Türkiye’De İslam, Hıristiyanlık Ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-04-2012

Ihlara Vadisi Kiliseleri

Ihlara Vadisi(Aksaray)
Fotoğraf: Ahmet Özyurt

Aksaray, Hıristiyanlığın ilk yıllarında önemli bir merkezdi

Eski adı “Peristremma” olan Ihlara Vadisi, 14 kilometre boyunca Ihlara kasabasından Selime’ye kadar yer yer 80 metreye kadar genişleyerek uzanır

Vadi içerisinde 5 bin yerleşim yeri ve 105 kilise bulunuyor

Bunlardan yirmiye yakını gezilebiliyor

Belisırma, Ihlara ve Güzelyurt’u içine alan kayalık bölge zamanla manastır ruhuna uygun, kayalara oyulan kiliseler topluluğu haline geldi

Arap akınlarına karşı Hasan Dağı’ndaki savunma kaleleri başarılı olunca buradaki kiliseler de faal bir ibadet merkezi olma konumlarını sürdürdü

Dönemin din anlayışını tasvirleriyle ve mimarisiyle canlandıran, freskli veya fresksiz tek ve çift nefli, kapalı veya açık Yunan haç planlı kiliseler ve şapeller vadinin dik yamaçlarında sağlı sollu sıralanıyor

Vadi, doğal yapısının elverişli olmasıyla 9

yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından uygun bir inziva ve ibadet yeri olarak kullanıldı

Vadideki kiliselerde fresklerde genellikle “Hz

İsa’nın Doğumu”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Mısır’a Kaçış”, “Son Akşam Yemeği” gibi İncil’de geçen konuların işlendiği görülüyor

Ihlara Vadisi’nde kayalara oyulmuş freskli kiliseler, yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarihsel ve dinsel miras olarak günümüze dek varlığını korudu

İlk çağlardan itibaren doğayla tarihin bir arada bulunduğu Ihlara Vadisi’ndeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır

Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanat özelliklerini gösterir

Bir dönem Atlas’ta da yazmış olan Gürsel Korat, öyküsü 13

yüzyıl Kapadokya’sında geçen Güvercine Ağıt adlı romanında bölgeyi şöyle betimliyor:

“Ihlara Vadisi’ndeki kayalıkların arasından akan derenin sesi de olmasa, insan zamanın donduğu bir doğa parçası içinde dolaştığı yanılgısına düşebilir

Her şey durağandır, gökyüzünde ışıldayan ay bile donmuş, sessizliği izlemektedir

Kayalıklara oyulmuş olan bütün kilise, şapel, manastır, ahır, kışla ve evlerin kapısı kocaman bir kaya kütlesi olduğu için, geceleyin burada yaşayan binlerce canlının sesi kayaların altındaki öteki dünya tarafından yutulur

Yeraltındaki dünya yıkılsa yeryüzünün ruhu duymaz

”

Bölge coğrafyasını tarihsel konulu romanlarında canlandıran Gürsel Korat’ın ayrıca bölgedeki mimari yapıları incelediği, Taş Kapıdan Taçkapıya Kapadokya adlı bir de araştırma kitabı var

Ihlara Vadisi kiliseleri birkaç kümede gezilebilir

Örneğin Ala, Direkli, Bahattinsamanlığı ve Aya Yorgi kiliseleri için Belisırma köyü; Eğritaş, Kokar, Pürenliseki, Ağaçaltı, Yılanlı ve Sümbüllü kiliseler içinse Ihlara’daki müze girişi başlangıç noktası seçilebilir

Ala Kilise
Belisırma köyünün kuzeyindeki vadinin doğu yamacında kayaya oyulmuş kilise Hıristiyanlığın serbest hale gelmesinden sonra yapıldı

Cephesinin üst kısmında havarilerin ve azizlerin resimleri yer alıyor

Kiliseyi üç kubbe örtüyor

Duvarları ve örtü sistemini kaplayan freskler kısmen harap olmuş; “Doğum”, “Anastasis”, “Kudüs’e Giriş”, “Mısır”, “Meryem’in Takdis Edilmesi” gibi konular işleniyor

Yüksek Kilise’den Görünüm(Aksaray)
Fotoğraf: Fatih Pınar

Direkli Kilise

Belisırma köyünde, bir manastır kilisesi olup 11 ila 13

yüzyıllara tarihlendiriliyor

Haç planlı, üç mihraplı kilisenin merkezi kubbesini altı direk taşıyor

Kilisenin içindeki kapıdan keşiş türbelerine ve kilisedeki görevlilerin mestenlerine geçiliyor

Kilise üstündeki sütunlarda ikişer sıra halinde resimler var

Azizlerin ve havarilerin iki taraflarında Latince kitabeler görülüyor

Bahattinsamanlığı Kilisesi

Belisırma köyünde, tek koridorlu kilisede fresk yok

Kuzey ve batı yan duvarlara oyulmuş birer hücre ile güney duvara oyulmuş üç hücre kubbesi de beşik çatı şeklinde

Aya Yorgi (Kırkdamaltı) Kilisesi

Bölgedeki en yüksek kilise olup 1283–1295 yılları arasında yapıldığı sanılıyor

Bir apsisli bazilika planlı bir kilise

Yunanca bir kitabe, kilisenin tüm çevresini dolanıyor

Kilisedeki fresklerde İncil’den konuların yanı sıra Selçuklu Sultanı II

Mesut’un tasvir edildiği resimler yer alıyor

Eğritaş Kilisesi

Tek koridorlu ve beşik çatılı kilise fazla tahrip olmuş durumda

Kilisede cenaze salonu, mezarlar ve freskler yer alıyor

Ihlara Vadisi (Aksaray)
Fotoğraf: Hakan Öge

Kokar Kilise

Haç planlı kilisenin 9

yüzyılın sonuna veya 11

yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen fresklerinde konular oldukça zengin: “Son Yemek”, “Çarmıha Gerilme”, “Mesih’in Defnedilişi”, “Göğe Çekilme”, “Havarilerin Görevleri” gibi zaman zaman konu bütünlüğü gösteriyor

Kilisenin iki mezar odasındaki süslemeler, kırmızı boya ile yapılmış ilk örneklerdir

Pürenliseki Kilisesi

Kayaya oyulmuş dört bölümden oluşuyor

Narteks zemininde mezarlar var

Freskler 10

yüzyıl başı ile 12

yüzyıl arasına tarihlendiriliyor

“Peygamberlerin Kehaneti”, “Meryem ve Piskoposlar”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Çobanların Tapınması” “İsa’nın Çocukluğu” gibi İncil’den çeşitli sahneler konu ediliyor

Ağaçaltı (Daniel) Kilisesi

Haç planlı kilise, vadiye inen merdivenlerin sağında yer alıyor

Resimler diğerlerine göre eski olmalarına rağmen iyi durumda

Duvarlarda “Vahiy”, “Ziyaret ve Doğum”, “Mısır’a Kaçış”, “Hz

İsa’nın Vaftizi” ve “Hz

Meryem’in Ölümü” sahneleri görülüyor

Büyük kubbede, civardaki kiliselerde bulunmayan “Göğe Çekiliş” sahneleriyle dikkat çekiyor

Batı kolunda, kiliseye ismini veren Daniel’in aslanlar arasındaki tasviri var

Manastır Vadisi (Aksaray- Güzelyurt)
Fotoğraf: Fatih Pınar

Sümbüllü Kilise

Vadi girişinin aşağı solunda yer alıyor

İki kattan oluşan 10

yüzyıl yapısının üst katında cepheye gelen kaya düzenlenerek uzun bir koridor oluşturulmuş ve cephe kemerli nişlerle dekore edilmiş

Koridorun altında yeni sağır nişler, kapılar ve yalancı sütunlar yer alıyor

Kayalardan sızan sular freskleri kısmen bozmuş

Burada azizler, İncil’den sahneler ve orta kubbede yuvarlak bir pano içinde, elinde kitap tutan Hz

İsa tasviri var

Kilise Camii (Aziz Gregorios Kilisesi)

Kapalı Yunan haçı planlı kilise, Güzelyurt ilçe merkezinde

İS 385 yılında inşa edilen kilisenin çan kulesi minare haline getirilerek camiye çevrildi

Bahçesinde ayazma var

Aziz Anargirios Kilisesi

Güzelyurt ilçe merkezindeki kilisenin kubbeleri ve kolonları dâhil olmak üzere tümü kayaya oyularak yapılmış

Narteks ve ön cephe daha sonra kapatılmış

Kilise, son olarak 1884 yılında tamir gördü

Kubbesindeki 1887 tarihinden, fresklerinin onarımından üç yıl sonra yapıldığı anlaşılıyor

Günümüzde Vatikan’dan buraya gelip hacı olanlar var

Her yıl Aziz Anargirios’un yortu gününde (1 Kasım) tekrarlanan törenlerde hastalar sabahlara kadar dua ediyor

Kızıl Kilise (Aksaray)
Fotoğraf: Fatih Pınar

Yüksek Kilise

Kızlar Manastırı olarak da bilinen kilise Güzelyurt ilçe merkezine üç kilometre mesafede, dik kayalar üstüne oyulu

Kızıl Kilise

Kırmızı kesme taştan yapıldığı için Kızıl Kilise adını alan yapı, Güzelyurt ilçesi Sivrihisar köyünde

Üç nefl i kilise 5

-6

yüzyıla tarihlendiriliyor

Orta nefi dört sütunun taşıdığı kubbe örtüyor

Freskler yer yer dökülmüş

Selime Katedrali

Selime kasabasında, kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan katedral içinde iki sıra halinde sütunlar var

Bu sütunlar katedrali üç sahına ayırıyor

Kale Manastır Kilisesi

Selime kasabasındaki manastır Kapadokya’daki dini yapıların en büyüklerinden biri

Manastır 8 ila 10

yüzyıl, kilisedeki fi gürlü freskler ise 10

yüzyıl sonu ila 11

yüzyıl başları arasına tarihlendiriliyor

Fresklerde “İsa’nın Göğe Çıkışı”, “Müjde”, “Meryem” gibi konular işleniyor

08-04-2012	#7
Prof. Dr. Sinsi	Türkiye’De İslam, Hıristiyanlık Ve Museviliğin 70 Kutsal Abidesi Ihlara Vadisi Kiliseleri Ihlara Vadisi(Aksaray) Fotoğraf: Ahmet Özyurt Aksaray, Hıristiyanlığın ilk yıllarında önemli bir merkezdi Eski adı “Peristremma” olan Ihlara Vadisi, 14 kilometre boyunca Ihlara kasabasından Selime’ye kadar yer yer 80 metreye kadar genişleyerek uzanır Vadi içerisinde 5 bin yerleşim yeri ve 105 kilise bulunuyor Bunlardan yirmiye yakını gezilebiliyor Belisırma, Ihlara ve Güzelyurt’u içine alan kayalık bölge zamanla manastır ruhuna uygun, kayalara oyulan kiliseler topluluğu haline geldi Arap akınlarına karşı Hasan Dağı’ndaki savunma kaleleri başarılı olunca buradaki kiliseler de faal bir ibadet merkezi olma konumlarını sürdürdü Dönemin din anlayışını tasvirleriyle ve mimarisiyle canlandıran, freskli veya fresksiz tek ve çift nefli, kapalı veya açık Yunan haç planlı kiliseler ve şapeller vadinin dik yamaçlarında sağlı sollu sıralanıyor Vadi, doğal yapısının elverişli olmasıyla 9 yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından uygun bir inziva ve ibadet yeri olarak kullanıldı Vadideki kiliselerde fresklerde genellikle “Hz İsa’nın Doğumu”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Mısır’a Kaçış”, “Son Akşam Yemeği” gibi İncil’de geçen konuların işlendiği görülüyor Ihlara Vadisi’nde kayalara oyulmuş freskli kiliseler, yeryüzünde eşine rastlanmayan bir tarihsel ve dinsel miras olarak günümüze dek varlığını korudu İlk çağlardan itibaren doğayla tarihin bir arada bulunduğu Ihlara Vadisi’ndeki kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılır Ihlara civarındaki kiliseler Kapadokya tipi diye bilinen sanat özelliklerini gösterir Bir dönem Atlas’ta da yazmış olan Gürsel Korat, öyküsü 13 yüzyıl Kapadokya’sında geçen Güvercine Ağıt adlı romanında bölgeyi şöyle betimliyor: “Ihlara Vadisi’ndeki kayalıkların arasından akan derenin sesi de olmasa, insan zamanın donduğu bir doğa parçası içinde dolaştığı yanılgısına düşebilir Her şey durağandır, gökyüzünde ışıldayan ay bile donmuş, sessizliği izlemektedir Kayalıklara oyulmuş olan bütün kilise, şapel, manastır, ahır, kışla ve evlerin kapısı kocaman bir kaya kütlesi olduğu için, geceleyin burada yaşayan binlerce canlının sesi kayaların altındaki öteki dünya tarafından yutulur Yeraltındaki dünya yıkılsa yeryüzünün ruhu duymaz” Bölge coğrafyasını tarihsel konulu romanlarında canlandıran Gürsel Korat’ın ayrıca bölgedeki mimari yapıları incelediği, Taş Kapıdan Taçkapıya Kapadokya adlı bir de araştırma kitabı var Ihlara Vadisi kiliseleri birkaç kümede gezilebilir Örneğin Ala, Direkli, Bahattinsamanlığı ve Aya Yorgi kiliseleri için Belisırma köyü; Eğritaş, Kokar, Pürenliseki, Ağaçaltı, Yılanlı ve Sümbüllü kiliseler içinse Ihlara’daki müze girişi başlangıç noktası seçilebilir Ala Kilise Belisırma köyünün kuzeyindeki vadinin doğu yamacında kayaya oyulmuş kilise Hıristiyanlığın serbest hale gelmesinden sonra yapıldı Cephesinin üst kısmında havarilerin ve azizlerin resimleri yer alıyor Kiliseyi üç kubbe örtüyor Duvarları ve örtü sistemini kaplayan freskler kısmen harap olmuş; “Doğum”, “Anastasis”, “Kudüs’e Giriş”, “Mısır”, “Meryem’in Takdis Edilmesi” gibi konular işleniyor Yüksek Kilise’den Görünüm(Aksaray) Fotoğraf: Fatih Pınar Direkli Kilise Belisırma köyünde, bir manastır kilisesi olup 11 ila 13 yüzyıllara tarihlendiriliyor Haç planlı, üç mihraplı kilisenin merkezi kubbesini altı direk taşıyor Kilisenin içindeki kapıdan keşiş türbelerine ve kilisedeki görevlilerin mestenlerine geçiliyor Kilise üstündeki sütunlarda ikişer sıra halinde resimler var Azizlerin ve havarilerin iki taraflarında Latince kitabeler görülüyor Bahattinsamanlığı Kilisesi Belisırma köyünde, tek koridorlu kilisede fresk yok Kuzey ve batı yan duvarlara oyulmuş birer hücre ile güney duvara oyulmuş üç hücre kubbesi de beşik çatı şeklinde Aya Yorgi (Kırkdamaltı) Kilisesi Bölgedeki en yüksek kilise olup 1283–1295 yılları arasında yapıldığı sanılıyor Bir apsisli bazilika planlı bir kilise Yunanca bir kitabe, kilisenin tüm çevresini dolanıyor Kilisedeki fresklerde İncil’den konuların yanı sıra Selçuklu Sultanı II Mesut’un tasvir edildiği resimler yer alıyor Eğritaş Kilisesi Tek koridorlu ve beşik çatılı kilise fazla tahrip olmuş durumda Kilisede cenaze salonu, mezarlar ve freskler yer alıyor Ihlara Vadisi (Aksaray) Fotoğraf: Hakan Öge Kokar Kilise Haç planlı kilisenin 9 yüzyılın sonuna veya 11 yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen fresklerinde konular oldukça zengin: “Son Yemek”, “Çarmıha Gerilme”, “Mesih’in Defnedilişi”, “Göğe Çekilme”, “Havarilerin Görevleri” gibi zaman zaman konu bütünlüğü gösteriyor Kilisenin iki mezar odasındaki süslemeler, kırmızı boya ile yapılmış ilk örneklerdir Pürenliseki Kilisesi Kayaya oyulmuş dört bölümden oluşuyor Narteks zemininde mezarlar var Freskler 10 yüzyıl başı ile 12 yüzyıl arasına tarihlendiriliyor “Peygamberlerin Kehaneti”, “Meryem ve Piskoposlar”, “Müjde”, “Ziyaret”, “Çobanların Tapınması” “İsa’nın Çocukluğu” gibi İncil’den çeşitli sahneler konu ediliyor Ağaçaltı (Daniel) Kilisesi Haç planlı kilise, vadiye inen merdivenlerin sağında yer alıyor Resimler diğerlerine göre eski olmalarına rağmen iyi durumda Duvarlarda “Vahiy”, “Ziyaret ve Doğum”, “Mısır’a Kaçış”, “Hz İsa’nın Vaftizi” ve “Hz Meryem’in Ölümü” sahneleri görülüyor Büyük kubbede, civardaki kiliselerde bulunmayan “Göğe Çekiliş” sahneleriyle dikkat çekiyor Batı kolunda, kiliseye ismini veren Daniel’in aslanlar arasındaki tasviri var Manastır Vadisi (Aksaray- Güzelyurt) Fotoğraf: Fatih Pınar Sümbüllü Kilise Vadi girişinin aşağı solunda yer alıyor İki kattan oluşan 10 yüzyıl yapısının üst katında cepheye gelen kaya düzenlenerek uzun bir koridor oluşturulmuş ve cephe kemerli nişlerle dekore edilmiş Koridorun altında yeni sağır nişler, kapılar ve yalancı sütunlar yer alıyor Kayalardan sızan sular freskleri kısmen bozmuş Burada azizler, İncil’den sahneler ve orta kubbede yuvarlak bir pano içinde, elinde kitap tutan Hz İsa tasviri var Kilise Camii (Aziz Gregorios Kilisesi) Kapalı Yunan haçı planlı kilise, Güzelyurt ilçe merkezinde İS 385 yılında inşa edilen kilisenin çan kulesi minare haline getirilerek camiye çevrildi Bahçesinde ayazma var Aziz Anargirios Kilisesi Güzelyurt ilçe merkezindeki kilisenin kubbeleri ve kolonları dâhil olmak üzere tümü kayaya oyularak yapılmış Narteks ve ön cephe daha sonra kapatılmış Kilise, son olarak 1884 yılında tamir gördü Kubbesindeki 1887 tarihinden, fresklerinin onarımından üç yıl sonra yapıldığı anlaşılıyor Günümüzde Vatikan’dan buraya gelip hacı olanlar var Her yıl Aziz Anargirios’un yortu gününde (1 Kasım) tekrarlanan törenlerde hastalar sabahlara kadar dua ediyor Kızıl Kilise (Aksaray) Fotoğraf: Fatih Pınar Yüksek Kilise Kızlar Manastırı olarak da bilinen kilise Güzelyurt ilçe merkezine üç kilometre mesafede, dik kayalar üstüne oyulu Kızıl Kilise Kırmızı kesme taştan yapıldığı için Kızıl Kilise adını alan yapı, Güzelyurt ilçesi Sivrihisar köyünde Üç nefl i kilise 5-6 yüzyıla tarihlendiriliyor Orta nefi dört sütunun taşıdığı kubbe örtüyor Freskler yer yer dökülmüş Selime Katedrali Selime kasabasında, kayalara oyulmuş yüksek bir yerde olan katedral içinde iki sıra halinde sütunlar var Bu sütunlar katedrali üç sahına ayırıyor Kale Manastır Kilisesi Selime kasabasındaki manastır Kapadokya’daki dini yapıların en büyüklerinden biri Manastır 8 ila 10 yüzyıl, kilisedeki fi gürlü freskler ise 10 yüzyıl sonu ila 11 yüzyıl başları arasına tarihlendiriliyor Fresklerde “İsa’nın Göğe Çıkışı”, “Müjde”, “Meryem” gibi konular işleniyor