İmam-İ Malik Hazretleri

Ehl-i sünnetin amelde dört hak mezhebinden biri olan Maliki mezhebinin imamıdır Künyesi, Ebu Abdullah'tır 95 (m 713) senesinde Medine'de doğdu 179 (m 795) de yetmiş altı yaşında iken Medine'de vefat etti Soyu Yemen kabilelerinden "Beni Esbah" kabilesine ve Himyerilerden bir hükümdar hanedanına dayanır Dedelerinden biri Medine'ye yerleşmişti Eshab-ı kiramdan olan dedesi Ebu Amr'dır
Tebe-i tabiinden (Tabiinden sonra) olan imam-ı Malik, ilim ve hadis rivayetiyle meşgul olan bir ailede ve çevrede yetişmiştir Dedesi Malik, babası Enes ve amcası Süheyl, hadis rivayeti yapmışlardır Yaşadığı muhit, Peygamberimizin yaşamış olduğu ve İslamın hükümlerinin va'z edildiği, Hz Ebu Bekir, Hz Ömer ve Hz Osman zamanlarında İslamın merkezi olan ve çok ilim ehlinin bulunduğu Medine-i münevvere idi
Önce Kur'an-ı kerimi ezberledi Kendisinin isteği ve ailesinin yardım ve teşvikiyle ilim öğrenmeye başladı Bu hususta kendisine en çok annesi ilgi göstermiştir Annesine, ilim tahsiline gitmek istediğini söyleyince, ona en güzel elbiselerini giydirerek sarığını sarıp: "Şimdi git, oku, yaz" demiştir Ayrıca oğluna zamanın meşhur âlimi Rabi'at'ur Rey'in yanına gitmesini, ondan ilim ve edep öğrenmesini söylemiştir Bu teşvik üzerine Rabi'a bin Abdurrahman'ın derslerine devam edip, genç yaşta re'ye dayanan fikıh ilmini öğrendi Diğer âlimlerin de derslerine devam etti ve bilhassa yanından hiç ayrılmadığı hocası Abdurrahman bin Hürmüz'ün derslerinden çok istifade etmiştir Genç bir talebe olan Malik, hocasına karşı büyük bir hayranlık, muhabbet duyar ve üstün bir edep gösterirdi
Bu hocası hakkında şöyle derdi: "İbni Hürmüz'ün derslerine onüç sene devam ettim Ondan öyle ilimler öğrendim ki, bunların bir kısmını hiç kimseye söyliyemiyorum O, bid'at ehlini red bakımından ve insanların ihtilaf ettikleri şeyler hususunda onların en bilgilisi idi" İmam-ı Malik, muhitindeki bütün âlimlerden faydalanmış ve ilim uğrunda büyük fedakarlık göstermiştir Bu hususta her türlü zorluğa katlanmış ve herşeyini harcamış, hatta tahsil uğruna evini dahi satmıştır Kendisi şöyle demiştir: "Öğle vakti Hz Ömer'in oğlu Abdullah'ın azatlısı olan Nafi'ye giderdim ve kapısında beklerdim Nafi' Hz Ömer'den nakledilen ilimleri ve onun oğlu Abdullah'ın ilmini biliyordu Güneşten ve şiddetli sıcaktan korunmak için hiç bir gölge bulamazdım Nafi', dışarı çıkınca edeble selam verirdim ve onu kırmadan arkasından içeri girip, "Abdullah bin Ömer şu meselelerde ne buyurmuştur?" Diye sorardım O da suallerimi cevaplandırırdı"
İmam-ı Malik, Nafi' vasıtasıyla Hz Ömer'in ve oğlu Abdullah'ın ilimlerini öğrendi Ayrıca İbni Şihab ez-Zühri'den ve Said bin el-Müseyyib gibi Tabiin'lerden ilim öğrenmiştir Bu hocalarından da ders almak için üstün bir gayret ve edep gösterirdi İmam-ı Malik şöyle anlatmıştır "Bir bayram günüydü Bayram namazını kıldıktan sonra, bugün İbni Şihab'ın boş vakti olur diyerek evine gidip kapısının önüne oturdum Hizmetçisine kapıda kim var bak dediğini duydum, o da kumral yüzlü talebeniz var deyince, onu derhal içeri al demesi üzerine beni içeri aldılar
Biraz bekledim, ibni Şihab yanıma gelip bana "Herhalde evine gitmeden buraya geldin, yemek yemedin değil mi?" dedi Daha ben hayır demeden yemek hazırlanmasını emredince, "Yemeğe ihtiyacım yok" diye mukabelede bulundum Bunun üzerine, öyleyse söyle bakalım ne istiyorsun dedi Bana hadis-i şerif öğretmenizi istiyorum efendim deyince, yazı yazacak sahifelerini çıkar dedi Ben de çıkardım ve bana kırk tane hadis-i şerif rivayet etti Biraz daha rivayet etmesini isteyince, şimdilik bu kadar yeter, bunları ezberleyip nakledersen sen de muhaddis olursun" dedi
İmam-ı Malik, Ehl-i beytden Ca'fer-i Sadık hazretlerinden de ilim almış, onun sohbetinde bulunmuştur Bu hususda kendisi şöyle anlatır "Ca'fer bin Muhammed'e giderdim, o çok yumuşak ve güler yüzlü idi Yanında Resulullah anılınca yüzü sararırdı O'nun meclisine uzun zaman devam ettim Her görüşümde ya namaz kılar ya oruçlu olur veya Kur'an-ı kerim okurdu Abdestsiz hadis-i şerif rivayet etmezdi Manasız sözleri hiç ağzına almazdı O takva sahibi, zahid, abid ve âlimlerdendi Yanına geldiğim zaman yaslandığı yastığını alır, mutlaka bana ikram ederdi"
Bir gün hocası Ebu'z Zinad'a hadis rivayet ederken rastlamış ve halkasına katılmamıştır Daha sonra hocası bizim halkamıza niçin oturmadın? Diye sorunca şu cevabı vermiştir: "Yer dardı, oturamadım Peygamberimizin hadisini ayakta dinlemek, edebsizlik olur diye ayakta dinlemek istemedim"
Netice itibariyle İmam-ı Malik, ilmini İmam-ı Zühri' den, Yahya bin Said'den, Muhammed ibni Münkedir'den, Hişam bin Amr'dan, Zeyd ibni Eslem'den, Rabi'a bin Abdurrahman ve daha birçok büyük âlimlerden almıştır Üçyüzü Tabiinden, altı yüzü de onların talebelerinden olmak üzere dokuzyüz hocadan hadis-i şerif aldı Ayrıca; Eshab-ı kiramın büyüklerinden Hz Ömer'in, Hz Osman'ın, Abdullah bin Ömer'in, Abdurrahman bin Avf'ın, Zeyd bin Sabit'in fetvalarını ve vahyin gelişine şahit olan, Peygamberimizi görüp onun hidayet nurundan aydınlanarak, ondan öğrendiklerini nakleden diğer Esbabın fetvalarını ve kendisinin yetişemediği Tabiinin fetvalarını da öğrenmiştir Akaide dair bilgileri ve diğer bütün ilimleri öğrenip, zamanının en büyük âlimlerinden olup; ictihad derecesine yükselmiştir
Peygamber efendimiz; “Öyle bir zaman gelir ki, insanlar her tarafı ararlar, Medine’deki âlimden daha âlim bir kimse bulamazlar” buyurmuştur Süfyan ve Abdullah ibni Ömer’in azatlısı olan Nafi ve Zühri, Medine’deki âlimden maksad İmam-ı Malik’tir demiştir Bu hadis-i şerifte, onun geleceği ve üstünlüğü bildirilmiştir
İmam-ı Malik hazretleri, tahsilini tamamlayıp ilimde yüksek dereceye ulaştıktan sonra ders vermeye, hadis rivayet etmeye ve fetva vermeye başlamıştır Bu işe başlamadan önce de zamanında bulunan büyük âlimlerle ve faziletli kimselerle istişare yapıp, onların da muvafakatını aldı
Bu hususta kendisi şöyle demiştir: "Her isteyen kimse hadis rivayet etmek ve fetva vermek için mescide oturamaz, ilim erbabı ve mescidde itibarı olan kişilerle istişare etmesi gerekir Eğer onlar, kendisini bu işe ehil görürlerse o zaman oturup ders ve fetva verebilir Ben, ilim sahiplerinden yetmiş kişi, benim bu işe ehil olduğuma şahitlik etmedikçe, mescide oturup ders ve fetva vermedim"
Kendisinin ehil olduğuna dair yetmiş âlimin şahadetinden sonra ilk önce Peygamberimizin mescidinde ders vermeğe başladı Hz Ömer'in oturduğu yere oturur ve Abdullah bin Mes'udun oturduğu evde otururdu Böylece onların yaşadığı yerde ve çevrede, bulunurdu İmam-ı Malik de İmam-ı a'zam gibi derslerini mescidde verirdi
El-Vakıdi der ki: "İmam-ı Malik mescide gelir, beş vakit namazda ve cenaze namazlarında bulunurdu Hastaları ziyaret eder, gerekli işlerini görür, sonra mescide gidip otururdu Bu sırada talebeleri etrafına toplanıp ders alırlardı Daha sonra rahatsızlığı sebebiyle evinde ders vermeye başladı"
İmam-ı Malik hazretlerinin hadis-i şerif dersleri ve vuku bulmuş meselelerle ilgili dersleri yani fetva işleri olmak üzere iki türlü ders meclisi vardı