Atatürk Ve Türk Dil Kurumu

25 Ağustos 1936: Atatürk, saat 1400-1800 arasında III Türk Dili Kurultayı’nın çalışmalarını izlediler İbrahim Necmi Dilmen ve Vecihe Kılıçoğlu (Hatipoğlu)’nun tezlerini dinlediler Aynı gün TDTC Başkanı ve Kültür (Millî Eğitim) Bakanı Saffet Arıkan’ı da kabul edip bir süre görüştüler Bu kabulde Kurultay çalışmaları üzerinde de durulduğunu söyleyebiliriz

26 Ağustos 1936: Atatürk, saat 1400-1800 arasında III Türk Dili Kurultayı’na zaman ayırarak Hasan Reşit Tankut ve Sabahat Türkân’ın tezlerini dinlediler

27 Ağustos 1936:Atatürk, saat 1400-1800 arasında III Kurultay çalışmalarını izlediler Naim Hâzım Onat, Ahmet Cevat Emre, Prof Abdülkadir İnan ve İsmail Müştak Mayakon’un tezlerini dinlediler O gün, ayrıca TDTC Başkanı ve Kültür (Millî Eğitim) Bakanı Saffet Arıkan, Prof Dr Saim Ali Dilemre, Hasan Reşit Tankut, Ahmet Cevat Emre ve İ Müştak Mayakon’la da görüştüler Bu görüşmelerde Kurultay’da ileri sürülen görüşlerin değerlendirildiğinden şüphe yoktur






28 Ağustos 1936: Atatürk, bugün de saat 1400-1800 arasında III Kurultay çalışmalarını izlediler Agop Dilaçar, Dr Mehmet Ali Ağakay ve İ Hâmi Danişment’in tezlerini dinlediler

29 Ağustos 1936: Atatürk, saat 1400-1800 arasında III Kurultay çalışmalarını izlediler Yabancı dil bilginlerinin (Prof Anagnastopulos, Prof J Deny, Prof Dr W F C Giese, Dr Miatef, Prof Dr M Hilaire Barenton, Prof Sir Denisson Ross, Prof Bartalini, Prof Okubo, Prof Dr A Zajaczkowski, Prof A N Samoiloviç ve Dr Herman F Kvergic) konuşmalarını dinlediler Aynı gün, dil bilginlerinden Prof Fuat Köprülü, Ahmet Cevat Emre, Abdülkadir İnan, Ruşen Eşref Ünaydın, Prof Yusuf Ziya Özer’le bir süre görüştüler

5 Eylül 1936: Atatürk, öğleden sonra Dolmabahçe Sarayı’nda TDK yöneticilerinden İbrahim Necmi Dilmen, Hasan Reşit Tankut, Ahmet Cevat Emre ve Dr Mehmet Ali Ağakay’la bir süre çalıştılar Bu toplantıda Atatürk’ün TDK’de görevlendirdiği ve soyadını bizzat verdiği Agop Dilaçar (Martayan) ve Avusturyalı dilci Dr Herman Kvergic de bulundu Toplantıda, Kurultay’ın değerlendirildiği, yeni dönemde yapılacak çalışmalar üzerinde durulduğundan şüphe yoktur






13 Eylül 1936: Atatürk, saat 1630’da Florya Deniz Köşkü’nden Dolmabahçe Sarayı’na gelerek TDK’nin toplantısına başkanlık ettiler Bu toplantı, III Kurultay’da seçilen yeni Genel Merkez Kurulu üyeleriyle yapılmış olmalıdır Basına herhangi bir bilgi yansımamıştır Kurucu ve Koruyucu Başkan, aynı gün TDK Genel Yazmanı İ Necmi Dilmen ve dil bilginlerinden Dr Mehmet Ali Ağakay ve Agop Dilaçar’la da görüşmüşlerdir

28 Eylül 1936: Atatürk, 4 Dil Bayramı dolayısıyla halktan ve çeşitli kuruluşlardan gelen telgraflara Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği vasıtasıyla ve Anadolu Ajansı kanalıyla teşekkür etmişlerdir

29 Eylül 1936:Atatürk, 4 Dil Bayramı dolayısıyla TDK Genel Yazmanı İ Necmi Dilmen’in telgrafını cevaplandırmış; teşekkür ederek TDK’nin Dil Bayramı’nı kutlamış ve çalışmalarında başarılar dilemişlerdir






19 Ekim 1936: Atatürk, öğleden sonra 1550’de TDK’nin Ankara Ulus semtindeki binasına gelmiş, bir saat kadar yöneticilerle görüşmüşlerdir Ata’nın yanında Bilecik Milletvekili Salih Bozok da bulunmaktaydı Genel Yazman İbrahim Necmi Dilmen, üyelerden Hasan Reşit Tankut, Uzman Abdülkadir İnan ve Avusturyalı dil bilgini Dr Herman F Kvergic tarafından karşılanmışlardır Gazetelere göre bu görüşmeden sonra Köşk’e, Nöbet Defteri’ne göre de Orman Çiftliği’ne gitmişlerdir O gün, ayrıca TDK yönetici ve üyelerinden İbrahim Necmi Dilmen (Genel Yazman), Ahmet Cevat Emre, Hasan Reşit Tankut ve İsmail Müştak Mayakon’u Çankaya Köşkü’nde kabul ederek görüşmüşlerdir

1 Kasım 1936:Atatürk, TBMM yeni yasama yılını açış konuşmasında Türk Tarih ve Dil Kurumlarının çalışmalarından övgüyle söz etmiş, “bu kurumların az zaman içinde ulusal akademiler hâlini almasını” temenni ettiğini söylemişlerdir

1936-1937 Kış Ayları:Atatürk, bir geometri kitabı yazarak geometri terimlerine Türkçe karşılıklar bulmuşlardır Bu terimler, okul kitaplarına girmiştir






12 Mart 1937: Atatürk, saat 1630’da TDK’nin Ankara Ulus semtindeki binasına gelerek saat 2300’e değin Terim Kolu üyeleriyle çalıştılar Daha sonra bazı Terim Kolu üyeleriyle birlikte Çankaya Köşkü’ne dönüp yemekte de tartışmalarını sürdürdüler Atatürk’ün Nöbet Defteri’ne göre; o gece Köşk’e gelenler Hasan Reşit Tankut, Dr Mehmet Ali Ağakay, Naim Hâzım Onat, Abdülkadir İnan ve İsmail Müştak Mayakon’du

31 Mart 1937:Atatürk, Çankaya Köşkü'nde sinüs ve kosinüs terimlerinin gelişimini söğüt çubuklarıyla TDK yöneticilerine açıklamışlar, bu açıklamanın bir anı olmak üzere bronz levha dökümü yapılmıştır Bu bronz levha, TDK Kitaplığında sergilenmektedir

27 Eylül 1937: Atatürk, 5 Dil Bayramı dolayısıyla TDK Genel Yazmanı İbrahim Necmi Dilmen’in kendisine çektiği tebrik ve şükran telgrafını cevaplandırarak; “TDK’nin hakkındaki duygularından çok mütehassis olduğunu belirterek kurumun değerli çalışmalarında başarılarının devamını” dilemişlerdir Telgraf tarihi, Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri’nde 29 Eylül olarak gözükmekteyse de Türk Dili Bülteni’nin 23-26 sayfalarındaki özgün yayımında 27 Eylül’dür






1 Kasım 1937: Atatürk, TBMM yeni yasama yılını açış konuşmasında, Türk Tarih ve Dil Kurumlarının çalışmalarını övmüş; “bu kurumların değerli ve önemli birer bilim kurumu durumuna geldiğini” söylemişlerdir

13 Temmuz 1938: Atatürk, TDK'nin altıncı kuruluş yıl dönümü dolayısıyla TDK Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen'in telgrafını cevaplandırmışlardır

5 Eylül 1938: Atatürk, durumunun ağırlaşması üzerine vasiyetini yazmışlardır Vasiyetinin 6 maddesinde Türkiye İş Bankasındaki hisselerinin gelirinden her yıl Türk Tarih ve Dil Kurumlarına eşit miktarlarda pay tahsis etmişlerdir Vasiyet, 6 Eylül 1938 günü İstanbul 6 Noterine teslim edilmiş, Atatürk’ün vefatı üzerine 28 Kasım 1938 günü açılmıştır

26 Eylül 1938: Atatürk, 6 Dil Bayramı dolayısıyla TDK Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen'in radyoda yaptığı konuşmayı dinleyerek takdirlerini İstanbul Radyosu kanalıyla bildirmişlerdir






27 Eylül 1938:Atatürk, 6 Dil Bayramı dolayısıyla TDK Genel Yazmanı İbrahim Dilmen’in çektiği telgrafı cevaplandırmış; “kendisine karşı gösterilen temiz duygulardan çok mütehassis olduğunu belirterek Kurumun verimli çalışmalarında sürekli başarılar dilemişlerdir”

Aynı gün Dil Bayramı dolayısıyla yurdun her tarafından kendisine gönderilen kutlama telgraflarına, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin hazırladığı teşekkür cevabı Anadolu Ajansı aracılığıyla kamuoyuna duyurulmuştur

1 Kasım 1938: Atatürk, Başbakan Mahmut Celâl Bayar’a okutturduğu TBMM yeni yasama yılını açış konuşmasında Türk Tarih ve Dil Kurumlarının çalışmalarından övgüyle söz etmişlerdir