Eylemler (Fiiller)

EK EYLEMLERDE ZAMANLAR

1Geniş Zaman

Ben yeni öğretmen-im
Sen yeni öğretmen-sin
O yeni öğretmen-dir
Biz yeni öğretmen-iz
Siz yeni öğretmen-siniz
Onlar yeni öğretmen-dirler

Anlamı;

a)Ad soylu sözcükleri geniş zaman anlamıyla yüklem yapar

b)Cümleye kesinlik ve gereklilik anlamı katar

Sınav süresi bitmiştir
Her canlı ölümü tadacaktır
Kazanmak için çalışılmalıdır

c)Cümleye olasılık anlamı katar

O, şimdi beni düşünüyordur


2Ek-Eylemin Hikayesi;

Okuldaki en yakın arkadaşımdı
Çocukken daha mutluyduk

3Ek-Eylemin Rivayeti;

Onların evleri Adana’daymış
Mevsimlerin en güzeli sonbaharmış

4Ek-Eylemin Koşulu;

O, ONURLU BİR İNSANSA SUSSUN
Hastaysa hemen doktara gitsin
(Ek eylemlere olumsuzluk anlamını ‘’değil’’ sözcüğü katar)
Çocuk çok güzeldi (Olumlu)
Çocuk çok güzel değildi (Olumsuz)


YAPILARINA GÖRE EYLEMLER

Yapılarına göre eylemler üçe ayrılır

1-Basit (Yalın) Eylemler
2-Türemiş Eylemler
3-Bileşik Eylemler

1-BASİT (Yalın) EYLEMLER

Kök biçimindeki eylemlerdir Gel-di / Koş-muş / Al-acak-lar-mış
Yukarıdaki eylemlerde bulunan çekim eklerini çıkarıp eylemi okuduğumuzda yapım eki almadığını görürüz Kaç-mış-lar- ------

-Basit / Kaç-ır-mış-lar------Türemiş

2TÜREMİŞ EYLEMLER

Bir addan ya da eylemden yapım eki yardımıyla türetilmiş eylemlerdir
Baş-la-dı------Addan eylem
Gör-ün-dü-----Eylemden eylem

3BİLEŞİK EYLEMLER

Özellikleri;

YAZIM AÇISINDAN

1Ad bileşiklerinde, bileşiği oluşturan sözcükler,her zaman bitişik yazılırken; eylem bileşiklerinin kimi bitişik kimi de ayrı yazılır

Hanımeli
Zeytinyağı
Gecekondu
Uyurgezer
Mutlu olmak
Rica etmek
Hissetmek
Sabretmek

Yapısal Açıdan

aBir ad +Bir yardımcı eylem

hasta ol-mak
hisset-möek

bİki eylem

ölebil-mek
giriver-mek
bakakal-mak
düşeyaz-mak

cBir eylem + Bir eylemsi

göreceği gel-mek
gideceği tut-mak

dBir eylemsi + Bir yardımcı eylem

anlatacak ol-mak
dinlemez ol-mak

eDeyimleşme

Bir ad + Bir eylem
Kafa tut-mak
Göze gir-mek

fDeyimleşme

Birden fazla ad + Eylem
Etekleri zil çal-mak
Ağzının payını ver-mek

Anlam Açısından

aGerçek + Gerçek

Hasta olmak, rica etmek, sabretmek,
Mutlu olmak, kabul etmek, affetmek

bMecaz + Mecaz (Deyimleşme)

Kulak asmamak
Küplere binmek