Türkiye’De İslam, Hıristiyanlık Ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

Türkiye’de İslam, Hıristiyanlık ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi
Gezginin İnanç Yerleri

Ayasofya Müzesi

İstanbul
Fotoğraf: Aytunç Akad

Sultanahmet Meydanı ile Topkapı Sarayı arasında

Bizans tarihçilerine göre ilk Ayasofya, İmparator Büyük Konstantin’in oğlu Konstantinus tarafından 390 yılında yaptırıldı

Bazilika planlı olan ilk yapı ahşap malzemeyle yapılmıştı ve bütünüyle yandı

Bugünkü Ayasofya’nın yapımına ise 532 yılında İmparator Iustinianus zamanında başlandı ve 537’de ibadete açıldı

İki mimar birlikte çalıştı: Miletoslu İsidoros ve Trallesli Anthemios

Şehrin en büyük kilisesi olduğu için büyük kilise anlamına gelen “Megali Ecclesia” diye adlandırıldı

Bir süre “Th ea Sophia” diye anılan yapıya 5

yüzyıldan itibaren kutsal hikmet anlamına gelen “Hagia Sophia” adı verildi

Ayasofya’nın 553, 557 ve 559 yıllarında yaşanan peşi peşine depremlerle kubbesinin yıkılan doğu kısmı mimar İsidoros tarafından onarıldı

Ancak 869 ve 986 yıllarında meydana gelen depremlerde büyük hasar görünce bir süre ibadete kapatıldı

Kapsamlı bir onarımdan geçerek mozaiklerle süslenen Ayasofya 13 Mayıs 994’te tekrar ibadete açıldı

İstanbul

Ayasofya’nın Haçlı istilası sırasında Hıristiyanlarca yağma edilişi, kapılarının ve kaplamalarının altın sanılarak sökülüşü tarihe bir trajedi olarak geçti

Kilisedeki pek çok değerli eşya ve Hıristiyanların kutsallık atfettiği birçok nesne çalındı

Depremler 14

yüzyılda da etkiledi Ayasofya’yı; 1317 ve 1346’da büyük kubbenin bir bölümünün çökmesiyle kilise tekrar ibadete kapatıldı

Halktan alınan özel vergilerle 1354 yılında tekrar onarılarak ibadete açılabildi

Bu Ayasofya’nın kilise olarak son kez ibadete açılış öyküsüydü

Kilise olarak 916 yıl Hıristiyanların kutsadığı Ayasofya 481 yıl boyunca da Müslümanların ibadetine sahne oldu

İstanbul’un tarihi değeri en yüksek mimari yapılarından Ayasofya 1934 Nisan’ında Atatürk’ün emriyle ibadete kapatıldı

Ayasofya, 1453 yılında İstanbul’un Türkler tarafından alınmasından bir hafta sonra, 1 Haziran 1453 günü camiye çevrilecekti

Bizans döneminde olduğu gibi Osmanlı döneminde de şehrin en büyüğü payesiyle birinci ibadet yeri unvanını korudu

Bundan sonra da çeşitli onarımlar gördü; anıtsal görkemi Türk çini ve hat sanatının örnekleriyle yeni bir değer kazandı

Yapılan eklemelerle mimari görünümü de zaman içinde epey değişti

Birçok Osmanlı sultanı Ayasofya’ya cami niteliği kazandıran eklemeler yaptı

İstanbul
Fotoğraf: Sinan Çakmak

İstanbul fatihi II

Mehmet Ayasofya’yı camiye çevirdikten sonra ahşap bir minare ekletti

Ahşap minare 16

yüzyıla kadar kullanıldı

Yerine tuğladan yapılan minarenin mimarı ise Sinan’dı

Saray kapısı önündeki minareyi II

Mehmet’in (Fatih) oğlu II

Bayezit yaptırdı

Kanuni’nin oğlu II

Selim zamanında eklenen öteki iki minareyle Ayasofya dört minareye kavuştu

III

Murat mermer küplerle dört mermer mahfi l; IV

Murat taş kürsü; I

Mahmut camiye bitişik kütüphane ile avludaki şadırvan, mektep ve imaret binalarını yaptırdı

Osmanlı hanedanının gömülü bulunduğu beş türbenin Ayasofya’nın avlusunda olması, padişahların Ayasofya’ya verdiği değerin bir başka göstergesi olsa gerek

Ayasofya kaba bir tanımla, büyük bir orta mekân, iki yan mekân, apsis, iç ve dış nartekslerden oluşan bölümleriyle kareye yakın dikdörtgen bir plan üstüne oturur

Kubbesi 55 metre yükseklikte, ortalama 30-31 metre çapıyla devrinin bir mucizesi olarak nitelendirilir

Göğü kapatan bu genişlikte bir kütlenin oluşturacağı karanlık, kubbeyi çevreleyen pencerelerle önlenmiştir

Kubbe 1

1 metre aralıkla 40 kaburgaya dayanıyor

İçeriyi aydınlatan 40 pencere işte bu 40 kaburganın arasında ve ak kısımlarında yer alır

Yapının ağırlığını taşıyan 107 sütunun 40 tanesi aşağıda, 67 tanesi ise yukarıdadır

Mozaikleri açısından ayrı bir değer taşıyan Ayasofya’daki en eski mozaikler iç narteks ve yan raflardaki altın yaldızlı geometrik ve bitkisel motifli olanlar

İmparator kapısı üzerinde, apsiste, çıkış kapısı üzerinde ve üst kat galeride görülen figürlü mozaikler 9

-12

yüzyıllara tarihleniyor

Bir süredir süren restorasyonda ilginç bir gelişme yaşandı ve geçtiğimiz ay (Temmuz 2009) Ayasofya’nın 160 yıldır üstü örtülü mozaiklerinden biri, Serafim adlı meleğin betimlendiği mozaik gün ışığına kavuşturuldu

Kubbedeki mozaiğin 900 ile 1300 yılları arasında yapıldığı düşünülüyor

Arap Camii

İstanbul
Fotoğraf: Gökhan Tan

Galata’da, Galatamahkemesi Sokağı üzerinde

Arapların 716-717 yılında kenti kuşatması sırasında yapıldığı rivayet ediliyor

Ancak adı bu kuşatmadan değil, 15

yüzyılda İspanya’dan göçe zorlanarak İstanbul’a gelip cami çevresine yerleşen Endülüs Araplarından geliyor

Bazı duvar kalıntılarından hareketle, caminin yerinde eskiden kilise olduğu tahmin ediliyor

Bu kalıntıların üzerine 13

yüzyılda Latinler tarafından San Paolo Kilisesi inşa edildi

Bu sırada Galata, İtalyan ticaret şehirlerinden Cenova’nın yönetimindeydi

Papa XII

Gregorius’un 1407’de tamirine destek olduğu kilise, 14

yüzyılda burayı kullanan Dominiklerin bağlı bulunduğu azizin adını alarak San Domenico Kilisesi oldu

İstanbul
Fotoğraf: Gökhan Tan

İstanbul’un fethinden sonra 1475’te camiye çevrilen yapıya Galata Camii adı verildi

Dikdörtgen planlı caminin ahşap tavanını 22 sütun taşıyor

Mahfi l de sekiz ağaç sütuna dayanıyor

Mihrap duvarına bitişik, çan kulesini andıran dört köşe minare ve altından geçen dehliz caminin belirgin özellikleri arasında

Caminin duvarlarının kesme taş ve tuğla dizileriyle örüldüğü görülür

Camiyi, duvarlarında üç kat halindeki 70 pencere aydınlatıyor

Cami 1734 yılında II

Mustafa’nın eşi ve I

Mahmut’un annesi Saliha Sultan tarafından, 1868 yılında II

Mahmut’un kızı Adile Sultan tarafından onartıldı

Adile Sultan onarımı sırasında bahçesine bir şadırvan yapıldı

Camide 1913 yılında yapılan onarım sırasında çıkarılan Latin mezar yazıtları İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne kaldırıldı

Caminin son cemaat yeri 1913 yılındaki onarımda eklendi

Mihrap ve minberi mermerdir

Arka avlusundaki şadırvan sekiz mermer sütunlu, kubbeli bir yapı

Bab-ı Esrar - Yansımalar

08-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye’De İslam, Hıristiyanlık Ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi Türkiye’de İslam, Hıristiyanlık ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi Gezginin İnanç Yerleri Ayasofya Müzesi İstanbul Fotoğraf: Aytunç Akad Sultanahmet Meydanı ile Topkapı Sarayı arasında Bizans tarihçilerine göre ilk Ayasofya, İmparator Büyük Konstantin’in oğlu Konstantinus tarafından 390 yılında yaptırıldı Bazilika planlı olan ilk yapı ahşap malzemeyle yapılmıştı ve bütünüyle yandı Bugünkü Ayasofya’nın yapımına ise 532 yılında İmparator Iustinianus zamanında başlandı ve 537’de ibadete açıldı İki mimar birlikte çalıştı: Miletoslu İsidoros ve Trallesli Anthemios Şehrin en büyük kilisesi olduğu için büyük kilise anlamına gelen “Megali Ecclesia” diye adlandırıldı Bir süre “Th ea Sophia” diye anılan yapıya 5 yüzyıldan itibaren kutsal hikmet anlamına gelen “Hagia Sophia” adı verildi Ayasofya’nın 553, 557 ve 559 yıllarında yaşanan peşi peşine depremlerle kubbesinin yıkılan doğu kısmı mimar İsidoros tarafından onarıldı Ancak 869 ve 986 yıllarında meydana gelen depremlerde büyük hasar görünce bir süre ibadete kapatıldı Kapsamlı bir onarımdan geçerek mozaiklerle süslenen Ayasofya 13 Mayıs 994’te tekrar ibadete açıldı İstanbul Ayasofya’nın Haçlı istilası sırasında Hıristiyanlarca yağma edilişi, kapılarının ve kaplamalarının altın sanılarak sökülüşü tarihe bir trajedi olarak geçti Kilisedeki pek çok değerli eşya ve Hıristiyanların kutsallık atfettiği birçok nesne çalındı Depremler 14 yüzyılda da etkiledi Ayasofya’yı; 1317 ve 1346’da büyük kubbenin bir bölümünün çökmesiyle kilise tekrar ibadete kapatıldı Halktan alınan özel vergilerle 1354 yılında tekrar onarılarak ibadete açılabildi Bu Ayasofya’nın kilise olarak son kez ibadete açılış öyküsüydü Kilise olarak 916 yıl Hıristiyanların kutsadığı Ayasofya 481 yıl boyunca da Müslümanların ibadetine sahne oldu İstanbul’un tarihi değeri en yüksek mimari yapılarından Ayasofya 1934 Nisan’ında Atatürk’ün emriyle ibadete kapatıldı Ayasofya, 1453 yılında İstanbul’un Türkler tarafından alınmasından bir hafta sonra, 1 Haziran 1453 günü camiye çevrilecekti Bizans döneminde olduğu gibi Osmanlı döneminde de şehrin en büyüğü payesiyle birinci ibadet yeri unvanını korudu Bundan sonra da çeşitli onarımlar gördü; anıtsal görkemi Türk çini ve hat sanatının örnekleriyle yeni bir değer kazandı Yapılan eklemelerle mimari görünümü de zaman içinde epey değişti Birçok Osmanlı sultanı Ayasofya’ya cami niteliği kazandıran eklemeler yaptı İstanbul Fotoğraf: Sinan Çakmak İstanbul fatihi II Mehmet Ayasofya’yı camiye çevirdikten sonra ahşap bir minare ekletti Ahşap minare 16 yüzyıla kadar kullanıldı Yerine tuğladan yapılan minarenin mimarı ise Sinan’dı Saray kapısı önündeki minareyi II Mehmet’in (Fatih) oğlu II Bayezit yaptırdı Kanuni’nin oğlu II Selim zamanında eklenen öteki iki minareyle Ayasofya dört minareye kavuştu III Murat mermer küplerle dört mermer mahfi l; IV Murat taş kürsü; I Mahmut camiye bitişik kütüphane ile avludaki şadırvan, mektep ve imaret binalarını yaptırdı Osmanlı hanedanının gömülü bulunduğu beş türbenin Ayasofya’nın avlusunda olması, padişahların Ayasofya’ya verdiği değerin bir başka göstergesi olsa gerek Ayasofya kaba bir tanımla, büyük bir orta mekân, iki yan mekân, apsis, iç ve dış nartekslerden oluşan bölümleriyle kareye yakın dikdörtgen bir plan üstüne oturur Kubbesi 55 metre yükseklikte, ortalama 30-31 metre çapıyla devrinin bir mucizesi olarak nitelendirilir Göğü kapatan bu genişlikte bir kütlenin oluşturacağı karanlık, kubbeyi çevreleyen pencerelerle önlenmiştir Kubbe 11 metre aralıkla 40 kaburgaya dayanıyor İçeriyi aydınlatan 40 pencere işte bu 40 kaburganın arasında ve ak kısımlarında yer alır Yapının ağırlığını taşıyan 107 sütunun 40 tanesi aşağıda, 67 tanesi ise yukarıdadır Mozaikleri açısından ayrı bir değer taşıyan Ayasofya’daki en eski mozaikler iç narteks ve yan raflardaki altın yaldızlı geometrik ve bitkisel motifli olanlar İmparator kapısı üzerinde, apsiste, çıkış kapısı üzerinde ve üst kat galeride görülen figürlü mozaikler 9-12 yüzyıllara tarihleniyor Bir süredir süren restorasyonda ilginç bir gelişme yaşandı ve geçtiğimiz ay (Temmuz 2009) Ayasofya’nın 160 yıldır üstü örtülü mozaiklerinden biri, Serafim adlı meleğin betimlendiği mozaik gün ışığına kavuşturuldu Kubbedeki mozaiğin 900 ile 1300 yılları arasında yapıldığı düşünülüyor Arap Camii İstanbul Fotoğraf: Gökhan Tan Galata’da, Galatamahkemesi Sokağı üzerinde Arapların 716-717 yılında kenti kuşatması sırasında yapıldığı rivayet ediliyor Ancak adı bu kuşatmadan değil, 15 yüzyılda İspanya’dan göçe zorlanarak İstanbul’a gelip cami çevresine yerleşen Endülüs Araplarından geliyor Bazı duvar kalıntılarından hareketle, caminin yerinde eskiden kilise olduğu tahmin ediliyor Bu kalıntıların üzerine 13 yüzyılda Latinler tarafından San Paolo Kilisesi inşa edildi Bu sırada Galata, İtalyan ticaret şehirlerinden Cenova’nın yönetimindeydi Papa XII Gregorius’un 1407’de tamirine destek olduğu kilise, 14 yüzyılda burayı kullanan Dominiklerin bağlı bulunduğu azizin adını alarak San Domenico Kilisesi oldu İstanbul Fotoğraf: Gökhan Tan İstanbul’un fethinden sonra 1475’te camiye çevrilen yapıya Galata Camii adı verildi Dikdörtgen planlı caminin ahşap tavanını 22 sütun taşıyor Mahfi l de sekiz ağaç sütuna dayanıyor Mihrap duvarına bitişik, çan kulesini andıran dört köşe minare ve altından geçen dehliz caminin belirgin özellikleri arasında Caminin duvarlarının kesme taş ve tuğla dizileriyle örüldüğü görülür Camiyi, duvarlarında üç kat halindeki 70 pencere aydınlatıyor Cami 1734 yılında II Mustafa’nın eşi ve I Mahmut’un annesi Saliha Sultan tarafından, 1868 yılında II Mahmut’un kızı Adile Sultan tarafından onartıldı Adile Sultan onarımı sırasında bahçesine bir şadırvan yapıldı Camide 1913 yılında yapılan onarım sırasında çıkarılan Latin mezar yazıtları İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne kaldırıldı Caminin son cemaat yeri 1913 yılındaki onarımda eklendi Mihrap ve minberi mermerdir Arka avlusundaki şadırvan sekiz mermer sütunlu, kubbeli bir yapı Bab-ı Esrar - Yansımalar