|
Prof. Dr. Sinsi
|
Karamanoğulları (Karamanoğlu) Beyliği
Hıristiyanlara karşı yapacağı bir seferin, üzerindeki kötü intibâı sileceğini hesaplayan İbrahim Bey, henüz Kıbrıslıların elinde bulunan Gorigos’a taarruza karar verdi ve 1448 senesinde, Gorigos’u fethetti 1451 senesinde, Osmanlı tahtına Sultan İkinci Mehmed Han'ın (Fatih) geçmesi, İbrahim Beye yeni ümitler vermişti Fakat, Sultan Mehmed’in Karaman üzerine yürümesi, onu tekrar barışa mecbur etti İstanbul’un fethi hazırlıkları sırasında Karamanoğulları, Venediklilerle ticaret antlaşması yaptılar Aslında antlaşmada zikredilen düşman, Osmanlı Devletiydi İbrahim Bey, 1456 senesinde Tarsus, Adana ve Külek taraflarını ele geçirmek için sefer düzenleyince, Memlûklar, bir ordu göndererek Karaman topraklarını tahrip ettiler İbrahim Bey, Fatih Sultan Mehmed’in Kastamonu ve Trabzon seferlerinde, antlaşma gereğince oğlu kumandasında asker yolladı (1461)
İbrahim Beyin son günleri ıstırap içinde geçti Oğulları, sağlığında Karaman tahtına geçebilmek için, mücadeleye başladılar İbrahim Bey, büyük oğlu İshak Beyi veliaht ve İçel valisi yapmıştı İshak Bey, babasının sağlığında idareyi bizzat ele aldı Fakat, taht mücadelesinde babasıyla beraber Kavala Kalesine çekildi Diğer oğlu Pir Ahmed, Konya’da hükümdarlığını ilan etti Bu sırada İbrahim Bey, Kavala’da öldü İshak Beye rakip olarak Pir Ahmed’in çıkması; Osmanlı, Memlûk ve Akkoyunlu devletlerinin, beyliğin iç işlerine karışmalarına sebep oldu Neticede Pir Ahmed, Osmanlıların yardımını sağlayarak Antalya Valisi Hamza Beyin kuvvetleriyle Karaman’a girdi İshak Bey, yenilerek Silifke’ye çekildi ve yardım için Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın yanına gitti Pir Ahmed, Karamanoğullarının başına geçince, Osmanlılara yardımları karşılığında Beyşehir ve Ilgın’ı verdi Fakat, Ahmed Beyin bir süre sonra Akkoyunlu ve Venediklilerle anlaşması, Fatih Sultan Mehmed Hanın Karaman üzerine sefere çıkmasına sebep oldu Osmanlı kuvvetleri Konya’yı aldı Ahmed Bey, Lârende önlerinde Mahmud Paşa'ya yenilerek Tarsus’a kaçtı Fatih Sultan Mehmed, oğlu Şehzade Mustafa’yı, Karaman vilâyetine tâyin etti ise de, Karaman’ın yerli halkı, beylerine sadıktı Pir Ahmed Bey, kardeşi Kasım Beyle barışarak Karaman Beyliği için beraberce mücadele etti Akkoyunlu Uzun Hasan ve Venediklilerin teşebbüsleri, Karaman topraklarının Osmanlılar tarafından ele geçirilmesini önleyemedi Osmanlılar, Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan’ı yendikten sonra, Karamanoğlu topraklarına tamamıyla sahip oldu Gedik Ahmed Paşa, önce Ermenek, sonra da Mennan Kalesini ele geçirdi ve Silifke’yi zaptetti Şehzade Mustafa da Develi-Karahisar’ı teslim aldı Bu sırada Pir Ahmed öldü ve Karamanoğullarının başına Kasım Bey geçti Kasım Bey devrinde, bütün mücadelelere son verildi
Karaman valiliğine gönderilen Şehzade Cem Sultan, Karaman beyleri ile dostluk tesis ederek, onların kalbini kazandı Karamanoğullarının son varisi olan Kasım Bey, Karaman valisi tayin edilen Şehzâde Cem Sultan ve Sultan İkinci Bayezid Han ile anlaşarak, Osmanlı himayesinde, ölüm tarihi olan 1483 Şubatına kadar, İçel taraflarında hüküm sürdü Onun ölümü ile, Karamanoğulları Beyliği sona erdi Kasım Beyin damadı Turgut’un oğlu Mahmud Bey, 1487 senesine kadar İçel’de sancak beyliği yaptı Onun, beyliği yeniden ihya etme faaliyetlerine karşılık, üzerine kuvvet gönderildi Karşı duramayan Mahmud Bey tutunamayıp, Memlûklara sığındı, Karamanoğulları toprakları Sultan İkinci Bayezid devrinde, bütünüyle Osmanlı Devleti sınırları içine alındı
Karamanoğulları, Anadolu beyliklerinin, Osmanoğullarından sonra en mühimi, en büyüğü, en kudretlisi ve en devamlısıdır Konya’yı, yani Türkiye Selçukluları’nın merkezini elinde tutan Karamanoğulları, kendilerini Selçukluların halefi saymışlardır Fakat Osmanoğullarının, manevî, siyasî ve jeopolitik durumları, gazâlarının kazandırdığı itibar ve hükümdarlarının emsalsiz dehası karşısında, bu iddiaları, hayalden öteye gidememiştir Karaman-Türkmen Beyliği, 1250 senelerinden 1487 yılına kadar, yaklaşık iki yüz otuz yedi sene hüküm sürmüştür
Kültür ve medeniyet: Karamanoğullarının siyasî ve ticarî ehemmiyeti, memleketlerinin coğrafî durumuna göreydi Bunlar, kuvvetli düşmanları karşısında sarp yerlere çekilerek korunurlar, tehlike geçince tekrar İçel ve Lârende taraflarına gelirlerdi Karaman Beyliğinin ilk hükümet merkezi, Ermenek’ti Sonraları toprakları genişleyince, Lârende kasabasını uzun müddet merkez olarak kullandılar Konya’yı ele geçirince, devlet merkezini buraya taşıdılar 1463 senesinde, Konya Osmanlılara geçince, Lârende’yi tekrar merkez yapan Karamanoğulları, ikiye bölündü Bu zamanda, muvakkat olarak Niğde ve Silifke’yi de hükümet merkezi yaptılar Karamanoğullarında, memleketin bütünü, baştaki bey ile ailenin diğer fertleri tarafından idare edildiğinden, bu beylikte hükümranlık, aileye münhasır idi ve beylerinin resmî ve umumî bir unvanı yoktu
Şehâbeddin Ömer, Mesâlik-ül-Ebsâr isimli eserinde, 14 asrın ilk yarısında, Karamanoğulları’nın 25000 atlı ve 25000 yaya askeri olduğunu kaydetmiştir Bunlardan başka aşîret kuvvetlerinden de faydalanmışlardır
Geçitler vasıtasıyla Konya’ya ulaşan ticaret yollarını kontrol eden Karamanlılar, Ceneviz ve Kıbrıs tâcirlerinden aldıkları vergilerle, mühim bir gelir temin ediyorlardı Lamos, Silifke, Anamur ve Manavgat gibi kendilerine ait limanlardan tahsil ettikleri gümrük resmi de belli başlı gelirlerindendi
Karamanoğullarının Ermenek, Anamur, Lârende, Aksaray, Niğde ve Konya’da inşa ettirdikleri mimarî eserler, Selçuklu sanatının takipçisi olduklarını göstermektedir Karaman’da Nefîse Sultan tarafından Mimar Nûman bin Hoca Ahmed’e yaptırılan Hâtuniye Medresesi, Selçuklu mimarî tarzının özelliklerini taşır Yine Karaman’da 1388 senesinde yaptırılan Alâeddin Bey Kümbeti, kesme taştan on iki köşeli olup, üzeri yivli konik bir külah ile örtülüdür Bu eser, Selçuklu mimarisi tarzından farklı bir üslupla yapılmıştır Karamanoğulları, ayrıca birçok yerde cami, medrese, han ve kervansaraylar inşa ettirmiştir Niğde’de Ak Medrese, Zinciriye Medresesi, Aksaray Ulu Cami; Karaman’da İbrahim Bey İmareti, Nefîse Sultan Camii, Aktekke Camii; Ermenek’te Havâsıl Camii ile Ulu Cami ve Tol Medrese; Konya’da Nâsuh Bey Dâr-ül-Huffâzı, Has Bey Dâr-ül-Huffâzı ve Hasbeyoğlu Mescidi, Karamanoğlu beyleri tarafından yapılmış eserlerdir
Çini sanatı, Türkiye Selçukluları zamanında zirveye çıkmış, Karamanoğulları zamanında da bu durumunu muhafaza etmiştir Alçı sanatı da aynı kuvvetle devam etmiştir Karamanoğullarından Alâeddin Ali Bey ve haleflerinin, gümüş sikkeleri görülmektedir
Karamanoğulları (Tarih Sırasına Göre)
1 Nûre Sûfî Bey (başkenti: Ereğli) (1250?-1256?)
2 Kerîmeddin Karaman Bey (Başkenti: Ermenek) (1256?-1261)
3 Şemseddin I Mehmed Bey (1261-1283)
4 Güneri Bey (1283-1300)
5 Bedreddin (Mecdeddin) Mahmud Bey (1300-1308)
6 Yahşı Han Bey (1308-1312) (Başkenti: Konya)
7 Bedreddin I İbrahim Bey (1312-1333, 1348-1349)
8 Alâeddin Halil Mirza Bey (1333-1348)
9 Fahreddin Ahmed Bey (1349-1350)
10 Şemseddin Bey (1350-1351)
11 Hacı Sûfi Burhâneddin Musa Bey (Başkenti: Mut) (1351-1356)
12 Seyfeddin Süleyman Bey (1356-1357)
13 Damad I Alâeddin Ali Bey (1357-1398)
14 Sultanzâde Nâsıreddin (Gıyâseddin) II Mehmed Bey (1398-1399)
15 Damad Bengi II Alâeddin Ali Bey (1418-1419, 1423-1424)
16 Damad II İbrahim Bey (1424-1464)
17 Sultanzâde İshak Bey (1464)
18 Sultanzâde Pîr Ahmed Bey (1464-1469)
19 Kasım Bey (1469-1483)
20 Turgutoğlu Mahmud Bey (1483-1487
***
|