Divân-İ Lûgati't Türk Hakkında Her Şey

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

S Harfi

Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas
Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş olmaz

Sabın sagrakka tegir
Sözle, tatlı dille sürâhiye erişilir

Saçratgudın korkmış kuş kırk yıl ayrı yıgaç üze konmas
Tuzakdan korkmuş kuş kırk yıl çatal ağaç üstüne konmaz

Sakak bıçar, sakal okşar
Çene keser, sakal okşar

Sözğe süçünse bulun barır
Lâfa dalan tutsak olur

Sub içürmesge süt ber
Su içirmeyene süt ver

Sub körmekinçe etük tartma
Suyu körmeyince etek toplama

Subuzganda eb bolmas, topurganda ab bolmas
Mezarlıkda ev olmaz, tozlu yerde av olmaz

Sundılaç ışı ermes örtgün tepmek
Harman tepmek çayır kuşunun serçe işi değildir

Süsegen uyka Teñri müñüz bermes
Süsegen öküze Tanrı boynuz vermez

T Harfi

Tabgaç Kannıñ turkusı telim teñlemeyip bıçmas
Çin hakanının ipeği çokdur ama denk getirmedikçe biçmez

Tagıg ukrukın egmes, teñizni kaygıkın bükmez
Dağ kement ile eğilmez, denizin önü kayıkla kesilmez

Tag tagka kabuşmas, kişi kişiğe kabuşur
Dağ dağa kavuşmaz, kişi kişiye kavuşur

Tamu kapugın açar tabar
Cehennemin kapısını açan maldır

Tapug taş yarar, taş başıg yarar
Emir taşı yarar, taş başı yarar,

Toyın tapugsak Teñri sepinçsiz
Şaman tapınsa da Tanrı memnun olmaz

Tünle bulıt örtense eblûk urı keldürmişçe bolur
Tañda bulıt örtense ebge yağı kirmişçe bolur

Akşam üstü bulut kızarırsa ev halkı çocuk doğmuş gibi olur,
Tan vakti bulut kızarırsa eve düşman girmiş gibi olur

Tünle yorub kunduz sebnür, kiçikde eplenip ulgayu sebnür
Geceyle yola çıkan gündüzün sevinir, küçükken evlenen yaşlanınca
sevinir

Tütün kopursa işlenür
Dumanı kaldıran islenir

Tütüşmeginçe tüzülmes, tüpirmeğinçe açılmas
Dövüş olmayınca düzen düzülmez, tipi olmayınca hava açılmaz

Tuzun birle uruş, utun birle tireşme üsterme
Yumuşak başlı kişi ile vuruş alçak kişi ile iddialaşma, direşme

U-Ü Harfi

Ula bolsa yol azmas, bilig bolsa söz yazmas
İşâret olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz uzamaz, yayılmaz,

Ulugnı uluglasa kut bulur
Ulu kişiyi ululayan, devlet bulur

Uluk yağırı ogulka kalır Bk: Keriş …
Atın omuz başındaki yara oğula kalır

Uygur yıgaç uzun kes, temür kısga kes
Ey Uygur, ağacı uzun kes, demiri kısa kes

Üri kopsa oguş alkışur, yağı kelse imrem tepreşür
Gürültü kopsa hısım, akraba koşuşur, düşman gelse halk debreşir, yer yerinden oynar

Y Harfi

Yablak tıllıg beğden kerü yalñus tul yeğ
Kötü dilli beyden yalnız dul kadın yeğdir

Yagıñ erse kerek yundakı tegir
Düşmanın hücum edip gitse bile atının fışkısı kalır

Yağını aşaklasa başka çıkar
Düşman küçümsenirse başa çıkar

Yakadaki yalga gali eligdeki ıçgınur
Yakandakini yalarken elindeki gider

Yalksa yeme yağ eyğü, köyse yeme kün eyğü
Bıksa bile yağ iyi, yaksa bile gün iyidir

Yalñuk meñgü tirilmez, sınka kirüb kirü yanmas
Kişi ebediyen diri kalmaz, mezara giren geri dönmez

Yitükliğ anası koyun açar
Kaybetdiği nesneyi anasının koynunda arar

Yogurkanda artuk ayak kösülse üşiyür
Ayak yorgandan dışarıya uzatılırsa üşür

Yunt başın yularlab keñeldi
At başını dâimâ yularlayıp tedbîr al

Yunt kazısı yağ
Yağın iyisi atın karnından çıkan yağdır

Yurt kiçük bolsa angut bedük ur
Delik küçük olsa da tapayı yamayı büyük vur

Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur
Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur

Yüzge körme erdem tile
Kişide yüz güzelliği değil fazilet ara, dile

08-03-2012	#7
Prof. Dr. Sinsi	Divân-İ Lûgati't Türk Hakkında Her Şey S Harfi Sabanda sandırış bolsa örtgünde irteş bolmas Saban zamanı sürtüşme olursa, harman zamanında dövüş olmaz Sabın sagrakka tegir Sözle, tatlı dille sürâhiye erişilir Saçratgudın korkmış kuş kırk yıl ayrı yıgaç üze konmas Tuzakdan korkmuş kuş kırk yıl çatal ağaç üstüne konmaz Sakak bıçar, sakal okşar Çene keser, sakal okşar Sözğe süçünse bulun barır Lâfa dalan tutsak olur Sub içürmesge süt ber Su içirmeyene süt ver Sub körmekinçe etük tartma Suyu körmeyince etek toplama Subuzganda eb bolmas, topurganda ab bolmas Mezarlıkda ev olmaz, tozlu yerde av olmaz Sundılaç ışı ermes örtgün tepmek Harman tepmek çayır kuşunun serçe işi değildir Süsegen uyka Teñri müñüz bermes Süsegen öküze Tanrı boynuz vermez T Harfi Tabgaç Kannıñ turkusı telim teñlemeyip bıçmas Çin hakanının ipeği çokdur ama denk getirmedikçe biçmez Tagıg ukrukın egmes, teñizni kaygıkın bükmez Dağ kement ile eğilmez, denizin önü kayıkla kesilmez Tag tagka kabuşmas, kişi kişiğe kabuşur Dağ dağa kavuşmaz, kişi kişiye kavuşur Tamu kapugın açar tabar Cehennemin kapısını açan maldır Tapug taş yarar, taş başıg yarar Emir taşı yarar, taş başı yarar, Toyın tapugsak Teñri sepinçsiz Şaman tapınsa da Tanrı memnun olmaz Tünle bulıt örtense eblûk urı keldürmişçe bolur Tañda bulıt örtense ebge yağı kirmişçe bolur Akşam üstü bulut kızarırsa ev halkı çocuk doğmuş gibi olur, Tan vakti bulut kızarırsa eve düşman girmiş gibi olur Tünle yorub kunduz sebnür, kiçikde eplenip ulgayu sebnür Geceyle yola çıkan gündüzün sevinir, küçükken evlenen yaşlanınca sevinir Tütün kopursa işlenür Dumanı kaldıran islenir Tütüşmeginçe tüzülmes, tüpirmeğinçe açılmas Dövüş olmayınca düzen düzülmez, tipi olmayınca hava açılmaz Tuzun birle uruş, utun birle tireşme üsterme Yumuşak başlı kişi ile vuruş alçak kişi ile iddialaşma, direşme U-Ü Harfi Ula bolsa yol azmas, bilig bolsa söz yazmas İşâret olsa yol şaşırılmaz, bilgi olsa söz uzamaz, yayılmaz, Ulugnı uluglasa kut bulur Ulu kişiyi ululayan, devlet bulur Uluk yağırı ogulka kalır Bk: Keriş … Atın omuz başındaki yara oğula kalır Uygur yıgaç uzun kes, temür kısga kes Ey Uygur, ağacı uzun kes, demiri kısa kes Üri kopsa oguş alkışur, yağı kelse imrem tepreşür Gürültü kopsa hısım, akraba koşuşur, düşman gelse halk debreşir, yer yerinden oynar Y Harfi Yablak tıllıg beğden kerü yalñus tul yeğ Kötü dilli beyden yalnız dul kadın yeğdir Yagıñ erse kerek yundakı tegir Düşmanın hücum edip gitse bile atının fışkısı kalır Yağını aşaklasa başka çıkar Düşman küçümsenirse başa çıkar Yakadaki yalga gali eligdeki ıçgınur Yakandakini yalarken elindeki gider Yalksa yeme yağ eyğü, köyse yeme kün eyğü Bıksa bile yağ iyi, yaksa bile gün iyidir Yalñuk meñgü tirilmez, sınka kirüb kirü yanmas Kişi ebediyen diri kalmaz, mezara giren geri dönmez Yitükliğ anası koyun açar Kaybetdiği nesneyi anasının koynunda arar Yogurkanda artuk ayak kösülse üşiyür Ayak yorgandan dışarıya uzatılırsa üşür Yunt başın yularlab keñeldi At başını dâimâ yularlayıp tedbîr al Yunt kazısı yağ Yağın iyisi atın karnından çıkan yağdır Yurt kiçük bolsa angut bedük ur Delik küçük olsa da tapayı yamayı büyük vur Yüpüşlüğ kelin keyeküni yapaş bulur Yüz görümlülüğü çok olan gelin, güveyiyi yavaş, yumuşak bulur Yüzge körme erdem tile Kişide yüz güzelliği değil fazilet ara, dile