Sehl Bin Abdullah Tüsterî

SEHL BİN ABDULLAH TÜSTERÎ

Büyük velîlerden İsmi Sehl bin Abdullah, künyesi Ebû Muhammed'dir 815 (H200) yılındaHorasan'ın Tüster şehrinde doğdu 896 (H283) de Basra'da vefât etti

Sehl bin Abdullah, daha küçükken önce annesi sonra da babası vefât etti Babası vefât edeceğinde Sehl'i dayısına emânet edip bakıp gözetmesini söyledi Evliyâ bir zât olan Muhammed bin Süvâr, onu güzel bir şekilde terbiye edip yetiştirdiSehl bin Abdullah sonra Horasan'ı terk edip Bağdât'a geldi Bir rivâyette Ma'rûf-i Kerhî hazretlerinin hizmetine girdi Hacca gidince orada evliyânın büyüklerindenZünnûn-i Mısrî hazretlerini gördü ve ona talebe olmakla şereflendi Küçük yaştan îtibâren hârikulâde hallere kavuştuBuna dâir kendisi şöyle anlatır:

"Üç yaşında iken gece kalkardım Dayım Muhammed bin Süvâr gece ibâdet eder, ağlar ve bana; "Sehl yat uyu, kalbimi meşgûl ediyorsun" derdi Ben ise hep onu gözetlerdim Öyle bir hâl aldım ki, dayıma; "Bana garip bir hâl oluyor, başımı arşın önünde secdede buluyorum" dedim "Oğlum bu hâlini kimseye söyleme, bundan sonra yattığında dilinle üçer defâ (Allahü teâlâ benimledir, beni görüyor, her sözümü duyuyor) de!" buyurdu Bir süre sonra, buna devâm ediyorum dedim Her gece yedi defa söyle buyurdu Daha sonra, yine devâm ediyorum dedim On bir defa söyle buyurdu Söyledim Ve kalbimde bir tatlılık buldum Bir sene geçince, dayım bana; "Sana öğrettiğimi iyi muhâfaza et ve hep o hâlde ol! Ölünceye kadar bırakma Dünyâ ve âhirette mükâfâtını alırsın" buyurdu Yıllarca devâm ettim, sonra; "Sehl, Allahü teâlânın kendisiyle olduğunu bilen, hiç günah işliyebilir mi? Hep böyle bil, günah işlemezsin" buyurdu Sonra beni mektebe gönderdiler Kur'ân-ı kerîmi öğrendim Yedi yaşında iken oruç tuttum Yiyeceğim sadece arpa ekmeği idi On iki yaşında, bir meseleye takıldım Kimse çözemedi Basra'ya gitmek istedim Gönderdiler Basra âlimlerinden sordum Hiç kimse cevap veremedi Abadan'a gittim Habîb ibni Hamza'ya sordum O cevaplandırdıYanında fazla kalmadım ama, ondan çok istifâde ettim Sonra Tüster'e geldim İbâdet ve nefsimle mücâhedeye koyuldum"

Sehl bin Abdullah hazretleri az yemek, az uyumak ve çok ibâdet yapmakta hârikulâde hallerde ve nefsiyle mücâdelede eşi yoktu

Kendisi anlatır: "Anamdan bana çok mal kalmıştı Hemen fukarâyı çağırıp hepsini dağıttım Kimde alacağım varsa, onları da bağışladım Ondan sonra da Kâbe'ye gitmek için yola çıktım Yolda kendi kendime "Ey nefs! Artık iflâs ettin, benden isteyeceğin hiçbir şey kalmadı Zâten isteyecek olsan da, bir şey bulamayacaksın" dedim

Kûfe şehrine uğradığımda, nefsim, balık ekmek istedi Her ne kadar bunu yapmamaya çalıştım ise de, nefsimin arzusu çok şiddetlendi Nefsimi Mekke'ye kadar incitmeyeyim, diye düşündüm Şehirde bir un değirmenine rastladım Değirmenin dolabına bir at koşmuşlar, durmadan buğday öğütüyorlardı Değirmenciye yaklaşarak: "Bu iş için ata günde ne kadar kirâ veriyorsunuz?" dedim Değirmenci; "Günde iki akçe ödüyoruz" deyince, bu işi bir gün de ben yapayım, bana da bir akçe verir misiniz?" dedim Değirmenci buna râzı oldu Akşama kadar, nefsime eziyet için dolabı döndürdüm İşi bırakınca bir akçe aldım Gidip onunla balık ekmek alıp nefsime; "Her ne zaman benden bir şey isteyecek olursan, sana lâyık olan böyle bir hizmeti gördürür, ondan sonra da mâkul isteklerini yerine getiririm" dedim

İmâm-ıYâfiî, Sehl bin Abdullah Tüsterî hazretlerinin bir talebesinden şöyle nakleder: "Sehl bin Abdullah'a otuz sene hizmet ettim Gece gündüz yatıp uyuduğunu görmedim Sabah namazını yatsının abdesti ile kılardı Bir gün insanlardan ayrılıp, Basra ile Abadan arasındaki bir adaya gitti Bunun sebebi de şu idi: Bir sene hacdan dönen birisi, bir kardeşine; "Ben Sehl bin Abdullah'ı Arafat'ta vakfede gördüm" dedi Kardeşi o kimseye; "Arefeden önceki gün, ben onun yanında idim" dedi Diğeri ise;"Ben Sehl'i Arafat'ta vakfede gördüm, yalan söylüyorsam karım boş olsun" dedi "Kardeşi kalk, gidip kendisine soralım" deyince, yanına geldiler Hâdiseyi anlattılar ve bu yeminin hükmü nedir? dediler "Niçin böyle şeyler konuşuyorsunuz? Allahü teâlâ ile meşgûl olun" deyip, hacıya döndü ve; "Hanımından boş değilsin ama, gördüğünü kimseye anlatma" buyurdu

Sehl-i Tüsterî hazretleri, Basra'da bir gün parmağını sarmıştı Bu durumu gören birisi: "Niçin parmağını sardın?" diye sorunca; "Ağrıyor da onun için" cevabını verdi Soran kimse bir müddet sonra Mısır'a gitmişti Burada Zünnûn-i Mısrî hazretlerini gördüğünde, onun da parmağı sarılı idi Aynı soruyu ona da sordu "Niçin parmağını sardın?" "Falan zamandan beri ağrıyor, o sebepten sardım" diye cevap verdi Soran zât diyor ki: "Ben o zaman anladım ki, Zünnûn hazretlerinin parmağı ağrıyordu Sehl-i Tüsterî hazretleri de, hocasına uymak için parmağını sarmıştı"

Bir yolculuğunda abdest almak istedi Suyu yoktu Üzüldü O anda birisi, içi su dolu yeşil bir ibrik getirdi Önüne koyup gitti

Bir Cumâ namazından önce evine bir kimse geldi İçeride büyük bir yılan gördü Durakladı Sehl-i Tüsterî hazretleri; "İçeri gir! Kişi, yer yüzündeki yılandan bu kadar korkarsa, âhiretteki yılanlardan daha çok korkması lâzım değil mi?" buyurdu Sonra yılanı tuttu Beni başka bir odaya aldı "Kişi dünyâda yılanlarla arkadaşlık edebilirse, mezarda diğer yılanlar, çıyanlar ona dokunmaz" buyurdu ve; "Cumâ namazı kılar mısın?" buyurdu O zât; "Câmi ile aramız bir günlük mesâfe var" dedi Sehl hazretleri onun elini tutup, hemen câmiye getirdi O kimse dedi ki: "Birlikte namaz kıldık Sonra çıktı Câmiden çıkanlara bakıp: "Lâ ilâhe illallah diyen çoktur, ama ihlâs sâhipleri azdır" buyurdu

Talebesi Abdurrahmân bin Ahmed; "Efendim, abdest alınca ekseriya uzuvlarımdan akan su, altın ve gümüşten bıçak oluyor" deyince, Sehl hazretleri; "Bilmez misin ki, çocuklar ağlayınca, meşgûl etmek için ellerine silâh verirler" buyurdu

Sehl hazretlerinin yanına köse bir adam geldi Sakalının gelmesi için duâ istedi Sehl hazretleri; "Ey genç! Elini yüzüne sür, elini yüzüne sür!" buyurdu Bu sözü birkaç defâ tekrarladılar Adam söyleneni aynen yaptı O anda eline bir tutam sakal geldi

Sehl-i Tüsterî hazretleri bir gün bağdaş kurup oturmuş ve sırtını da duvara yaslamış bir şekilde; "Aklınıza geleni sorun, suâllerinize cevap vereyim" dedi Bu durumu görenler; "Daha evvel siz böyle yapmazdınız, şimdi ne oldu?" diye sorduklarında, "Üstâd hayatta olduğu müddet zarfında, talebenin edebe riâyet etmesi lâzımdır" dedi Sonra bu günün Zünnûn-i Mısrî'nin vefât ettiği gün olduğunu öğrendiler

Sehl-i Tüsterî hazretlerinin yanına yırtıcı hayvanlar da gelirdi Yanında sâkin ve rahat dururlardı Halk bunun için evine, "Beyt-üs-Sibâ" yâni (Yırtıcı HayvanEvi) derdi

Sehl-i Tüsterî'nin bir çocuğu vardı Çocuk ne zaman annesinden yiyecek istese, annesi ona; "Bunu Allahü teâlâdan iste!" derdi Bunun üzerine çocuk secde için yere kapanırdı Bu arada annesi çocuğun istediklerini hazırlar, gizlice yanına koyardı Çocuk, annesinin bunu hazırladığını bilmezdi Onun içinAllahü teâlânın dergâhına dönerdi Bir gün annesi evde yokken çocuğun canı bir şey istedi Her zamanki gibi secdeye kapandı Allahü teâlâ ona lâzım olan şeyi gönderdi Annesi geldiğinde duruma şaşırdı "Yavrucuğum bu nereden geldi?" diye sorunca, çocuk; "Her zamanki yerden" diye cevap verdi

Sehl-i Tüsterî hazretleri, bir gün talebelerinden birine bir iş buyurunca, talebesi; "Söz olur, halkın dilinden çekindiğim için yapmam dedi" Bunun üzerine sohbetinde bulananlara dönüp; "Bir kimse şu iki vasfı kazanmadığı müddetçe, bu yolun hakîkatine eremez: Allahü teâlâdan başkasını görmeyecek şekilde halk senin gözünden düşmeli İkincisi, nefs gözünden düşmeli ve halkın kendisinde gördüğü hiçbir sıfattan çekinmemelidir Her şeyi Hak'dan görmelidir" dedi

Sehl-i Tüsterî bir talebesine; "Gün boyunca Sübhânallah! Allah! Allah! demek için, bütün gücünü harca!" dedi Talebe âdet hâline gelinceye kadar, bu sözü söylemeye devâm etti Sonra Sehl-i Tüsterî hazretleri; "Buna geceleri de devâm et" dedi Talebe devam ederek, devâmlı Allahü teâlâyı zikreder hâle geldi Bir gün evinin bahçesinde ağaçtan düşen bir dal parçası başını yardı Başından akan kanın, yere damlayan her damlasının "Allah" ismini yazdığı görüldü

Kendisine bedbahtlığın alâmeti olan şeyler nelerdir? diye sorulduğunda: "İlmi olup, onunla amel edememek, ameli olup, ihlâslı olmamak Bunun alâmeti de ibâdet ve hizmetleri zorlukla yapmak ve Hak teâlânın verdiğine râzı olmayıp, başka şeyler peşinde koşmaktır Bedbahtlığın diğer bir alâmeti de, Allahü teâlânın dostlarının sohbetine kavuşamamak ve onlardan hüsn-i kabûl görmemektir" buyurdu

Sehl-i Tüsterî hazretlerinde, romatizma ve bâsur hastalıkları vardı O, getirilen hastalara duâ ederdi Duâ ettiği kimseler iyi olurdu Ebû Nasr-ı Terşizî bir gün âlim zâtlardan birine; "Sehl, başka hastalara duâ ettiği ve kendisi velî olduğu hâlde, niçin bu hastalıklar kendisinde vardır?" diye sorunca, o zât; "Sehl velîdir Velîliği de o hastalıktan dolayıdır O bu hastalığın Allahü teâlâdan geldiğine inandığı için, hastalığın kendisinden gitmesi için duâ etmez" dedi

Bir gün Sehl-i Tüsterî'ye "Günde bir defâ yemeğe ne dersin?" diye sorduklarında; "Bu sıddîkların yeme tarzıdır" dedi "İki öğün yemeğe ne dersin?" dediklerinde; "Bu müminin yeme tarzıdır" dedi "Üç defâ yemeğe ne dersin? dediklerinde, cevâbı biraz ağır oldu

Kendisi anlatır: "Rüyâmda kıyâmet kopmuş, insanları da Arasat meydanında gördüm Bir beyaz kuş, topluluğun çeşitli yerlerinden bir kaç kişi alıp, Cennet'e götürüyordu Bu ne kuşudur? dediğimde, âniden havada bir kâğıt görüldü Kâğıdı elime alıp açınca üzerinde; "Verâ kuşu dedikleri işte budur" diye yazılmıştı

Yine kendisi anlatır: "Bir gün çölde giderken, başında sarık ve elinde asâ bulunan pîr-i fânî bir zâtın geldiğini gördüm Aklımdan "Gâlibâ kâfileyi kaçırmış" diye geçirdim ve cebimden para çıkararak, ona; "Gideceğin yere ulaşıncaya kadar bununla idâre et" dedim Fakat bu zât elini havaya kaldırdı ve eli altınla doldu Sonra bana; "Sen cebinden alıyorsun, ben ise gaybden" dedi ve kayboldu Kâbe'ye varınca tavaf esnâsında o zâtı gördüm, bana: "Ey Sehl! Bir kimse Kâbe'nin cemâlini görmek için yola çıkarsa, onun muhakkak Kâbe'yi tavaf etmesi lâzımdır Fakat her kim Allahü teâlânın cemâlini görmek için, nefsini ayakları altına alırsa, Kâbe'nin onu tavaf etmesi lâzım gelir" dedi

Sehl-i Tüsterî bir talebesinin yanında; "Basra'da velîlik derecesine ulaşmış bir fırıncı var" diye söylemişti Talebesi bunun üzerine Basra'ya gidip, fırıncıyı görmüştü Fırıncı, fırınlarda âdet olan, saçını ve sakalını ateşten korumak ve terinin ekmek üzerine damlamaması için, yüzüne peçe bağlamıştı Bunu gören talebe aklından; "Şâyet bu zât velîlik derecesine ulaşmış olsaydı, ateşten bu kadar sakınmazdı" diye geçirdi Sonra selâm verip bir suâl sorunca, fırıncı; "Önce beni küçümseyip horladığından, artık sözümün sana faydası olmaz" dedi

Ömrünün sonunda, el ve ayakları hareket etmez olmuştu Namaz vakti gelince, el ve ayakları açılır, namaz bitince, eskisi gibi hareketsiz olurdu Bir gün zikirden bahsederken; "Allahü teâlâyı hakkıyla zikreden, ölüyü diriltmeyi kast ederse, dirilir" dedi ve elini, önünde duran bir sakata sürdü, sakat iyileşip, ayağa kalktı

Sehl-i Tüsterî hazretleri vefât edince, insanlar cenâze namazı için toplandı O şehirde bir yahûdî vardı Yaşı yetmişi aşmıştı İniltileri duyunca, ne oluyor diye dışarı çıktı Cenâzeye bakınca yanındakilere; "Benim gördüğümü siz görüyor musunuz?" dedi Ne görüyorsun dediklerinde; "Gökten inip, cenâze ile giden kimseler görüyorum" dedi Ve ardından Kelime-i şehâdet getirip müslüman oldu

Sehl bin Abdullah-ı Tüsterî hazretlerinin hikmet dolu nasîhatlerinden ve sözlerinden bâzıları şöyledir:

Buyurdu ki: "Haram yiyenlerin yedi âzâsı istese de istemese de günah işler Helâl yiyenlerin âzâsı ibâdet eder Hayır işlemesi kolay ve tatlı gelir"

"Takvâsının doğru olmasını isteyen, bütün günahlardan el çeksin"

"Kırk gün ihlâslı olan, dünyâda zâhid olur, kerâmeti görülür"

"Bizim yolumuzun esası altı şeydir: Allah'ın kitâbına sarılmak, Resûlullah'ın sünnetine uymak, helâl yemek, insanları incitmemek, yasaklardan uzak durmak, hakkı ve borcu ödemede acele etmek"

"Allahü teâlâyı unutmaktan büyük günah yoktur"

"Eğer Mûsâ ve Îsâ aleyhimesselâmın ümmetinde, İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe gibi bir zât bulunsaydı, bunlar yahûdîliğe ve hıristiyanlığa dönmezdi"