki geçiş vadisi var

Karadere - Küçükdere Vadisinden geçerler

İKLİM ÖZELLİKLERİ Doğu Karadeniz kıyı kuşağında yer alan Sürmene'de tipik bir Karadeniz iklim özellikleri yaşanır

Trabzon merkeze göre daha yağışlı olan Sürmene'de her mevsim bol yağışlı geçer

Kışları ılık yazları serin geçen ilçede en çok yağış sonbaharda,en az yağış ilkbaharda görülür

Yağış miktarı 1500 mm

yi bulur

Nem oranı oldukça fazladır

Buna bağlı olarak bitki örtüsü oldukça yoğundur

Kar yağışları azdır

Topografik özellikler kısa mesafede sıcaklık ve yağış koşullarında değişmelere neden olur

Ticaret

Anadolunun ilk ticaret odası; denizcilik,deniz ticareti ve tersanecilik ve kesercilikten kaynaklanan zengin bir ticari alt yapıdan dolayı Sürmene ilçesinde 1903'de kurulmuştur

1950'li yıllarla başlayan araba yollarının yapımı sürecinde Sürmene iç bölgelerin denize ve anayollara ulaşım üssü olamamıştır

Bu uzun solukta Sürmene'de ticaret hayatının gerilemesini beraberinde getirmiş ve eskiden Sürmene bölgenin bir ticaret merkezi iken bu özelliğini başta Araklı ilçesi olmak üzere bölgedeki başka yerleşim birimlerine kaptırmıştır

Bugün itibariyle Sürmene'de ticaretin esas unsurunu hala bağlı köylerden gelen köylülerin yarattıkları iktisadi hareketlilik oluşturmaktadır

Ancak Sürmene ilçesine bağlı köylerde de tüm Türkiye'de yaşanan köyden kente göç olgusu sonucu nüfus azalması sonucu bugün Sürmene de ticaret hacmi önceki yılların son derece altına düşmüştür

istanbul , samsun , ankara ,aydın, izmir , antalya ,bursa ,eskişehir , gebze ,düzce ,adappazarı gibi yerlere göç çok vermiştirr Ayrıca ilçede asırlardır alışıla gelmiş şekilde BIÇAK üretimi yapılmakta ve yurt içinde ve yurt dışında satılmaktadır

Sürmeneye Özgü Üretimler

Sürmene Bıçağı
Sürmene Pidesi
Sürmene Keseri
Sürmene Takası
Sürmene Tahta Kaşığı
Sürmene Gemi Tersaneleri

Tarihçesi

Tarihi kaynaklarda Sürmeneden ilk defa bahseden Arrianus'dur

Arrianus M

S

131-132 yilarinda yazdigi tahmin edilen "Periplo" adli eserinde Trabzonun yaklasik 33 km dogusundaki bir Roma askeri istasyonu(Kale) olarak kurulmus bulunan Sürmene/Hyssus 'dan bahseder

Burasi Romanin dogu sinirini korumakla görevlendirilen 15

leigion Apollonaris'in konumlandirildigi bügünkü Gümüshaneye bagli Sadak Köyü/Satala nin sahile en kisa baglantisi saglayan tabii yolun ucunda ve Hyssus/Karadere nehrinin agzindaki tabii liman sahilindedir

Bu gün Arakli çarsisinin güney bati kenarindaki kale harabesi Sürmenenin ilk kurulmus oldugu bu tarihi belirler

Imparator Adrianus(M

S

117-138) zanamina kadar Satala 'dan Trabzona direk yol olmadigi düsünülürse,muhtemelen imparator Traijan zamaninda kurulmus olan bu kalenin Roma'nin dogu hudutlarini savunmak için oldugu anlasilir

6

yy'da Bizans'in dogu sinirinin Rizenin hemen dogusuna kadar gerilemesinden sonra ,Sürmene'nin stratejik önemi dahada artmisti

Justinianus(M

S

527-565) döneminde Lazika savaslari esnasinda ve daha sonra Heraclius zamaninda (M

S

610-641) Iran seferleri esnasinda ,Sürmene bölgesi önemli bir ikmal merkezi olarak kullanilmistir

Bu dönemdeki Sürmene/Sousourmania/Sussarmia nin yerini Arakli Burnu üzerindeki Buzluca/Canayer 'deki harabeler bize belirlemektedir

Heraclius döneminde ,Bizans'in orduve idari düzenini temelden degistirecek olan Thema'lar sistemi kurulmustu

Themalar bir kral ve Kilisenin bütün iktidarina sahip dogrudandogruya imparatoru temsil eden ve yalniz ona karsi sorumlu olan valiler tarafindan idare edilmekteydi

Themalar sistemi yeniden bir düzen koyan Theophilos (829-842) Rize,Trabzon ve Gümüshane vilayetlerini içine alan Dogu karadeniz Bölgesini Merkezi Trabzon olmak üzere ,yeniden organize etmisti,merkezi teskilatin tam bir kopyasi olan Themalar Thuma'lara bölünmüs idi

Bunlar kaymakamliklara ve onlarda "Banda" denilen küçük arazi birliklerine ayirilmisti

Heraclius döneminde ,Bizans'in orduve idari düzenini temelden degistirecek olan Thema'lar sistemi kurulmustu

Themalar bir kral ve Kilisenin bütün iktidarina sahip dogrudandogruya imparatoru temsil eden ve yalniz ona karsi sorumlu olan valiler tarafindan idare edilmekteydi

Themalar sistemi yeniden bir düzen koyan Theophilos (829-842) Rize,Trabzon ve Gümüshane vilayetlerini içine alan Dogu karadeniz Bölgesini Merkezi Trabzon olmak üzere ,yeniden organize etmisti,merkezi teskilatin tam bir kopyasiolan Themalar Thuma'lara bölünmüs idi

Bunlar kaymakamliklara ve onlarda "Banda" denilen küçük arazi birliklerine ayirilmisti

Trabzon civarinda 7 tane Banda/Bandov/Bandon vardi ve bunlar askeri idari yetkilre sahip toprak lordlari tarafindan yönetilmekteydi

Baditan doguya dogru Plihabonites (Harsit vadisi) , Trikomia (Akçaabat ve Kalenma deresi) Trabzon,Matzouka ve Palaiomatzuka(Maçka ve hamsiköy), Gemora(Yomra), Sourmania(Sürmene),Rhizaon(Rize) olarak sayilailen bu bandalardan Harsit bölgesinde olan Türkmen akinlari sonucu dagilmis ve ayni idari bölünme Fatih'in bölgeyi fethine kadar devam etmisti

Sürmene Bandonu Of'u da içine almakta olup dogudaki siniri ikizdereye batidaki siniri ise Yanboluya kadar uzanmakta,güneyde ise Dogu karadeniz daglari dogal siniri teskil etmekte

Güney batida ise ;Bügün Sümela manastirininda bulundugu Hara bölgesinide içermekteydi

08-04-2012	#36
Prof. Dr. Sinsi	Türklerin Anadolu’Da Fethettiği Son Başkent \| Trabzon (Trapezus) Sürmene İlçesi (Humurgan) Sürmene, Trabzon'un bir ilçesidir Karadeniz'in güneydoğu sahillerinde Trabzon ve Rize kentleri arasında, yaklaşık 40º 55' enlem ve 40º 05' boylam koordinatlarında yer alan Surmene kasabası ; tarihsel açıdan kendisine bağlı diğer yerleşim birimlerini de kapsayan, yaklaşık 20 km sahil şeridi ve bu sahilin, güneyde Doğu Karadeniz dağlarının yüksek zirvelerine (2860m) kadar ulaşan ardıl alanından oluşan bir bölgenin geleneksel merkezi konumundadır Sürmene'nin en önemli akarsuları Küçükdere ve Manahoz çayıdır Bunların dışında Sürmene'de dağların denize paralel olması ve yağışlı iklimden dolayı küçük çapta bir çok dere ilçeyi bölerek denize kavuşur Sürmene tipik Doğu Karadeniz kasabası özelliklerini coğrafyasında gösterir Denizle, denizin hemen yanı başından bazen içinden yükselen dağlarla deniz arasında kurulu Sürmene'de Manahoz çayının yanında bulunan ve bugün fabrikalar bölgesi olan Kavaklık ovasının dışında ova yoktur Dağların kuş uçuşu çok kısa mesafede 2000'li metrelere ulaştığı Sürmene'de turistik tesisleride barındıran Zarha dağı (asıl adı koyun yatağı dağı) ve ilçenin en yüksek tepesi olan Madur dağı (2742 m) bulunmaktadır Türkiyenin 2100 metrede dünyada nadir bulunan turfalığına sahiptir Ağaçbaşı yaylasında yer alır Endemik Türler: Zehirli biberiye (Andromeda polifolia), böcek yiyen bitkilerden Drosera, pamukotu (Eriophorum angustifolia ve E latifolium), kurtayağı (Lycopodium inundatum), kara ot (Rhynchospora alba) Likarba (Yaban Mersini) meyvesinin ormanda çalılıklarda yetişen ve yaylada otçul olan türleri de Sürmene yetişir Ayrıca sonbahar ve ilkbahar kuş göç yolu için iki geçiş vadisi var Karadere - Küçükdere Vadisinden geçerler İKLİM ÖZELLİKLERİ Doğu Karadeniz kıyı kuşağında yer alan Sürmene'de tipik bir Karadeniz iklim özellikleri yaşanırTrabzon merkeze göre daha yağışlı olan Sürmene'de her mevsim bol yağışlı geçerKışları ılık yazları serin geçen ilçede en çok yağış sonbaharda,en az yağış ilkbaharda görülürYağış miktarı 1500 mmyi bulurNem oranı oldukça fazladırBuna bağlı olarak bitki örtüsü oldukça yoğundurKar yağışları azdırTopografik özellikler kısa mesafede sıcaklık ve yağış koşullarında değişmelere neden olur Ticaret Anadolunun ilk ticaret odası; denizcilik,deniz ticareti ve tersanecilik ve kesercilikten kaynaklanan zengin bir ticari alt yapıdan dolayı Sürmene ilçesinde 1903'de kurulmuştur 1950'li yıllarla başlayan araba yollarının yapımı sürecinde Sürmene iç bölgelerin denize ve anayollara ulaşım üssü olamamıştır Bu uzun solukta Sürmene'de ticaret hayatının gerilemesini beraberinde getirmiş ve eskiden Sürmene bölgenin bir ticaret merkezi iken bu özelliğini başta Araklı ilçesi olmak üzere bölgedeki başka yerleşim birimlerine kaptırmıştır Bugün itibariyle Sürmene'de ticaretin esas unsurunu hala bağlı köylerden gelen köylülerin yarattıkları iktisadi hareketlilik oluşturmaktadır Ancak Sürmene ilçesine bağlı köylerde de tüm Türkiye'de yaşanan köyden kente göç olgusu sonucu nüfus azalması sonucu bugün Sürmene de ticaret hacmi önceki yılların son derece altına düşmüştüristanbul , samsun , ankara ,aydın, izmir , antalya ,bursa ,eskişehir , gebze ,düzce ,adappazarı gibi yerlere göç çok vermiştirr Ayrıca ilçede asırlardır alışıla gelmiş şekilde BIÇAK üretimi yapılmakta ve yurt içinde ve yurt dışında satılmaktadır Sürmeneye Özgü Üretimler Sürmene Bıçağı Sürmene Pidesi Sürmene Keseri Sürmene Takası Sürmene Tahta Kaşığı Sürmene Gemi Tersaneleri Tarihçesi Tarihi kaynaklarda Sürmeneden ilk defa bahseden Arrianus'dur Arrianus MS 131-132 yilarinda yazdigi tahmin edilen "Periplo" adli eserinde Trabzonun yaklasik 33 km dogusundaki bir Roma askeri istasyonu(Kale) olarak kurulmus bulunan Sürmene/Hyssus 'dan bahsederBurasi Romanin dogu sinirini korumakla görevlendirilen 15 leigion Apollonaris'in konumlandirildigi bügünkü Gümüshaneye bagli Sadak Köyü/Satala nin sahile en kisa baglantisi saglayan tabii yolun ucunda ve Hyssus/Karadere nehrinin agzindaki tabii liman sahilindedir Bu gün Arakli çarsisinin güney bati kenarindaki kale harabesi Sürmenenin ilk kurulmus oldugu bu tarihi belirler Imparator Adrianus(MS 117-138) zanamina kadar Satala 'dan Trabzona direk yol olmadigi düsünülürse,muhtemelen imparator Traijan zamaninda kurulmus olan bu kalenin Roma'nin dogu hudutlarini savunmak için oldugu anlasilir 6yy'da Bizans'in dogu sinirinin Rizenin hemen dogusuna kadar gerilemesinden sonra ,Sürmene'nin stratejik önemi dahada artmistiJustinianus(MS 527-565) döneminde Lazika savaslari esnasinda ve daha sonra Heraclius zamaninda (MS 610-641) Iran seferleri esnasinda ,Sürmene bölgesi önemli bir ikmal merkezi olarak kullanilmistirBu dönemdeki Sürmene/Sousourmania/Sussarmia nin yerini Arakli Burnu üzerindeki Buzluca/Canayer 'deki harabeler bize belirlemektedir Heraclius döneminde ,Bizans'in orduve idari düzenini temelden degistirecek olan Thema'lar sistemi kurulmustuThemalar bir kral ve Kilisenin bütün iktidarina sahip dogrudandogruya imparatoru temsil eden ve yalniz ona karsi sorumlu olan valiler tarafindan idare edilmekteydiThemalar sistemi yeniden bir düzen koyan Theophilos (829-842) Rize,Trabzon ve Gümüshane vilayetlerini içine alan Dogu karadeniz Bölgesini Merkezi Trabzon olmak üzere ,yeniden organize etmisti,merkezi teskilatin tam bir kopyasi olan Themalar Thuma'lara bölünmüs idiBunlar kaymakamliklara ve onlarda "Banda" denilen küçük arazi birliklerine ayirilmisti Heraclius döneminde ,Bizans'in orduve idari düzenini temelden degistirecek olan Thema'lar sistemi kurulmustuThemalar bir kral ve Kilisenin bütün iktidarina sahip dogrudandogruya imparatoru temsil eden ve yalniz ona karsi sorumlu olan valiler tarafindan idare edilmekteydiThemalar sistemi yeniden bir düzen koyan Theophilos (829-842) Rize,Trabzon ve Gümüshane vilayetlerini içine alan Dogu karadeniz Bölgesini Merkezi Trabzon olmak üzere ,yeniden organize etmisti,merkezi teskilatin tam bir kopyasiolan Themalar Thuma'lara bölünmüs idiBunlar kaymakamliklara ve onlarda "Banda" denilen küçük arazi birliklerine ayirilmisti Trabzon civarinda 7 tane Banda/Bandov/Bandon vardi ve bunlar askeri idari yetkilre sahip toprak lordlari tarafindan yönetilmekteydiBaditan doguya dogru Plihabonites (Harsit vadisi) , Trikomia (Akçaabat ve Kalenma deresi) Trabzon,Matzouka ve Palaiomatzuka(Maçka ve hamsiköy), Gemora(Yomra), Sourmania(Sürmene),Rhizaon(Rize) olarak sayilailen bu bandalardan Harsit bölgesinde olan Türkmen akinlari sonucu dagilmis ve ayni idari bölünme Fatih'in bölgeyi fethine kadar devam etmisti Sürmene Bandonu Of'u da içine almakta olup dogudaki siniri ikizdereye batidaki siniri ise Yanboluya kadar uzanmakta,güneyde ise Dogu karadeniz daglari dogal siniri teskil etmekteGüney batida ise ;Bügün Sümela manastirininda bulundugu Hara bölgesinide içermekteydi