Utbet-Ül-Gulâm

UTBET-ÜL-GULÂM

Büyük velîlerden Doğum ve ölüm târihi bilinmemektedir Babasının adı Ebân bin Sam'a'dır Rumlarla yapılan bir muhârebede şehîd düştü Verâ, şüphelilerden sakınma, takvâ haramlardan uzak durmak ve zühd, şüpheli olmak korkusu ile mübahların çoğunu terk edip, onları lüzûmu kadar kullanmak yolunu seçen kemâl sâhibi bir zâttır

Birisi, Rebâh el-Kaysî'ye "Utbe'ye, Gulâm denmesinin sebebini bana îzâh eder misin?" diye sordu O da; "Utbe, ibâdet hususunda kendisini çok küçük görür ve alçaltırdı Onun için böyle denmiştir" dedi

Atâ bin Ebî Rebâh bildiriyor: "Utbet-ül-Gulâm ile yolculuğa çıkmıştık Berâberimizde bir hayli kalabalık vardıKâfilemizdekilerin hepsi sabah namazını, yatsının abdesti ile kılardı Gece o kadar çok ibâdet ederlerdi ki, bu yüzden ayakları şişmiş, iyice zayıflamışlar, sanki bir kemik yığınından ibâret bir hâle gelmişlerdi Sabah olunca, birbirlerine, Allahü teâlânın kendisine itâat edip, beğendiği işleri yapanlara vereceği mükâfâtı ve yapacağı ikrâmlardan, kendisine isyân edip, kötülüklere dalanlara ise, vereceği azaplardan bahsederlerdi Bu şekilde yollarına devam edip dururlarken içlerinden birisi, bir yere gelince bayılıp düştü Alnından terler dökülüyordu Etrafındakiler ağlaşıyorlardıBiraz sonra su dökerek ayılttılar Kendisine gelince, ne oldu diye sordukları zaman; "Bir zamanlar burada bir günah işlemiştim Onu hatırladım da, ben bu günahı niçin yaptım diye üzüntü ve pişmanlığımın şiddetinden kendimi kaybettim" dedi

Utbet-ül-Gulâm hazretleri dâima murâkabe hâlinde bulunurdu Murâkabe, Murâkıbı (görüp, gözeteni) düşünerek, dâimâ O'nunla meşgûl olmaktır O, Allahü teâlâdan başkasiyle meşgûl olmaz, devamlı Allahü teâlâyı anar ve hatırlar, O'ndan bir an bile gâfil olmazdı Bâzan öyle dalardı ki, gideceği yeri geçer, farkında olmazdı Bir gün, Utbet-ül-Gulâm Abdülvâhid bin Zeyd'in yanına gelmişti Abdülvâhid ona: "Nereden geliyorsun?" diye sordu Utbet-ül-Gulâm; "Falanca yerden geliyorum" dedi Abdülvâhid bin Zeyd, "Oralarda kimseye rastladın mı?" diye sorunca, Utbet-ül-Gulâm; "Hayır, kimseyle karşılaşmadım" dedi Halbuki oralardan pek çok kimse gelip geçiyordu Fakat, bütün rûhu ve bedeniyle Allahü teâlâ ile meşgûl olduğundan, yanından geçenlerin farkına bile varmamıştı (Bu durum, hükümdar yanlarından geçerken, hizmetçilerinin onun heybetinden, hiçbir şeyin farkına varmaması ve düşünceye dalan birinin, bâzan etrafında olup bitenlerin bile farkında olmaması gibidir)

Utbet-ül-Gulâm hazretleri günahlarını düşündüğü zaman, yemek ve içmekten kesilirdi Bu durumu gören annesi; "Oğulcağızım! Biraz kendine acı Hiçbir şey yemiyor, kendine yazık ediyorsun" dediği zaman cevâbı; "Anneciğim, kendime acıyorum Fakat beni biraz bırak da, azıcık zahmet çekeyim Çünkü, inşâallah ilerde bu sıkıntılarımın karşılığını göreceğim" şeklinde olurdu

Onun yakınlarından birisi anlatıyor: Utbet-ül-Gulâm'ı rüyâmda gördüm ve; "Ne durumdasın?" diye sordum O; "Senin evinde yazılı bir duâ var Onun yüzünden iyi muâmele gördüm" diye cevap verdi Sabah oldu Evde duâyı arayıp, buldum Duâ şöyle idi: "Ey sapmışları doğru yola ileten, ey günahkârlara merhamet edip acıyan! Ey düşenlere yardım eden Allahım! Günahkâr olan bu kuluna ve bütün müslüman kardeşlerime merhamet eyle Bizi öldükten sonra, peygamberler, sıddîklar, şehîdler ve sâlih kullarınla haşreyle"

Utbet-ül-Gulâm hazretleri, unu hamur yapar, onu güneşte kurutur, sonra yiyip, "Âhiretin çeşitli ve lezzetli nîmetleri hazırlanıncaya kadar, bu dünyâda kuru ekmek parçası ile bir mikdâr tuz yeter" der, sıcakta ısınmış olan testisinden biraz su içerdi Yakınlarından birisi; "Ekmeğini biz pişirip, sana soğuk su getirsek ne iyi olur, niçin böyle kendin yiyip, sıcak su içiyorsun?" dediklerinde, "Bu kadar bana kâfi İşte, bu kadarcık bir şeyle açlığın ve susuzluğun şiddetini kırmış oluyorum" dedi

Utbet-ül-Gulâm anlatır: "Canım et istediği halde yedi sene almadım Fakat sonunda bir mikdar alıp, pişirdim Sonra yetim bir çocuğa rastladım Elimdeki eti ona verdim" Bu manzarayı görenler, Utbet-ül-Gulâm'ın "Yoksulları, öksüzleri, esirleri severek yedirirler" (İnsan sûresi:76) meâlindeki âyet-i kerîmeyi okuyup, ondan sonra et yediğini görmedik dediler

Müslim Abâdânî anlatır: Sâlih el-Mürrî, Utbet-ül-Gulâm, Abdülvâhid bin Zeyd ve Müslim el-Esvârî bize gelip, deniz kenarına indiler Kendilerini bir akşam yemeğe dâvet ettim Herkes sofraya oturmuştu Bu sırada görünmeyen birisi: "Ebedî ve nîmetler yurdu olan Cennet'ten, dünyânın geçici zevkleri, nefsin arzu ve istekleri seni alıkor" diye konuşmuştu Utbet-ül-Gulâm bunu duyunca düşüp bayıldı Yemekte bulunanlar bir şey yemeden kalktılar

Utbet-ül-Gulâm'ın, bir gece sabaha kadar; "Yâ Rabbi! Bana azap da etsen, merhamet de etsen seni seviyorum" dediği söylenir

Utbet-ül-Gulâm bir kumruyu görünce; "Eğer Allahü teâlâya benden daha çok itâat ediyorsan, gel elime kon!" dediği zaman kumru gelip eline konardı

Utbet-ül-Gulâm'ın mahzun ve garip bir hâli vardı Bu yönüyle Hasan-ı Basrî hazretlerine çok benzerdi Onun da mahzun bir durumu vardı O, yatsı namazını kılar, bir mikdar uyur, sonra kalkar ve sabaha kadar yatmazdı

Utbe hazretleri evinin kapısını dâimâ kapalı tutar, ancak geceleri açık bulundururdu Şehîd olmasından sonra, evine girdiler orada şu manzarayı gördüler Kazılmış bir kabir, boyuna geçirilebilen bir zincir

Rebâh el-Kaysî anlatır: Utbet-ül-Gulâm ile berâberdik Kendisine bir mikdâr hurma almıştı Akşam vakti sıralarında, rüzgâr esmeye başladı Bunun üzerine Utbet-ül-Gulâm; "Yâ Rabbi! Canım istediği halde bir seneden beri hurma almamıştım Fakat hurma yeme isteği bana gâlip geldi Yemek için aldım" dedikten sonra, aldığı hurmaları yemeyip, tekrar fakirlere dağıttı

Anbese-i Havvâs anlatır: Utbet-ül-Gulâm, beni dâimâ ziyâret ederdi Bir gece yanımda kaldı Seher vakti şiddetli bir şekilde ağladı Sabah olunca, ona; "Bu gece beni çok korkuttun Niçin öyle ağladın?" dedim Şöyle cevap verdi: "Ey Anbese! Günahlarım çok Yarın kıyâmet günü huzûr-ı ilâhiye nasıl varırım" dedi ve bu sırada neredeyse yıkılacaktı, onu hemen kucakladım Utbe! Utbe! diye bağırdım Bana hafîf bir sesle cevap verdi "Kıyâmet günü hâlimin ne olacağı hâtırıma geldikçe kendimi kaybediyorum" dedi Sonra ağlamaya başladı Onun bu ağlayışı beni de ağlattı

O mahzûn bir sesle, göz yaşları dökerek, Allahü teâlâdan, lütuf ve ihsânını dilerdi O, Kur'ân-ı kerîm okuduğu zaman ağlar, başkalarını da ağlatırdı Allahü teâlânın korkusundan göz yaşları dinmezdi

1) Hilyet-ül-Evliyâ; c6, s226
2) Risâlet-i Kuşeyrî; s281, 428, 654, 691, 723
3) Tabakât-ül-Kübrâ; c1, s47
4) İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c3, s22