İmam-İ A’Zam Ebu Hanife Hazretleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Vefatı

Ömrünün son yıllarında Abbasi devleti içinde karışıklıklar ve ayaklanmalar baş gösterdi

İmam-ı A’zam bu karışıklıklara rağmen ders veriyor, talebelerini yetiştiriyordu

H

145 yıllarında vuku bulan hadiselerden sonra Halife Mansur, onu Kufe’den Bağdad’a getirterek, kendisinin haklı olarak halife olduğunu herkese bildirmesini, buna karşılık temyiz reisliğini verdiğini bildirdi

İmam-ı A’zam bütün zorlamalara rağmen hükümet ve siyaset işlerine asla karışmayıp ilim yolunda kalmak istediğinden bu teklifi kabul etmedi

Bunun üzerine Halife Mansur, İmam-ı A’zamı hapsettirip işkence yaptırdı

Bir müddet sonra çıkardı ise de, tekrar hapse attırdı ve işkenceye devam ettirdi

Hergün vurulacak sopa adedini arttırdı

Fakat halkın galeyana gelip hücum etmesinden korktu

Nihayet İmam-ı A’zam zehirlenmek suretiyle, 767 (H

150) senesinde, yetmiş yaşındayken şehid edildi

Vefat ettiği yerde Kur’an-ı kerimi yedi bin kere hatim etmişti

Vefat ederken secde etti

Vefat haberi duyulduğu her yerde büyük üzüntü ve gözyaşıyla karşılandı

Cenazesini Bağdat kadısı Hasan bin Ammare yıkadı

Yıkamayı bitirince şöyle dedi: “Allahü teâlâ sana rahmet eylesin! Otuz senedir gündüzleri oruç tuttun

Kırk sene gece sırtını yatağa koyup uyumadın

En fakihimiz sendin! İçimizde en çok ibadet edenimiz sendin! En iyi sıfatları kendinde toplayan sen idin!”

Cenazesinin kaldırılacağı sırada Bağdat halkı oraya toplanıp o kadar büyük kalabalık olmuştu ki, cenaze namazını kılanlar elli bin kişiden fazlaydı

Gelenler çok kalabalık olduğundan ikindiye kadar altı defa cenaze namazı kılındı

Sonuncusunu oğlu Hammad kıldırmıştı

Bağdat’ta, Hayzeran Kabristanının doğusunda defnedildi

İnsanlar günlerce kabrinin başında toplanıp ona dua ettiler

Vefatından dolayı çok üzüldüler

Büyük âlimlerden Şu’be’ye vefat haberi ulaşınca; “İlim ışığı söndü, ebediyyen onun gibisini bulamazlar

” dedi

Vefatından sonra çok kimseler onu rüyasında görerek ve kabrini ziyaret ederek, onun şanının yüceliğini dile getiren şeyler anlatmışlardır

İmam-ı Şafii buyurdu ki: “Ebu Hanife ile teberrük ediyorum

Onun kabrini ziyaret edip faydalara kavuşuyorum

Bir ihtiyacım olunca iki rekat namaz kılıp, Ebu Hanife’nin kabrine gelerek onun yanında Allahü teâlâya dua ediyorum ve duam hemen kabul olup isteklerime kavuşurum

”

“Yüz elli senesinde dünyanın ziyneti gider” hadis-i şerifinin de, İmam-ı A’zam için olduğunu İslam âlimleri bildirmiştir

Çünkü o tarihte İmam-ı A’zam gibi bir büyük vefat etmemişti

Mezhebi, İslam aleminin büyük bir kısmına yayıldı

Selçuklu Sultanı Melikşah’ın vezirlerinden Ebu Sa’d-i Harezmi İmam-ı A’zamın kabri üzerine mükemmel bir türbe ve çevresinde bir medrese yaptırdı

Daha sonra Osmanlı padişahları bu türbeyi defalarca tamir ettirdi

Eserleri:

İmam-ı A’zamın eserleri pekçok olup zamanımıza kadar ulaşmış olanları başlıca on tanedir

Aslında akaid ve fıkıh ilimlerinde rivayet edilen bütün meseleler onun eseridir

Bunlardan fıkıh bilgileri, Ebu Yusuf’un rivayeti ile ve bilhassa İmam-ı Muhammed Şeybani’nin toplayıp yazdığı Zahir-ür-Rivaye denilen kitaplarla nakledilmiştir

1 Risale-i Redd-i Havaric ve Redd-i Kaderiyye: İmam-ı A’zamın usul-i dinde ilk yazdığı eserdir

2 El-Fıkh-ul-Ekber: Akaide dairdir

Bu eserin birçok şerhi yapılmış olup, başlıcaları şunlardır: El-Kavlül-Fasl; Muhyiddin bin Behaeddin tarafından yapılan şerhidir

Bu kitap İhlas A

Ş

tarafından ofset yoluyla basılmıştır

Pezdevi, Ebü’l Münteha ve İmam-ı Matüridi tarafından yapılan şerhleri de meşhurdur

3 El-Fıkh-ül-Ebsat: İmam-ı A’zam bu eserinde istita’at (insan gücü) hayır ve şer, kaza ve kader meselelerini açıklamaktadır

4 Er-Risale li Osman Büsti: Eserde iman, küfür, irca ve va’id meseleleri açıklanmıştır

5 Kitab-ül-Âlim vel-Müteallim: Bu eserde muhtelif meseleler hakkında Ehl-i sünnet itikadını bildirmek için tertiplenmiş soru ve cevaplar vardır

6 Vasiyyet-i Nukirru: Eserde Ehl-i sünnet vel-cemaatin hususiyetleri anlatılmakta, akaid ve farzların hudutları açıklanmaktadır

Bu vasiyetten başka oğlu Hammad’a ve talebesi Ebu Yusuf’a yaptığı vasiyet olmak üzere on beş kadar vasiyetnamesi vardır

7 Kaside-i Numaniyye
8 El-Asl
9 El-Müsned-lil-İmam-ı A’zam Ebi Hanife

08-02-2012	#10
Prof. Dr. Sinsi	İmam-İ A’Zam Ebu Hanife Hazretleri Vefatı Ömrünün son yıllarında Abbasi devleti içinde karışıklıklar ve ayaklanmalar baş gösterdi İmam-ı A’zam bu karışıklıklara rağmen ders veriyor, talebelerini yetiştiriyordu H 145 yıllarında vuku bulan hadiselerden sonra Halife Mansur, onu Kufe’den Bağdad’a getirterek, kendisinin haklı olarak halife olduğunu herkese bildirmesini, buna karşılık temyiz reisliğini verdiğini bildirdi İmam-ı A’zam bütün zorlamalara rağmen hükümet ve siyaset işlerine asla karışmayıp ilim yolunda kalmak istediğinden bu teklifi kabul etmedi Bunun üzerine Halife Mansur, İmam-ı A’zamı hapsettirip işkence yaptırdı Bir müddet sonra çıkardı ise de, tekrar hapse attırdı ve işkenceye devam ettirdi Hergün vurulacak sopa adedini arttırdı Fakat halkın galeyana gelip hücum etmesinden korktu Nihayet İmam-ı A’zam zehirlenmek suretiyle, 767 (H 150) senesinde, yetmiş yaşındayken şehid edildi Vefat ettiği yerde Kur’an-ı kerimi yedi bin kere hatim etmişti Vefat ederken secde etti Vefat haberi duyulduğu her yerde büyük üzüntü ve gözyaşıyla karşılandı Cenazesini Bağdat kadısı Hasan bin Ammare yıkadı Yıkamayı bitirince şöyle dedi: “Allahü teâlâ sana rahmet eylesin! Otuz senedir gündüzleri oruç tuttun Kırk sene gece sırtını yatağa koyup uyumadın En fakihimiz sendin! İçimizde en çok ibadet edenimiz sendin! En iyi sıfatları kendinde toplayan sen idin!” Cenazesinin kaldırılacağı sırada Bağdat halkı oraya toplanıp o kadar büyük kalabalık olmuştu ki, cenaze namazını kılanlar elli bin kişiden fazlaydı Gelenler çok kalabalık olduğundan ikindiye kadar altı defa cenaze namazı kılındı Sonuncusunu oğlu Hammad kıldırmıştı Bağdat’ta, Hayzeran Kabristanının doğusunda defnedildi İnsanlar günlerce kabrinin başında toplanıp ona dua ettiler Vefatından dolayı çok üzüldüler Büyük âlimlerden Şu’be’ye vefat haberi ulaşınca; “İlim ışığı söndü, ebediyyen onun gibisini bulamazlar” dedi Vefatından sonra çok kimseler onu rüyasında görerek ve kabrini ziyaret ederek, onun şanının yüceliğini dile getiren şeyler anlatmışlardır İmam-ı Şafii buyurdu ki: “Ebu Hanife ile teberrük ediyorum Onun kabrini ziyaret edip faydalara kavuşuyorum Bir ihtiyacım olunca iki rekat namaz kılıp, Ebu Hanife’nin kabrine gelerek onun yanında Allahü teâlâya dua ediyorum ve duam hemen kabul olup isteklerime kavuşurum” “Yüz elli senesinde dünyanın ziyneti gider” hadis-i şerifinin de, İmam-ı A’zam için olduğunu İslam âlimleri bildirmiştir Çünkü o tarihte İmam-ı A’zam gibi bir büyük vefat etmemişti Mezhebi, İslam aleminin büyük bir kısmına yayıldı Selçuklu Sultanı Melikşah’ın vezirlerinden Ebu Sa’d-i Harezmi İmam-ı A’zamın kabri üzerine mükemmel bir türbe ve çevresinde bir medrese yaptırdı Daha sonra Osmanlı padişahları bu türbeyi defalarca tamir ettirdi Eserleri: İmam-ı A’zamın eserleri pekçok olup zamanımıza kadar ulaşmış olanları başlıca on tanedir Aslında akaid ve fıkıh ilimlerinde rivayet edilen bütün meseleler onun eseridir Bunlardan fıkıh bilgileri, Ebu Yusuf’un rivayeti ile ve bilhassa İmam-ı Muhammed Şeybani’nin toplayıp yazdığı Zahir-ür-Rivaye denilen kitaplarla nakledilmiştir 1 Risale-i Redd-i Havaric ve Redd-i Kaderiyye: İmam-ı A’zamın usul-i dinde ilk yazdığı eserdir 2 El-Fıkh-ul-Ekber: Akaide dairdir Bu eserin birçok şerhi yapılmış olup, başlıcaları şunlardır: El-Kavlül-Fasl; Muhyiddin bin Behaeddin tarafından yapılan şerhidir Bu kitap İhlas AŞ tarafından ofset yoluyla basılmıştır Pezdevi, Ebü’l Münteha ve İmam-ı Matüridi tarafından yapılan şerhleri de meşhurdur 3 El-Fıkh-ül-Ebsat: İmam-ı A’zam bu eserinde istita’at (insan gücü) hayır ve şer, kaza ve kader meselelerini açıklamaktadır 4 Er-Risale li Osman Büsti: Eserde iman, küfür, irca ve va’id meseleleri açıklanmıştır 5 Kitab-ül-Âlim vel-Müteallim: Bu eserde muhtelif meseleler hakkında Ehl-i sünnet itikadını bildirmek için tertiplenmiş soru ve cevaplar vardır 6 Vasiyyet-i Nukirru: Eserde Ehl-i sünnet vel-cemaatin hususiyetleri anlatılmakta, akaid ve farzların hudutları açıklanmaktadır Bu vasiyetten başka oğlu Hammad’a ve talebesi Ebu Yusuf’a yaptığı vasiyet olmak üzere on beş kadar vasiyetnamesi vardır 7 Kaside-i Numaniyye 8 El-Asl 9 El-Müsned-lil-İmam-ı A’zam Ebi Hanife