Rus Amerikası | Alaska'da İlk Ruslar

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

Rus Amerikası

Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rusya İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır

Sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır

Alaska'da İlk Ruslar

Alaska’ya ayak basan ilk Avrupalıların Ruslar olduğu bilinmektedir

1648 yılında Semyon Dejniev, Sibirya’daki Kolima Nehrinin ağzından yola çıkarak Arktik Okyanusu boyunca ilerleyerek yine sibirya’daki Anadir Nehri ağzına ulaşmıştır

Bir söylentiye göre filosundaki bazı gemiler rotadan saparak Alaska’ya ulaşmıştır

Ancak bu keşiften merkezi yönetimin haberi olduğuna dair bir bilgi yoktur

Dejniev anısına basılan hatıra parası

1741 yılı Temmuz ayında Kamçatka bölgesine keşif seferi yapan kaptanlardan olan ve Vitus Bering’in yardımcılarından Aleksey Çirikov günümüzde Galler Prensi Adası olarak bilinen yerde karaya çıkar

Bering Alaska topraklarını gözlemlerken, Çirikov Rusya’ya dönerek yeni keşfedilen toprakların müjdesini verir

Rusların Bölgeye Yerleşmeleri

1740 - 1800

Zaman içinde yeni toprakların varlığını öğrenen kürk tüccarları Sibirya kıyılarından başlayarak Aleut Adaları boyunca avlanmaya başlarlar

Her bir sefer süresi artık iki yılı aşan sürelere uzamaya başlayınca buralarda kalıcı avcı barınakları inşa edilir

1790 yılına gelindiğinde buralarda artık yerleşim başlar

Kürk ticareti sırasında Rus, Sibiryalı ve diğer Avrupalı halklar Alaska topraklarındaki yerli halkla temas etmeye başlayacaktır

Zaman içinde Rus tacirler ve emirlerindeki Sibiryalılardan oluşan Promişlenniki, özellikle çok değerli kürklere sahip olan deniz samuru gibi hayvanları kendileri avlamaktansa yerel Aleutlar köleleştirilerek Ruslar hesabına avlanmaları sağlanmıştır

Bölgede elde edilen kürkün değeri anlaşılınca Ruslar bölgeye akın edecek ve Aleut erkekleri ailelerinin rehine alınmalarıyla köle olarak kitlesel çalışmak zorunda bırakılacaklardır

Çariçe II

Katerina Aleutlara karşı hoşgörülü davranılması konusunda bir çağrı yapmış olsa da yerel halk zorunlu çalışma koşulları ve bağlantılı şartlar yüzünden yurtlarından uzaklaştırılacak, katliama uğrayacaktır

Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından
Grigori Şelihov

Sınırsız ve aşırı avlanmadan dolayı sayısı anidan azalan kürk hayvanlarının bulunması ve avlanması zorlaşınca yerel halkla Rus kürk tüccarları ve şirketleri arasındaki çekişmeler kanlı mücadeleye evrilir

Özellikle gaddar Şelikov-Golikov Şirketinin uygulamalarına karşı ayaklanan Aleutlar bazı sınırlı zaferler bile kazanacaktır

Ancak teknolojik üstünlüğe sahip Ruslar düzenledikleri cezalandırma seferlerinde halkı öldürmenin yanısıra zor koşullarda hayatta kalmalarını sağlayacak her türlü araç ve gereci de yağmalayarak onları ölüme terk edecektir

Aleut halkı Ruslarla temas etmelerinden iki nesil sonra (1741- 1799) Asya’dan gelen salgın hastalıklar, katliamlar ve yaşam koşullarının yağmalanması nedeniyle nüfuslarının % 80’ini kaybedecektir

Koloni ürünlerin taşıma maliyetlerinden dolayı çok kârlı olmasa da yacirler bölgedeki toprakları kendi üzerlerine geçiriyorlardı

1784 yılında daha sonra bölgede faaliyet gösterecek olan Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından Grigori Şelihov Kodiak Adasına varır

Burada yabancıları istemeyen yerlilerin saldırıları karşısında Şelihov yüzlerce yerliyi öldürerek adada hakimiyetini ilan edecektir

Alexander Andrejewitsch Baranow

1790 yılında Rusya’ya geri dönen Şelihov, Aleksandr Baranov’u kürk ticaretini devam ettirmek için görevlendirir

Baranov’un çalışma kampını kurduğu yerde bugün Kodiak kenti bulunur

Bölgeye yerleşen Ruslar yerel kızlarla evlenecek ve torunları bugün hala Rus soyadlarına sahip ABD’lileri oluşturacaktır

1795 -1802 yılları topraklarında işgalci istemeyen yerlilerle Ruslar arasında savaş yıllarıdır

Sonunda savaş gemileriyle yerli köylerini yerle bir eden Baranov, bugün Sitka olarak bilinen yere Rus Amerikasının başkentini inşa eder

1799 yılında Şelihov’un damadı Nikolay Rezanov Amerika’dan Rusya’ya yapılacak olan kürk ticareti tekelini ele geçirir ve Rus – Amerikan Kumpanyasını meydana getirir

Çar I

Pavel şirkete tekel hakları verirken sömürgeleri genişletme görevi de yükler

Sitka Muharebesi temsili resmi

1800 - 1867

1804 yılına gelindiğinde şirketin yöneticisi konumuna geçen Baranov, yerel Tlingit halkına karşı galip geldiği Sitka Muharebesinin ardından bölgenin tek hakimi olur

Ancak bu üstünlüklerine rağmen Ruslar Alaska’nın tamamına egemen olamazlar, kıyı bölgelerine hakim olsalar da iç bölgelerde denetim sağlayamazlar

1830’lu yıllara gelindiğinde kürk ticaretindeki Rus egemenliği yerini İngiliz Hudson's Bay Company’ye bırakmaya başlar

Ayrıca bölgede ABD artık gücü hissedilir bir güç olmaya başlar

Ruslar, kendi gemilerinden daha sık bölgeye gelen ABD kaynaklı kargo gemilerine bağımlı olmaya başlar

ABD ve İngiltere ile kürk av sahalarını paylaşan anlaşmalar yapsalar da Alasaka’daki Rus etkisi giderek kaybolmaktadır

Rus-Amerikan Kumpanyası çoğunlukla işletme bilgisinden yoksun donanma subayları tarafından yönetilmeye başlayınca ticaret zayıflayacak ve Ruslar ABD ve İngiliz ticarî rekabetine dayanamayacaktır

Sonunda Hudson Bay Company ile anlaşma yoluna giden şirket İngilizlere kendi av sahalarından pay verecektir

Yerli halklardan Tlingitler hiçbir zaman işgalcilere boyun eğmeyecek ve fethedilemeyeceklerdir

Aleutlar ise evlerinden uzaklara atılacak ve nüfusları oldukça düşük seviyelere düşecektir

08-03-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Rus Amerikası \| Alaska'da İlk Ruslar Rus Amerikası Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rusya İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır Sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır Alaska'da İlk Ruslar Alaska’ya ayak basan ilk Avrupalıların Ruslar olduğu bilinmektedir 1648 yılında Semyon Dejniev, Sibirya’daki Kolima Nehrinin ağzından yola çıkarak Arktik Okyanusu boyunca ilerleyerek yine sibirya’daki Anadir Nehri ağzına ulaşmıştır Bir söylentiye göre filosundaki bazı gemiler rotadan saparak Alaska’ya ulaşmıştır Ancak bu keşiften merkezi yönetimin haberi olduğuna dair bir bilgi yoktur Dejniev anısına basılan hatıra parası 1741 yılı Temmuz ayında Kamçatka bölgesine keşif seferi yapan kaptanlardan olan ve Vitus Bering’in yardımcılarından Aleksey Çirikov günümüzde Galler Prensi Adası olarak bilinen yerde karaya çıkar Bering Alaska topraklarını gözlemlerken, Çirikov Rusya’ya dönerek yeni keşfedilen toprakların müjdesini verir Rusların Bölgeye Yerleşmeleri 1740 - 1800 Zaman içinde yeni toprakların varlığını öğrenen kürk tüccarları Sibirya kıyılarından başlayarak Aleut Adaları boyunca avlanmaya başlarlar Her bir sefer süresi artık iki yılı aşan sürelere uzamaya başlayınca buralarda kalıcı avcı barınakları inşa edilir 1790 yılına gelindiğinde buralarda artık yerleşim başlar Kürk ticareti sırasında Rus, Sibiryalı ve diğer Avrupalı halklar Alaska topraklarındaki yerli halkla temas etmeye başlayacaktır Zaman içinde Rus tacirler ve emirlerindeki Sibiryalılardan oluşan Promişlenniki, özellikle çok değerli kürklere sahip olan deniz samuru gibi hayvanları kendileri avlamaktansa yerel Aleutlar köleleştirilerek Ruslar hesabına avlanmaları sağlanmıştır Bölgede elde edilen kürkün değeri anlaşılınca Ruslar bölgeye akın edecek ve Aleut erkekleri ailelerinin rehine alınmalarıyla köle olarak kitlesel çalışmak zorunda bırakılacaklardır Çariçe II Katerina Aleutlara karşı hoşgörülü davranılması konusunda bir çağrı yapmış olsa da yerel halk zorunlu çalışma koşulları ve bağlantılı şartlar yüzünden yurtlarından uzaklaştırılacak, katliama uğrayacaktır Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından Grigori Şelihov Sınırsız ve aşırı avlanmadan dolayı sayısı anidan azalan kürk hayvanlarının bulunması ve avlanması zorlaşınca yerel halkla Rus kürk tüccarları ve şirketleri arasındaki çekişmeler kanlı mücadeleye evrilir Özellikle gaddar Şelikov-Golikov Şirketinin uygulamalarına karşı ayaklanan Aleutlar bazı sınırlı zaferler bile kazanacaktır Ancak teknolojik üstünlüğe sahip Ruslar düzenledikleri cezalandırma seferlerinde halkı öldürmenin yanısıra zor koşullarda hayatta kalmalarını sağlayacak her türlü araç ve gereci de yağmalayarak onları ölüme terk edecektir Aleut halkı Ruslarla temas etmelerinden iki nesil sonra (1741- 1799) Asya’dan gelen salgın hastalıklar, katliamlar ve yaşam koşullarının yağmalanması nedeniyle nüfuslarının % 80’ini kaybedecektir Koloni ürünlerin taşıma maliyetlerinden dolayı çok kârlı olmasa da yacirler bölgedeki toprakları kendi üzerlerine geçiriyorlardı 1784 yılında daha sonra bölgede faaliyet gösterecek olan Rus-Amerikan Kumpanyasının kurucularından Grigori Şelihov Kodiak Adasına varır Burada yabancıları istemeyen yerlilerin saldırıları karşısında Şelihov yüzlerce yerliyi öldürerek adada hakimiyetini ilan edecektir Alexander Andrejewitsch Baranow 1790 yılında Rusya’ya geri dönen Şelihov, Aleksandr Baranov’u kürk ticaretini devam ettirmek için görevlendirir Baranov’un çalışma kampını kurduğu yerde bugün Kodiak kenti bulunur Bölgeye yerleşen Ruslar yerel kızlarla evlenecek ve torunları bugün hala Rus soyadlarına sahip ABD’lileri oluşturacaktır 1795 -1802 yılları topraklarında işgalci istemeyen yerlilerle Ruslar arasında savaş yıllarıdır Sonunda savaş gemileriyle yerli köylerini yerle bir eden Baranov, bugün Sitka olarak bilinen yere Rus Amerikasının başkentini inşa eder 1799 yılında Şelihov’un damadı Nikolay Rezanov Amerika’dan Rusya’ya yapılacak olan kürk ticareti tekelini ele geçirir ve Rus – Amerikan Kumpanyasını meydana getirir Çar I Pavel şirkete tekel hakları verirken sömürgeleri genişletme görevi de yükler Sitka Muharebesi temsili resmi 1800 - 1867 1804 yılına gelindiğinde şirketin yöneticisi konumuna geçen Baranov, yerel Tlingit halkına karşı galip geldiği Sitka Muharebesinin ardından bölgenin tek hakimi olur Ancak bu üstünlüklerine rağmen Ruslar Alaska’nın tamamına egemen olamazlar, kıyı bölgelerine hakim olsalar da iç bölgelerde denetim sağlayamazlar 1830’lu yıllara gelindiğinde kürk ticaretindeki Rus egemenliği yerini İngiliz Hudson's Bay Company’ye bırakmaya başlar Ayrıca bölgede ABD artık gücü hissedilir bir güç olmaya başlar Ruslar, kendi gemilerinden daha sık bölgeye gelen ABD kaynaklı kargo gemilerine bağımlı olmaya başlar ABD ve İngiltere ile kürk av sahalarını paylaşan anlaşmalar yapsalar da Alasaka’daki Rus etkisi giderek kaybolmaktadır Rus-Amerikan Kumpanyası çoğunlukla işletme bilgisinden yoksun donanma subayları tarafından yönetilmeye başlayınca ticaret zayıflayacak ve Ruslar ABD ve İngiliz ticarî rekabetine dayanamayacaktır Sonunda Hudson Bay Company ile anlaşma yoluna giden şirket İngilizlere kendi av sahalarından pay verecektir Yerli halklardan Tlingitler hiçbir zaman işgalcilere boyun eğmeyecek ve fethedilemeyeceklerdir Aleutlar ise evlerinden uzaklara atılacak ve nüfusları oldukça düşük seviyelere düşecektir