|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı'da Kadın Besteciler | Musikişinas Kadınlar
Kadın bestecilerimiz konusunda muhalled bir eser neşreden besteci Turhan Taşan’ın hazırladığı “Kadın Besteciler” kitabı dün ve bugünün, şehir ve taşranın kuşatılmışlığı arasında kadın bestecilerimizin hiç azımsanmayacak derecede olduğunu gösteriyor Burada özellikle saray çevresinde beste, güfte, saz yönüyle musikimizi önemli derecede icra etmiş bazı isimleri anmak yerinde olacaktır
Adile Sultan: 18 Mayıs 1826′da doğdu 12 Şubat 1899′da 72 yaşında iken vefat etti Annesi Zer-Nigâr Hanım, babası II Mahmut’tur İyi bir tahsil görmüş olan Adile Sultan, Arapça, Farsça, hat, musiki, edebiyat öğrenmiş ve 10 kuşaktan dedesi Kanuni’nin divanını neşretmiştir Ancak kendi şiirlerinden oluşan divanını neşretmeye ömrü kifayet etmemiştir Mezarı Eyüp Bostan İskelesi’nde eşinin türbesi yanındadır
Besteleri: “Gizlice şaha buyur, hâne-yi tenhâya buyur” (Hicaz Hümayun Makamı) Bestelenmiş şiiri: “Merhaba ey fahr-i âlem merhaba” Beste: Hacı Faik Bey
Ayşe Sultan (Hamide Ayşe Osmanoğlu): 2 Kasım 1887′de İstanbul Yıldız Sarayı’nda doğdu Beşiktaş Yahya Efendi Dergahı’nda öldü Annesi Ayşe Müşfika 4 Kadın Efendi, babası II Abdülhamid’dir Cumhuriyet sonrası Paris’e yerleşti 1951 yılında Türkiye’ye döndü Fransızca bilen Osmanoğlu, arp, keman, piyano çalmakta ve ressamlık yapmaktaydı Musiki’yi Miralay Lombardi, Edgar Manas, Silvelli, Devlet Efendi gibi hocalardan öğrendi
Bestelerinden bazıları: Hamidiye Marşı (ilk bestesidir 1900); Fatih Marşı (Çargâh); Çoksesli Marş (II Abdülmecid için yazılmış 1942); Şefkat Valsi (1949)
Bedriye (Şerbetçigil) Hoşgör: 1896′da Konya’da doğdu 1968′de vefat etti Çocukluk yıllarında tekke musikisinin tesirinde kalan Hoşgör, esas musiki eğitimini İstanbul’a geldikten sonra, sırasıyla Enderunlu İsmet Efendi ve Udi Âfet’ten ud dersleri, saray müezzinlerinden Halit Bey’den usul dersleri alarak devam ettirmiştir Tamburi Cemil Bey’le tanışması ve kendisini “Dârülbedayî-i Musiki-i Osmanî” okuluna kaydettirmesi ile musikiye olan ilgi ve alakası devam etmiştir Ud ve Piyano çalan Bedriye Hoşgör’ün bu gayreti hocası Udi Nevres Bey tarafından da takdir edilmiştir Tüm eser ve notaları kızı Melek hanım tarafından Dr İrfan Doğrusöz’e hediye edilmiştir
Bestelerinden bazıları: “Güneş doğdu damlara” (Bayâti Arabân); “Kararan sularda aksini gördüm (Kürdili Hicazkâr); “Mutrıpta mıdır, nâlede mi, bende mi te’sir?” (Kürdili Hicazkâr)
Dilhayat Kalfa: 1710-1780 tarihleri arasında yaşadığı tahmin edilmektedir III Selim’in cariyelerinde olduğu, tanbur çaldığı ve sesinin güzelliği ile tanındığı ileri sürülmektedir
Bestelerinden bazıları: “Çok mu figânım ol gül-i zîbâhıram için” (Evc makamı); Evcâra Peşrev, Büzürk Peşrev ve Saz Semaisi, Hüseyni Peşrev
Dürr-i Nigâr Kalfa: Doğumu ve ölüm tarihi bilinmeyen bestecimiz, Abdülmecid zamanında sarayda piyano hocalığı yapmıştır Donizetti Paşa’nın talebesi ve aynı zamanda saray orkestrasında birinci kemandır
Besteleri: Polka, Mazurka, Piyano için parçalar
Faize Engin:1892 tarihinde İstanbul’da doğdu 21 Şubat 1954′te vefat etti Annesi Şem-i Nûr Hanım, babası II Abdülhamid’in mâbeyincilerinden Faik Bey’dir Annesi Fahire Fersan’ın ablası, Refik Fersan’ın baldızıdır Tanburi Cemil Bey’den tanbur dersleri almış, İsmail Hakkı Bey ve Enderunlu Hafız Hüsnü Bey’lerden de istifade etmiştir
Eserleri: “Bâde-i vuslat içilsin kâse-i fâğfurdan” (İlk bestesidir Sözleri Şeyh Abdülbaki Baykara’ya aittir) “Severim her güzeli senden eserdir diyerek” (Hicazkâr)
Fatma Sultan: 1 Kasım 1840 yılında doğdu 44 yaşında iken, 29 Temmuz 1884′te vefat etti Annesi 3 İkbâl Gülcemâl Hanım, babası Sultan Abdülmecid’dir Fatma Sultan özellikle ömrünün son dört yılını sarayda şarkı bestelemekle geçirdi İstanbul’da Yeni Cami türbesinde yatmaktadır
Bestesi: “Ey pâdişah-î dâdger” (Rast)
Eseri: “Başka âlem gerektir gönlümü seyran için” (Hüzzam); “:Gittin bir hayal gibi, bir gün geri dönersin” Hüseyni
Hadice Sultan: 5 Mayıs 1870′te İstanbul’da doğdu Sultan V Murat’ın kızıdır 13 Mart 1938′de vefat etti
Eserleri: Çok sesli marşlar
İhsan Raif Hanım: 1877′de Beyrut’ta doğdu 4 Nisan 1926′da vefat etti Köse Mehmet Paşa’nın kızıdır Özel hocalardan piyano, Türk ve Batı musikisi eğitimi aldı
Şarkıları “ER” imzasıyla Rübap Mecmuasında yayınlandı
Besteleri: “Hicab etme benden söyle” (Sûzinâk); “Bugün bir keyfiyetim var” (Bayâti); “Bedr-i vechin gizledin, ey reşk-i mâh” (Çargâh); “Kimseye etmem şikayet, ağlarım ben halime” (Sûzinâk)
Kevser Hanım: 1880’li yıllarda doğduğu tahmin edilen Kevser Hanım, Darülelhan’da keman öğretmenliği yapmıştır Sinekmânî ve piyanist olan olan Kevser Hanım’ın 1950’li yılında vefat ettiği tahmin edilmektedir
Eserleri: İçin dostlar cabadan, hovardayım babadan (Hicaz)
Leyla Saz: 1850′de İstanbul’da doğdu 7 Aralık 1936′da İstanbul’da vefat etti Babası vezir, hekim Dr İsmail Paşa’dır Yedi yıl Saray-ı Hümayun’da I Abdülhamid’in kızı Münire hanımın yanında nedime olarak yaşadı Matmazel Romano’dan piyano öğrendi 11 yaşında iken saraydan ayrıldı Babasının Girit Valisi olduğu yıllarda Giritli Kutbî Efendi’den Osmanlı şiirini, aruzu öğrendi İlk musiki hocası ise Nikoğos Ağa’dır Medeni Aziz Efendi, Asdik Ağa sonraki hocalarıdır Piyano da çalan Leyla Hanım 200’ün üzerinde beste yapmıştır Ölümünden üç yıl önce de “Saz” soyadını almıştır
Bestelerinden bazıları: “Zevk-i sevda duymadın, âşık perestâr olmadın” (Hicaz); “Mâni oluyor halimi takrire hicâbım” (Sûzidil); “Mey-i aşka gönül peymane olsun” (Rast); Nazarın fikrime nûr-efşandır” (Hicazkâr); “Vicdanı muazzam olan
Gevherî Osmanoğlu (Fatma Gevherî Sultan): 2 Aralık 1904′te İstanbul’da doğdu 10 Aralık 1980 tarihinde İstanbul’da vefat etti Annesi Necm-i Felek Hanım, babası Şehzâde Seyfettin Efendidir Sultan Abdülaziz’in torunudur Tasilini yurt dışında yapan Osmanoğlu, kemençe, lavta, ud, tanbur ve piyano çalıyordu
Osmanlılarız Biz” (Hicazkâr)
Menekşe Kalfa (-1925?):Osmanlı Sarayı’nın yüksek rütbeli Harem-i Hümayun görevlilerindendir Şu Nihavent Bayrak Marşı onundur: “Düşmanlara inandım, âteşlere katlandım
Reftar Kalfa: 1700 yılında öldüğü tahmin edilen Reftar Kalfa’nın doğum tarihi bilinmiyor
Besteleri: Sabâ Perişan Peşrev, Nigâr Peşrev, Arazbâr Zemzeme Peşrev, Rast Saz Semaisi, Şehnâz Bûselik Saz Semaisi
Rukiyye Sultan: 1 Haziran 1885′te Çırağan Sarayı’nda doğdu V Murat’ın torunudur 16 Haziran 1971′de vefat etti Piyano, keman ve ud çalan Rukiyye Sultan pek çok eseri bestelediği ifade edilmektedir
Ulviye Sultan (Fatma Ulviye Sultan): 12 Eylül 1892′de Ortaköy Sarayı’nda doğdu Mehmet Vahidettin’in kızıdır Annesi Emine Nazik Edâ Baş Kadın Efendi’dir 25 Ocak 1967′de vefat etti Pek çok eser bestelediği ifade edilmektedir
|