Türkiye’Nin Miladı | Lozan

Yaşayan Tek Barış



Müttefik Devletler temsilcileri ile Türkiye temsilcisi İsmet Paşa’yı antlaşma masasında, dünyayı da onların etrafında gösteren çizim karikatürist Derso’ya ait Çizimde iki binaya da yer verilmiş; biri Türk heyetinin kaldığı Lozan Palace, diğeri Rumine Sarayı



Türkiye Lozan’da barış masasına oturduğunda 11 yıl süren savaşlardan henüz çıkmıştı 1911 Osmanlı-İtalya savaşını, 1912-13 Balkan Savaşları; Birinci Dünya Savaşı’nı Kurtuluş Savaşı izlemişti Ülke son dört yılını işgal altında geçirmiş, en genç ve yetenekli kuşaklarını savaşlara kurban vermiş, baştan sona yıkıma uğramıştı Mütarekeden sonra Müttefiklerin dayattığı Sevr Antlaşması ise bir idam fermanıydı: Trakya ve Batı Anadolu, Yunanistan’ın olacak, Doğu Anadolu’da bir Ermenistan devleti, yanı başında bir Kürdistan kurulacaktı İktisadi nüfuz bölgeleri adı altında Anadolu’nun büyük kısmı Fransız, İtalyan ve İngilizlerce sömürgeleştirilecekti İstanbul ve Boğazlar, uluslararası bir komisyonun idaresine girecekti Ülkenin ne ordusu, ne donanması olacaktı Maliyesi, adliyesi, denizciliği, eğitimi yabancı denetimine bırakılacaktı Batılı devletlerin arzuladığı Türkiye böyle ucube bir şeydi






İsmet İnönü Lozan'da




Türkiye bağımsızlığını önce savaş meydanlarında kazandı Lozan’da yapılan antlaşma ile barış içinde yaşayacağı özgür geleceğini garanti altına aldı Nitekim Lozan Konferansı’nın asıl ve öncelikli hükmü, Türkiye’nin bağımsız, özgür ve eşit bir devlet olarak kabul edilmesiydi Antlaşmanın ilk maddeleri sınırlarla ilgiliydi Buna göre, mevcut Bulgaristan sınırı değişmedi Yunanistan-Türkiye arasında ise Meriç Nehri sınır olarak belirlendi Yunanistan, Meriç’in batı yakasındaki Karaağaç bölgesini savaş tazminatı karşılığı Türkiye’ye bıraktı Ege Denizi’nde Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan adaları Türkiye’ye devredildi Midilli, Sakız, Sisam ve Nikarya adaları Yunanistan’a bırakıldı Bu adalar silahsızlandırıldı İtalya işgalindeki On İki Adalar, yine bu ülkede kaldı Suriye sınırı, Fransa ile Türkiye arasında 1921’de imzalanan antlaşmaya göre belirlendi; 1939’da Türkiye’ye katılan Hatay hariç bugünkü sınır elde edildi Tek çözümsüzlük Irak sınırıyla ilgiliydi Türkiye ile İngiltere arasındaki Musul anlaşmazlığı nedeniyle Irak sınırı belirlenmedi ve bu konunun Türkiye ile İngiltere arasında görüşülmesine karar verildi Anlaşmazlık Lozan sonrasında da devam etti ve Musul sorunu Milletler Cemiyeti’ne havale edildi









Boğazlar ve Gelibolu Yarımadası’nda Türkiye’nin hâkimiyeti tanındı ancak Çanakkale’de sahilden 20 kilometre, İstanbul’da sahilden 15 kilometrelik bölgelerin silahsızlandırılması kabul edildi Ticari gemiler için tam bir geçiş serbestisi getirildi, Karadeniz’e çıkacak savaş gemileri ise tonaj bakımından sınırlandırıldı Geçişleri denetlemek için uluslararası bir komisyon görev yapacaktı Bu sınırlandırmalar ve komisyon, 1936’da Montrö’de imzalanan sözleşme ile kaldırıldı

Türkiye, Hıristiyan azınlıklarla ilgili olarak, uluslararası anlaşmalarda belirlenmiş evrensel hakları kabul etti Yunanistan’daki Türklerle, Türkiye’deki Rumların mübadelesi zorunlu sayıldı İstanbul Rumları ile Batı Trakya Türkleri mübadele kapsamı dışında tutuldu





Lozan, Paris’i Milano’ya bağlayan demiryolunun en önemli duraklarından biri Ayrıca İsviçre’nin diğer kentlerinden gelen trenlerin kavşak noktasında yer alıyor Şark Ekspresi’nin getirdiği İsmet İnönü’yü, Lozan Garı’nın kapısında Türk ve Mısırlı öğrenciler alkışlarla karşılamıştı





Müttefikler Türkiye’den istedikleri savaş tazminatından vazgeçtiler Adli ve ticari kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı Türkiye kabotaj hakkını elde etti, Türkiye kıyılarında deniz ulaşımı Türk gemilerine geçti Yabancılara tanınan imtiyazlar, mali kayıtlar ve sınırlandırmalar da kaldırıldı Gümrük tarifeleri yeniden düzenlendi Osmanlı borçları, Osmanlı’dan ayrılan devletlere taksim edildi ve Türkiye sadece üzerine düşen kısmı ödemekle yükümlü oldu O sırada işgal altında olan İstanbul ve Boğazların altı hafta içinde boşaltılması kararlaştırıldı Müttefiklerin Boğazların güvenliği için savaş gemisi bırakma isteği kabul edilmedi

Lozan Antlaşması, bu temel meselelerin dışında yeni Türkiye devleti ile ilgili pek çok düzenlemeyi içeriyordu Ancak, Sevr gibi yenen-yenilen arasındaki ilişkileri belirleyen dayatılmış antlaşmalardan çok farklıydı Daha önce yenilen devletlere (Almanya, Avusturya, Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı) zorla kabul ettirilen Versailles, Saint-Germain, Trianon, Neuilly, Sevr antlaşmaları, barışı sağlamak bir yana yeni savaşlara kapı açmıştı Lozan’da ise I Dünya Savaşı’nı (1914-1918) kazanan Müttefikler ile Kurtuluş Savaşı’nı (1919-1922) kazanan Türkiye arasındaki ilişkiler eşit koşullar içinde düzenlendi Böyle olduğu içindir ki, I Dünya Savaşı’ndan sonra ayakta kalan tek antlaşma olarak tarihteki yerini aldı