Cemre Düşmesi Nedir?

Cemrenin kelime anlamı 'kor halindeki ateş'tir İlkbahar başlamadan önce birer hafta aralıklarla havaya, suya ve toprağa düştüğüne ve onları ısıttığına inanılırEskiler 365 günlük yılı 'kasım' ve 'hızır' günleri olarak ikiye ayırmışlardı Kasım 179, hızır ise 186 gündü Yılın kasım kısmı yani kış devresi 8 kasımda başlar, 6 mayısa kadar sürerdi 6 mayısta da hıdırellez ile birlikte yaz devresi, hızır günleri başlardı Kasım ayına kasım dememiz oldukça yenidir 1945 yılında ilgili kanun yürürlüğe girene kadar, kasım ayma 'teşrinisani' denilirdi Kasım adı Arapça 'bölen' anlamındadır Yılı böldüğü için bu ad verilmiş olabilir





Kasımın kırk altısında, kırk gün anlamına gelen 'erbain', seksen altısında da elli gün anlamına gelen 'hamsin' başlar, böylece kışın en soğuk zamanları olan doksan günlük süre geçmiş olurdu Kasım günlerinin ortasını geçip yüz gün arkada kalınca halk arasında zorlu kış günlerini arkada bırakmanın bir ifadesi olarak 'geldik yüze, çıktık düze' denilirdi




Kasımın yüz beşinde (19-20 şubat) birinci cemrenin havaya, yüz on ikisinde (26-27 şubat) ikincisinin suya, yüz on dokuzunda da (5-6 mart) üçüncü cemrenin toprağa düştüğüne ve yedi günlük aralıklarla buraları ısıttıklarına inanılırdı Cemrelerin düşüş sıralamasında önce hava ısınıyormuş gibi görünse de hava doğrudan güneş ışınları ile ısınmaz




Meteorolojik olarak ısınma sıralaması toprak - hava- su şeklindedir Cemre her ne kadar folklorik bir inanış olsa da, cemreler arasındaki günlerde hava sıcaklığında az da olsa düşüşler yaşansa da, özellikle Marmara bölgesine ait istatistiklere göre, cemre tarihlerinde yüzde 80'e varan oranda ısınma meydana gelmektedir Cemreler Türk dünyasının kültür ve edebiyatına da konu olmuşlardır Örneğin, divan şairlerinin cemre zamanları, baharın yaklaşması dolayısıyla önemli kişiler için yazdıkları övgü şiirlerine 'Cemreviye' denilirdi





Araplardaki Cemre Rivayeti

Arap inanışına göre göçebe kuzey Arap kabileleri yazın yüksek ve serin vahalarda, kışın kuytu ve havası sert olmayan yerlerde yaşarmış Kışın geçirileceği yerde, kabilenin bütün çadırları birleştirilerek oluşturulan uzun ve büyük bir çadırın üç bölümü bulunurmuş: Kapıya yakın bölümde deve, at, kısrak ve diğer büyükbaş hayvanlar, ikinci bölümde koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanlar, orta bölümde insanlar yerleşirmiş Çadırı ısıtmak için her üç bölümün en uygun yerine üç ayrı ateş yakılır ve bu ateş kış boyunca söndürülmezmiş





20 Şubat günü, büyükbaş hayvanların olduğu bölümdeki ateşin söndürülmesine Araplar “sakate’l cemretü’l ula” yani birinci cemre dermiş 27 Şubat’ta küçükbaş hayvanların olduğu bölümün ateşi söndürülür buna “sakate’l cemretü’s saniye” yani ikinci cemre düştü dermiş 6 Mart günü insanların bulunduğu bölümdeki ateşin sönmesine ise “sakate’l cemretü’s salise” yani üçüncü cemre düştü dermişÜç ateş söndürüldükten sonra da ortak çadır sökülerek eski düzene geçilir ya da göç edilirmiş




Anadolu’daki Cemre Rivayetleri

Türklere göre cemre, gökte yaşayan bir delikanlıdır Delikanlı uzaktan gördüğü dünyaya karşı merak duymaya başlar ve dünyaya gitmeye karar verir Gökte yaşayan delikanlı önce havaya düşmüş ve bir kıza âşık olmuşAşık olduğu kızı elde etmek için suya düşmüş ve suda temizlenmiş Sudan toprağa düşen ve sevgilisine kavuşan Cemre `nin aşkı insanlara ılık hava getirmiş, baharı müjdelemiş




Yine halk inanışına göre, üçüncü cemrenin düştüğü akşam, poyraz ile lodos rüzgarının kavga ettiği sanılmakta O gün ikindiden sonra, hangi rüzgar eserse o galip gelmiş sayılıyor Poyraz fazla eserse kış mevsiminin uzayacağına, lodos fazla eserse bahar günlerinin çabuk geleceğine inanılıyor






ABD’nin de Cemresi Var!

İncelenen bütün kaynaklarda “cemre” ifadesinin çok eskiden beri kullanıldığı ancak tarihler konusunda farklılık olduğu görülüyor Amerikan Meteorological Society’in tanımına göre, meteorolojik bir tekillik, karakteristik meteorolojiksel şartın belli bir takvim zamanında veya yakınında oluşmaya eğilim gösterir Örneğin, “Ocak ısınması” ABD’nin kuzeydoğusunda ocak ayının son haftalarında her yıl tekrarlanan bir hava olayı Cemre sonrası sıcak, cemre arası soğuk oluyorYılın 180 gün süren soğuk yarısı olarak ayırt edilen kasım döneminin 100 gününden sonra sıcaklığın yükselmesiyle ilgili gözlem birikimi, kora benzetilen bir enerji kaynağıyla açıklanıyor






İstanbul’da 60 yıllık dönem için yapılan bir araştırma, cemrelerin kıştan bahara geçilirken ortalama sıcaklık eğrilerinin yükselmeye başladığı dönemde mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklık artışıyla çakıştığını ortaya koyuyor Cemreler arasındaki günlerde ise, sıcaklıkta az da olsa bir düşüş oluyor




Bilimsel Bir Gerçek Olarak Cemre:

Cemreyi bilimsel verilerle açıklayan meteoroloji uzmanı Miktad Kadıoğlu halk efsanelerinin dışında bir açıklama yaparak şunları söylüyor:


“Açık bir günde, atmosferin alt tabakasından geçen güneş enerjisi, yer yüzeyi tarafından yutulur Dolayısıyla yer yüzeyi ısınır Yüzeydeki hava ısındıkça, yüksekteki havadan daha az yoğun hale gelir Isınan hava yükselir ve daha soğuk olan hava çöker Yükselen hava genişler ve soğur Su buharı, bulut damlacıkları şeklinde yoğunlaşarak, hal değişim ısısından dolayı, havanın ısınmasını sağlar Bu sırada dünya karbondioksit ve su buharı tarafından yutulup tekrar kızılaltı ışınları yayınlar Gazların yoğunluğu, dünya yüzeyinde daha az olduğundan, yutma işleminin büyük bir kısmı, yüzeye yakın katmanlarda gerçekleşir Dolayısıyla, atmosferin alt tabakaları aşağıdan yukarıya doğru ısıtılmış olur