Osmanlı Döneminde Minyatür Sanatı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-03-2012

Matrakçı Nasuh (d

? - ö

1564), Türk minyatürcü, tarihçi ve matematikçi

Doğum tarihi bilinmeyen Matrakçı Nasuh'un Saraybosna'da doğduğu sanılmaktadır

[1] Enderun’da eğitim görmüştür

Sopalarla oynanan ve bir tür savaş oyunu olan matrak adlı sporda ustalığında dolayı matrakçı lakabıyla anılmıştır

Değişik silahları kullanmaktaki ustalığı da bilinmekte olup bu konuda Tuhfetü'l-Guzât adlı bir kitap da yazmıştır

Matrakçı Nasuh'un minyatür-harita karışımı kendine has bir üslubu vardır, eserlerinde yeryüzünün kuşbakışı görünümünü resmeder

Buna karşın şekilleri tepeden değil, sanki karşıdan görüyormuş gibi çizer

Bu resimlerde kuş ve tavşan gibi hayvanlar olsa da insanlar asla belirmez

Şehirlerdeki binalar tek tek seçilebilir

Geometri ve matematik alanındaki çalışmaları neticesinde uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamıştır

I

Selim zamanında ona adadığı Cemâlü'l-Küttâb ve Kemalü'l- Hisâb kitaplarını yazmıştır

Tarih alanında da çalışan Matrakçı Nasuh, Taberî Tarihi 'ni Mecmaü't-Tevârih adıyla Türkçeye çevirmiştir

3 nüsha olarak yayınlanan Süleymannâme kitabında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 yıllarını anlatmıştır

1537-1538 yıllarında yazdığı Fetihname-i Karabuğdan, Kanuni Sultan Süleyman'ın İran seferini anlatır

Bu kitaplarda, yol boyunca ordunun geçtiği şehirlerin minyetür şeklinde haritalarını çizmiştir

Nasuh, Kanuni'nin Fransa kralı I

François'ya destek amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katıldı

Yol boyunca donanmanın uğradığı limanları resmetti

Kanuni'nin Gençliği , Minyatür (Nakkaş Osman )

Nakkaş Osman Onaltıncı yüzyıl yarısı sonrası Osmanlı İmparatorluğu dönemi baş minyatürcüsü

Doğum ve ölüm tarihleri hakkındaki bilgiler zayıf olmakla birlikte onun çalışmalarının çoğu onaltıncı yüzyılın dördüncü çeyreğinin sonlarına tarihlenir

Nakkaş Osman'ın en iyi bilinen çalışması 1560- 1570 yılları arasına dayanan Pers elyazması ile yapılan Firdawsis Shahnama nin Türkçe'ye tercümesidir

Resimlerle süslediği çalışmaları içinde Zafername (Book of Victories), the Şahname-ı Selim Han (Book of Kings) ve the Şehinşahname (Book of King of Kings) sayılabilir O ayrıca Siyer-i Nebi'yi resimlerle süsleyen sanatçılardan biridir

1388 yılında Muhammed'i destansı bir şekilde anlatan eser daha sonra 1595 yıllarında resimlerle tasvir edilmiştir

Osman'ın tasvir stili "kolay anlaşılabilir, buna rağmen idrak türünden" olarak tanımlanır

Onun illüstrasyonları en küçük detaylara bile dikkat çeker ve olayları gerçekçi bir şekilde gösterir

Onun çalışmaları sonraki jenerasyon olan Osmanlı İmparatorluğu saray ressamlarını kendi çalışmalarından kaynaklanan önemli işler ile etkiledi

Sultan Selim II (1512-1520) -Nigari

“Galatalı” lakabıyla tanınmıştır

16

yüzyılın şair, nakkaş ve denizcileri arasında “Nigari” mahlasıyla ayrı üne sahip olan Haydar Reis yurt içinde ve yurt dışında, tanınmış bir Türk büyüğü olarak sanat tarihlerine geçmiştir

Büyükbabası satrançta Abdülkadir adıyla ün yapmış, devrinin satranç oyununda meşhur bir satranç ustası olup, bu konuda bir risale yazmıştır

Haydar Reis, 16

yüzyılda minyatür sanatında değişik bir üslup yaratmış, batılılar da kendisini “Türk Ekolünün Ressamı Haydar Bey” ve “Muhteşem Süleyman’ın Ressamı Haydar Bey” adı ile kaynaklarına geçirmişlerdir

Bilhassa Kaptan-ı Derya Hızır Hayrettin (Barbaros) Paşa’nın devrinde, onun portresini yapan ilk Türk denizci sanatkar olarak da ayrı bir üne sahiptir

Sultan II

Selim daha şehzadeliği sırasında Haydar Reis’in denizcilikteki ününün yanı sıra minyatür, tezhip, hat sanatlarında da devrin ünlü sanatkarları arasında bulunduğunu, ayrıca iyi bir portre ressamı ve şair olduğunu öğrenince, kendisini yanına almıştır

Daha sonra tahta çıktığında da (1556) ona ünlü minyatürünü yaptırmıştır

Yavuz Sultan Selim’in (Saltanatı:1512-1520), Nakkaş Nigari tarafından yapılmış portresinin aslı bugün Paris’te Bibliotheque Nationale’de bulunmaktadır

Sultanın gençlik yıllarını belgeleyen çok başarılı bir minyatürdür

Kanuni Sultan Sultan Süleyman’ı (Saltanatı:1520-1566) arkasında kendisini takip eden iki genç silahtarı ile birlikte resmettiği minyatürü de sanatkarın üstün bir sanat eseridir

29,5 x 40 cm

boyutlarındaki minyatür Topkapı Sarayı Müzesindedir

“Sarı” lakabıyla anılan Selim7'in bu minyatürü Nakkaş Nigari’nin ne kadar başarılı olduğunu göstermektedir

Minyatürde padişahın arkasında bulunan silahtar ağasının sağ elinde karanfil, sol elinde birkaç ok bulunmaktadır

Kaptan-ı Derya Hızır Hayrettin (Barbaros) Paşa’nın portresi de Topkapı Sarayı Müzesinde bulunmaktadır

20 x 27 cm

ebadında olan minyatür, 29 x 46 cm

ebadında bir kağıt üzerine yapılmıştır

Aslı Topkapı Sarayı Müzesi’nde bulunan “Süleymanname” adlı yazma eserde de tasvir edilmiş olan ünlü denizci, Kanuni Sultan Süleyman’ın huzurunda, kendisine oturma izni verilmiş olarak, beyaz sakallı ve yaşlı hali ile görülmekte, her iki minyatür arasında bariz benzerlikler bulunmaktadır

Yüzyılın Levni’den sonra en önemli sanatçısı Abdullah Buharidir

1728-1745 tarihleri arasında eserler veren Buhari tek figür çalışmaları ve çiçek resimleriyle tanınır

Sanatçının imzasını taşıyan, devrin giysilerinin tüm ayrıntılarıyla izlenebildiği genç erkek ve kadın tasvirlerinin çoğu bir albüm içinde toplanmıştır (Ist

Universite Ktp

T

9364)

Ayrıca çeşitli koleksiyon ve albümlere dağılmış tek figür ve çiçek çalışmaları vardır

18

yüzyılın ikinci yarısında Batı sanatının etkisiyle kitap resmi giderek önemini yitirmiştir

Bu dönemde resimlendirilen eserler, padişah portrelerinin yer aldığı albümler, kıyafetnameler ve şiir mecmualarını süsleyen manzara, çiçek resimleridir

08-03-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlı Döneminde Minyatür Sanatı Matrakçı Nasuh (d ? - ö 1564), Türk minyatürcü, tarihçi ve matematikçi Doğum tarihi bilinmeyen Matrakçı Nasuh'un Saraybosna'da doğduğu sanılmaktadır[1] Enderun’da eğitim görmüştür Sopalarla oynanan ve bir tür savaş oyunu olan matrak adlı sporda ustalığında dolayı matrakçı lakabıyla anılmıştır Değişik silahları kullanmaktaki ustalığı da bilinmekte olup bu konuda Tuhfetü'l-Guzât adlı bir kitap da yazmıştır Matrakçı Nasuh'un minyatür-harita karışımı kendine has bir üslubu vardır, eserlerinde yeryüzünün kuşbakışı görünümünü resmeder Buna karşın şekilleri tepeden değil, sanki karşıdan görüyormuş gibi çizer Bu resimlerde kuş ve tavşan gibi hayvanlar olsa da insanlar asla belirmez Şehirlerdeki binalar tek tek seçilebilir Geometri ve matematik alanındaki çalışmaları neticesinde uzunluk ölçülerini gösteren cetveller hazırlamıştır I Selim zamanında ona adadığı Cemâlü'l-Küttâb ve Kemalü'l- Hisâb kitaplarını yazmıştır Tarih alanında da çalışan Matrakçı Nasuh, Taberî Tarihi 'ni Mecmaü't-Tevârih adıyla Türkçeye çevirmiştir 3 nüsha olarak yayınlanan Süleymannâme kitabında 1520-1537, 1543-1551 ve 1542-1543 yıllarını anlatmıştır 1537-1538 yıllarında yazdığı Fetihname-i Karabuğdan, Kanuni Sultan Süleyman'ın İran seferini anlatır Bu kitaplarda, yol boyunca ordunun geçtiği şehirlerin minyetür şeklinde haritalarını çizmiştir Nasuh, Kanuni'nin Fransa kralı I François'ya destek amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katıldı Yol boyunca donanmanın uğradığı limanları resmetti Kanuni'nin Gençliği , Minyatür (Nakkaş Osman ) Nakkaş Osman Onaltıncı yüzyıl yarısı sonrası Osmanlı İmparatorluğu dönemi baş minyatürcüsü Doğum ve ölüm tarihleri hakkındaki bilgiler zayıf olmakla birlikte onun çalışmalarının çoğu onaltıncı yüzyılın dördüncü çeyreğinin sonlarına tarihlenir Nakkaş Osman'ın en iyi bilinen çalışması 1560- 1570 yılları arasına dayanan Pers elyazması ile yapılan Firdawsis Shahnama nin Türkçe'ye tercümesidir Resimlerle süslediği çalışmaları içinde Zafername (Book of Victories), the Şahname-ı Selim Han (Book of Kings) ve the Şehinşahname (Book of King of Kings) sayılabilir O ayrıca Siyer-i Nebi'yi resimlerle süsleyen sanatçılardan biridir 1388 yılında Muhammed'i destansı bir şekilde anlatan eser daha sonra 1595 yıllarında resimlerle tasvir edilmiştir Osman'ın tasvir stili "kolay anlaşılabilir, buna rağmen idrak türünden" olarak tanımlanır Onun illüstrasyonları en küçük detaylara bile dikkat çeker ve olayları gerçekçi bir şekilde gösterir Onun çalışmaları sonraki jenerasyon olan Osmanlı İmparatorluğu saray ressamlarını kendi çalışmalarından kaynaklanan önemli işler ile etkiledi Sultan Selim II (1512-1520) -Nigari “Galatalı” lakabıyla tanınmıştır 16 yüzyılın şair, nakkaş ve denizcileri arasında “Nigari” mahlasıyla ayrı üne sahip olan Haydar Reis yurt içinde ve yurt dışında, tanınmış bir Türk büyüğü olarak sanat tarihlerine geçmiştir Büyükbabası satrançta Abdülkadir adıyla ün yapmış, devrinin satranç oyununda meşhur bir satranç ustası olup, bu konuda bir risale yazmıştırHaydar Reis, 16 yüzyılda minyatür sanatında değişik bir üslup yaratmış, batılılar da kendisini “Türk Ekolünün Ressamı Haydar Bey” ve “Muhteşem Süleyman’ın Ressamı Haydar Bey” adı ile kaynaklarına geçirmişlerdir Bilhassa Kaptan-ı Derya Hızır Hayrettin (Barbaros) Paşa’nın devrinde, onun portresini yapan ilk Türk denizci sanatkar olarak da ayrı bir üne sahiptirSultan II Selim daha şehzadeliği sırasında Haydar Reis’in denizcilikteki ününün yanı sıra minyatür, tezhip, hat sanatlarında da devrin ünlü sanatkarları arasında bulunduğunu, ayrıca iyi bir portre ressamı ve şair olduğunu öğrenince, kendisini yanına almıştır Daha sonra tahta çıktığında da (1556) ona ünlü minyatürünü yaptırmıştır Yavuz Sultan Selim’in (Saltanatı:1512-1520), Nakkaş Nigari tarafından yapılmış portresinin aslı bugün Paris’te Bibliotheque Nationale’de bulunmaktadır Sultanın gençlik yıllarını belgeleyen çok başarılı bir minyatürdür Kanuni Sultan Sultan Süleyman’ı (Saltanatı:1520-1566) arkasında kendisini takip eden iki genç silahtarı ile birlikte resmettiği minyatürü de sanatkarın üstün bir sanat eseridir 29,5 x 40 cm boyutlarındaki minyatür Topkapı Sarayı Müzesindedir“Sarı” lakabıyla anılan Selim7'in bu minyatürü Nakkaş Nigari’nin ne kadar başarılı olduğunu göstermektedir Minyatürde padişahın arkasında bulunan silahtar ağasının sağ elinde karanfil, sol elinde birkaç ok bulunmaktadır Kaptan-ı Derya Hızır Hayrettin (Barbaros) Paşa’nın portresi de Topkapı Sarayı Müzesinde bulunmaktadır20 x 27 cm ebadında olan minyatür, 29 x 46 cm ebadında bir kağıt üzerine yapılmıştır Aslı Topkapı Sarayı Müzesi’nde bulunan “Süleymanname” adlı yazma eserde de tasvir edilmiş olan ünlü denizci, Kanuni Sultan Süleyman’ın huzurunda, kendisine oturma izni verilmiş olarak, beyaz sakallı ve yaşlı hali ile görülmekte, her iki minyatür arasında bariz benzerlikler bulunmaktadır Yüzyılın Levni’den sonra en önemli sanatçısı Abdullah Buharidir 1728-1745 tarihleri arasında eserler veren Buhari tek figür çalışmaları ve çiçek resimleriyle tanınır Sanatçının imzasını taşıyan, devrin giysilerinin tüm ayrıntılarıyla izlenebildiği genç erkek ve kadın tasvirlerinin çoğu bir albüm içinde toplanmıştır (Ist Universite Ktp T 9364) Ayrıca çeşitli koleksiyon ve albümlere dağılmış tek figür ve çiçek çalışmaları vardır 18 yüzyılın ikinci yarısında Batı sanatının etkisiyle kitap resmi giderek önemini yitirmiştir Bu dönemde resimlendirilen eserler, padişah portrelerinin yer aldığı albümler, kıyafetnameler ve şiir mecmualarını süsleyen manzara, çiçek resimleridir