|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türklerin Anadolu’Da Fethettiği Son Başkent | Trabzon (Trapezus)
Vakfıkebir (Fol) İlçesi
Vakfıkebir,(eski adı Büyük Liman) Yerli halkın çoğunluğunu Türkmen Çepni'ler oluşturur Trabzon'un 40 km batısında olup İlçe toprakları Doğuda Çarşıbaşı, Batıda Beşikdüzü, Güneyde Tonya ilçeleri ve Kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir İlçe merkezi; Doğuda Işıklı (Yeros), Batıda Zeytin (Yobol) burunları arasında meydana gelmiş genişçe bir merkezin en uç noktasında kuruludur
Bu nedenle ilçe adı, Coğrafi kitaplarında Büyükliman olarak da gösterilir Işıklı fenerinden itibaren kıyı, Güney Batıya ve daha sonra Kuzey Batıya yönelerek Büyükliman adıyla anılan geniş koyu meydana geldikten sonra Zeytin Burnuna ulaşır Büyükliman koyu, karayele kısmen kapalı olup, denizciler için iyi sayılan bir demir atma yeridir Vakfıkebir, Türkiye'nin 217'nci, Trabzon'un 3 en gelişmiş ilçesidir
Vakfıkebir, Karadeniz Bölgesi Doğu bölümünün iklim şartlarının etkisi altında olup burada iklim, ılıman iklimin denizsel karakterini taşır Yazlar orta sıcaklıkta, kışlar ılık ve her mevsim yağışlı geçer Yağmurun en yoğun olduğu mevsim sonbahar, ilkbahar ve kıştır Kıyı kesimine kimi yıllar kar düşmediği de olur
Tarihçesi
Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber çok eski bir yerleşim yeridir Tarihi boyunca Hitit, Pers, Roma, Bizans ve Trabzon İmparatorluğu’nun hakimiyetinde kalan Vakfıkebir'e Hacı Bektaş Veli hazretlerinin müridi Türkmen/Çepni'ler 12nci Yüzyılın başlarından itibaren yerleşmeye başlamışlardır Selçuklulardan sonra 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon İmparatorluğu'nu yıkması ile Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyetine girmiştir Vakfıkebirin ilk belediye başkanı Bahadırzade Yusuf Ağadır
Osmanlı İmparatorluğu’nun sınırlarına katılmasından sonra çeşitli idari kademelere ve isimlere maruz kalan Vakfıkebir 1864 tarihli Osmanlı Vilayet Kanunu çerçevesinde 1874 yılında Trabzon vilayetine bağlı bir ilçe olmuştur
Vakfıkebir, 20 Temmuz 1916 tarihinde Rus Çarlığının işgaline uğramış ve 14 Şubat 1918 tarihinde işgalden kurtarılmıştır İşgal altında geçen dönem halk arasında “Muhaceret Dönemi” olarak anılmakta ve her yıl 14 Şubat tarihinde işgalden kurtuluş törenlerle kutlanmaktadır
İlçe halkı ülkenin kurtulması ve bağımsız bir Türk devleti kurulması çalışmalarında tüm Çepniler gibi hep Atatürk’ün yanında yer almıştır Bu çerçevede ilçe halkı aldıkları bir kararla Kellecioğlu Abdullah Hasip (Ataman) Beyi Erzurum Kongresi’ne Büyükliman Delegesi olarak göndermiştir Abdullah Hasip Bey, Erzurum Kongresi'nin iki yazmanından birisi olarak görev yapmıştır
Vakfıkebir, Cumhuriyetin kuruluşu ile beraber ilçe olma özelliğini ve sınırlarını korumuştur Bu tarihte ilçenin merkez ile birlikte altı nahiyesi, dokuz beldesi ve 135 köyü vardır Bu nahiyelerden 10 Mart 1954 tarih ve 6324 sayılı kanunla Tonya, 19 Haziran 1987 tarih ve 3392 sayılı kanunla Beşikdüzü ve Şalpazarı, 9 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı kanunla Çarşıbaşı ilçe olmuş ve Vakfıkebir'den ayrılmışlardır Bugün ilçenin Yalıköy adında bir beldesi ve 34 köyü mevcuttur
İlçe tarihinde Büyükliman ve Fol isimleri ile de anılmıştır Fol isminin kaynağı ilçenin 45 kilometre güneyinden doğan Fol deresidir Vakfıkebir bugünkü adını ise, Yavuz Sultan Selim annesi Gülbahar Hatun’dan almıştır O tarihte Trabzon Valisi olan oğlu Şehzade Selim’i görmek için İstanbul'dan Trabzon’a deniz yoluyla seyahat eden Gülbahar Hatun büyük bir fırtınaya yakalanmış, kurtulması halinde karaya ayak basacağı toprakları Allah'a vakfedeceğini adamıştır
O zamanki adıyla Büyükliman olan yerleşim merkezinde toprağa ayak basan Gülbahar Hatun bu toprakları vakfeder Vakfedenin büyük (padişah eşi) olmasından dolayı bu tarihten sonra yörenin adı Vakfıkebir (Büyük Vakıf) olmuştur
Vakfıkebir adının beş yüz yıllık geçmişi olmasına rağmen halk arasında Fol ve Büyükliman adları zaman zaman kullanılmaktadır
Coğrafi Yapısı
Vakfıkebir, Trabzonun 40 km batısında olup, ilçe toprakları Doğuda Çarşıbaşı, Batıda Beşikdüzü, Güneyde Tonya ilçeleri ve Kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir İlçe merkezi; Doğuda Işıklı (Yeros), Batıda Zeytin (Yobol) burunları arasında meydana gelmiş genişçe bir merkezin en uç noktasında kuruludur
Bu nedenle ilçe adı, Coğrafi kitaplarında Büyükliman olarak da gösterilir Işıklı fenerinden itibaren kıyı, Güney Batıya ve daha sonra Kuzey Batıya yönelerek Büyükliman adıyla anılan geniş koyu meydana geldikten sonra Zeytinburnuna ulaşır Büyükliman koyu, karayele kısmen kapalı olup, denizciler için iyi sayılan bir demir atma yeridir
Vakfıkebir, Karadeniz Bölgesi Doğu bölümünün iklim şartlarının etkisi altında olup burada iklim, ılıman iklimin denizsel karakterini taşır Yazlar orta sıcaklıkta, kışlar ılık ve her mevsim yağışlı geçer Yağmurun en yoğun olduğu mevsim sonbahar, ilkbahar ve kıştır Biten bakımından deniz iklimi özelliğini taşıyan kıyı kesimine kimi yıllar kar düşmediği olur
Turizm
Vakfıkebir deniz kenarında ve Samsun-Trabzon karayolunun üzerinde bulunmasına, el değmemiş yaylalara sahip olmasına rağmen son yıllara kadar turizmden gerçek manada yararlanamamıştır
1992 yılında açılan Turizm Eğitim Merkezi hem ilçe turizminin gelişmesi hem de turizme ara eleman yetiştirilmesi yönünde büyük katkılar sağlamaktadır
İki yıldızlı turistik bir otelin yanında iki adet normal otel, plaj ve yaylalarda kurulu tesisler ilçenin turistik kaynaklarıdırTrabzon'un 6 büyük ilçesi olan Vakfıkebir, taş fırınlarında pişen Vakfıkebir Ekmeği ve tereyağı ile ünlüdür
Vakfıkebir Ekmeği
Vakfıkebir Taş Fırın Ekmeği geçmişi, fırını, pişirilmesi, şekli, tadı ve bayatlamayan özelliği ile yalnızca Türkiye’de değil dünyada da eşi olmayan ve dilimle satılan tek ekmektir Yayla kültürü gereği hayvancılıkla uğraşan ve ilkbaharda yaylaya çıkan aileler 2-3 gün süren yayla yolculuğu yapmaktaydılar Bunun doğal sonucu olarak 2-3 gün boyunca bayatlamayan ekmeğe duyulan ihtiyaç taş fırın ekmeğinin icadına yol açmıştır
Yayla kültürünün hakim olduğu her yerde buna benzer ekmekler üretilmesine rağmen hiçbirisi Vakfıkebir Taş Fırın Ekmeği kadar ihtiyacı karşılamamıştır Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan bu ekmek bugün ülkemizin her yanında üretilmesine ve Trabzon Ekmeği olarak bilinmesine rağmen aslına uygun üretimin yapıldığı tek yer Vakfıkebir’dir Taş fırın ekmeğini özel kılan pişirildiği fırın başta olmak üzere, suyu, odunu, unu, mayası, havası, şekli, ağırlığı ve pişiren ustasıdır Bu nedenledir ki ülkemizin her yanında üretilmesine rağmen Vakfıkebir standardı hiçbir zaman yakalanamamaktadır
Ekmeğin Özellikleri
-Vakfıkebir Ekmeği, tadımlık değil doyumluktur
-Ekmeklerin büyük yapılması sonucu pişirme süresi uzadığından dış kabuk kalın, ekmeğin iç kısmı yumuşak, pişkin ve arzu edilen büyüklüklerde gözeneklere sahip olur
-Ekmeğin bayatlama süresi uzun olur Uygun saklama koşullarında 5-15 gün kadar bozulmadan saklanabilir Bu ekmek soğuduktan sonra temiz bezlere sarılı olarak rutubetsiz ortamlarda tahta kutular içerisinde 5-10 gün arasında, kağıda sarılı ve naylon poşete geçirilmiş olarak buzdolabında 10-15 gün saklanabilmektedir
-Tek ekmek olduğu için rahat taşınır ve saklanması kolaydır
-Odun ateşinde piştiği ve ekşi maya kullanılarak yapıldığı için kendine has bir lezzeti vardır Ekşi maya ile yapılan ekmekler iyi kabarır, geç bayatlar
-Pişme süresi uzun olduğundan ve iyi piştiğinden dolayı yenildiğinde midede şişkinlik yapmaz
-Az miktarda isteyenlere kesilerek gramaj ile satılabilir
-Keskin bıçak kullanılarak kesildiğinde ufalanmaz
|