Fiziksel - Kimyasal Değişmeler,Asitler,Bazlar,Tuzlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR

Isırgan otunun sap ve yapraklarına vücudunuzun çıplak kısımları değdiğinde acı, yanma ve kaşıntı hissi duyarsınız

Bu durum ısırgan otunun sap ve yapraklarındaki formik asitten kaynaklanır

Elinizin ya da vücudunuzun herhangi bir yeri karınca tarafından ısırıldığında acı ve yanma hissi duyarsınız

Bu karıncaların salgıladığı formik asitten kaynaklanır

Bal arısı ya da eşek arısı tarafından sokulduğunuzda bir yandan sokulan yer kabarırken diğer yandan acı hissi duyarsınız

Bunun nedeni bal arısındaki asidik, eşek arısındaki bazik salgıdan kaynaklanır

Sirkeye ekşi tadı veren setik asit, limona ekşi tadı veren ise sitrik asit dir

Yıkanırken sabunun elinizde kayganlık hissi uyandırdığını, gözünüze kaçan sabun köpüğününyanma ve acı duygusu verdiğini, ağzınıza giren sabun köpüğünün buruk bir tadı olduğunu bilirsiniz

Bunların nedeni sabunun yapısının bazik olmasıdır

Vücudumuzu oluşturan yapılarda amino asitlerin bulunduğunu, sindirim olayının asit ve bazlar yardımıyla gerçekleştiğini, kaslardaki yorgunluğa laktik asidin neden olduğunu biliyorsunuz

Asitler, bazlar ve tuzlar yaşamsal olaylarda önemli görevler yapan günlük yaşamın vazgeçilmez maddeleridir

Günlük yaşamı kolaylaştırmanın yanı sıra onlarsız yaşam tatsız ve tuzsuzdur

Bununla birlikte bu maddeler belirli yaşlardan sonra insan vücuduna zararlı olabilen, bazı hastalıklara neden olabilen, hatta bazı hastalıkların gelişimini ağırlaştıran maddelerdir

ASİTLER

Günlük yaşamımızda sıkça karşılaştığımız ve yaşamsal olaylarda önemli görevler yapan bileşiklerdir

Akümülatörlerde kullanılan sülfürik asit, seyreltilerek temizlik amacıyla kullanılan tuz ruhu olarak bilinen hidroklorik asit, halk arasında kezzap olarak bilinen nitrik asit bunlardan bazılarıdır

Sirkeye mayhoş tat veren asetik asit ( sirke asidi ), limona ekşilik sitrik asit ( limon asidi ), elmaya ekşi tat veren malik asit ( elma asidi ), çaydaki tanik asit, çilekteki folik asit, üzümdeki tartarik asit, tereyağındaki buritik asit günlük yaşamda sıkça kullandığımız asit örneklerindendir

Bir kısım asitler ise vücudumuzun temel yapı taşlarını oluşturan amino asitlerdir

Asitler sudaki çözeltilerine H ( hidrojen iyonu ) verenmaddelerdir

Hidroklorik asidin ( tuz ruhu ) asitlik özelliği göstermesi suya hidrojen iyonu vermesinden ileri gelir

Hidrojen iyonları H( suda ) şeklinde gösterilir

H, elektronunu kaybetmiş hidrojen atomudur ve proton diye adlandırılır

BAZLAR

Bazlar da asitler kadar yaşantımıza girmiş maddelerdir

Çamaşır sodası, sabun, diş macunu, deterjanlar, amonyaklı temizlik
malzemeleri, kireçli su ile bazı ilaçlar ( magnezyum hidroksit, talsit ve kalsiyum sandoz ) bazik maddelerdir

Laboratuvarlarda en çok kullanılan bazlar; sodyum hidroksit ( NaOH ), potasyum hidroksit ( KOH ) ve kalsiyum hidroksit ( Ca( OH )2 ) tir

Bazlar suda çözündüklerinde OH ( hidroksit iyonu ) oluşturabilen maddelerdir

Çözeltilerin asidik ya da bazik özellik göstermelerini H miktarı belirler

Dolayısıyla çözeltilerin H miktarı artıkça asidik, azaldıkça bazik özellik gösterir

Çözeltideki H miktarı doğadaki bazı boyar maddelerin renklerini etkiler

Dolayısıyla bu tür boyar maddeler çözeltinin asidik ya da bazik özelliklerinden hangisini göstereceğini anlamak amacıyla kullanılır

Likenden elde edilen boyar maddeleri içeren turnusol kağıdının rengi asit çözeltisi içinde kırmızı, baz çözeltisi içinde mavi renge dönüşür

Çözeltinin asidik ya da bazik özellik gösterdiğini anlamak amacıyla kullanılan turnusol kağıdı, fenolftalein gibi maddelere belirteç ( indikatör ) denir

Çözeltideki H miktarını belirlemek amacıyla pH ölçeği geliştirilmiştir

pH ölçeği 25°C'ta 0 ile 14 arasında değerler alır

Bir çözeltinin pH'si 0 ile 7 arasında ölçülmüşse çözelti asit özelliği gösterir

pH değeri 0'dan 7'ye doğru değiştikçe çözeltinin asitlik özelliği ve asitlik kuvveti azalır

Eğer çözeltinin pH'si 7 ile 14 arasında ölçülmüşse çözelti bazik özellik gösterir

pH değeri 7'den 14'e doğru büyüdükçe çözeltinin bazlık özelliği ve bazlık kuvveti artar

Her hangi bir çözeltinin pH değeri 7 olarak ölçülmüşse çözeltideki H ve OH miktarları birbirine eşittir ve çözelti nötr özellik gösterir

pH değeri turnusol kağıdının renk değişiminden belirlenebileceği gibi pH metre adı verilen araç yardımıyla da belirlenebilir

Asitlerin Genel Özellikleri

1 - Mavi turnusol kağıdın rengini kırmızıya çevirirler

2 - Tatları ekşidir ve suda çözünürler

3 - Çinko, magnezyum gibi elementler ile tepkimeye girerek hidrojen gazının açığa çıkmasına neden olurlar

4 - Bir çok boya üzerinde etkilidirler

5 - Karbonatları bileşiklere etki ederek karbon dioksit gazı açığa çıkarırlar

6 - Metal hidroksitleri ya da metal oksitleri ile tepkimeye girdiklerinde nötrleşerek özelliklerini kaybederler

7 - Temas ettikleri yerlerde aşındırma, çözünme, tahriş ve dokulara nüfuz etme gibi etkiler gösterirler

8 - Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir

Bazların Genel Özellikleri

1 - Suda iyonlaşarak suya hidroksit iyonu verirler

2 - Tatları acıdır

3 - Kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler

4 - Ele kayganlık hissi verirler

5 - Asitler veya ametal oksitler ile tepkimeye girerek tuz bileşiklerini oluştururlar

6 - Sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler

TUZLAR

Suya tat veren bazen de suyun tadını bozan, çaydanlıklarda kireç tabakası oluşturan, deniz suyunu acılaştıran maddeler genellikle tuzlardır

Tuzlar, çoğunlukla ( + ) yüklü metal iyonu içeren bileşiklerdir

Oluşmalarına bağlı olarak genellikle düzgün şekilli kristaller halinde bulunurlar

Kimi tuzlar ise istenmeyen şekillerde oluşurlar

Sert su kullanılan bölgelerde çaydanlık vb

kaplarda kireç tabakasını, mağaralarda sarkıt ve dikitleri, Pamukkale'de travertenleri oluşturan kalsiyum ve magnezyum tuzlarıdır

Yemeklere tat vermek amacıyla kullanılan yemek tuzu ( NaCl ), temizlikte kullanılan çamaşır sodası, kabartma tozu olarak kullanılan yemek sodası günlük yaşamda en çok karşılaştığımız ve en iyi tanıdığımız tuzlardır

Ancak bütün tuzlar zararsız değildir

Talyum tuzları bir zamanlar fare zehiri olarak kullanılmıştır

Tuzlar, asit ve bazların nötrleşme ürünleridir

Asit ve baz çözeltileri birbirine karıştırıldığında bazın hidroksit iyonu ile asidin hidrojen iyonu birleşerek suyu, bazın katyonu ile asidin anyonu birleşerek de tuzu oluşturur

Asidin hidrojen iyonu ile bazın hidroksit iyonunun birleşerek su oluşturmasına nötrleşme adı verilir

08-02-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Fiziksel - Kimyasal Değişmeler,Asitler,Bazlar,Tuzlar ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR Isırgan otunun sap ve yapraklarına vücudunuzun çıplak kısımları değdiğinde acı, yanma ve kaşıntı hissi duyarsınız Bu durum ısırgan otunun sap ve yapraklarındaki formik asitten kaynaklanır Elinizin ya da vücudunuzun herhangi bir yeri karınca tarafından ısırıldığında acı ve yanma hissi duyarsınız Bu karıncaların salgıladığı formik asitten kaynaklanır Bal arısı ya da eşek arısı tarafından sokulduğunuzda bir yandan sokulan yer kabarırken diğer yandan acı hissi duyarsınız Bunun nedeni bal arısındaki asidik, eşek arısındaki bazik salgıdan kaynaklanır Sirkeye ekşi tadı veren setik asit, limona ekşi tadı veren ise sitrik asit dir Yıkanırken sabunun elinizde kayganlık hissi uyandırdığını, gözünüze kaçan sabun köpüğününyanma ve acı duygusu verdiğini, ağzınıza giren sabun köpüğünün buruk bir tadı olduğunu bilirsiniz Bunların nedeni sabunun yapısının bazik olmasıdır Vücudumuzu oluşturan yapılarda amino asitlerin bulunduğunu, sindirim olayının asit ve bazlar yardımıyla gerçekleştiğini, kaslardaki yorgunluğa laktik asidin neden olduğunu biliyorsunuz Asitler, bazlar ve tuzlar yaşamsal olaylarda önemli görevler yapan günlük yaşamın vazgeçilmez maddeleridir Günlük yaşamı kolaylaştırmanın yanı sıra onlarsız yaşam tatsız ve tuzsuzdur Bununla birlikte bu maddeler belirli yaşlardan sonra insan vücuduna zararlı olabilen, bazı hastalıklara neden olabilen, hatta bazı hastalıkların gelişimini ağırlaştıran maddelerdir ASİTLER Günlük yaşamımızda sıkça karşılaştığımız ve yaşamsal olaylarda önemli görevler yapan bileşiklerdir Akümülatörlerde kullanılan sülfürik asit, seyreltilerek temizlik amacıyla kullanılan tuz ruhu olarak bilinen hidroklorik asit, halk arasında kezzap olarak bilinen nitrik asit bunlardan bazılarıdır Sirkeye mayhoş tat veren asetik asit ( sirke asidi ), limona ekşilik sitrik asit ( limon asidi ), elmaya ekşi tat veren malik asit ( elma asidi ), çaydaki tanik asit, çilekteki folik asit, üzümdeki tartarik asit, tereyağındaki buritik asit günlük yaşamda sıkça kullandığımız asit örneklerindendir Bir kısım asitler ise vücudumuzun temel yapı taşlarını oluşturan amino asitlerdir Asitler sudaki çözeltilerine H ( hidrojen iyonu ) verenmaddelerdir Hidroklorik asidin ( tuz ruhu ) asitlik özelliği göstermesi suya hidrojen iyonu vermesinden ileri gelir Hidrojen iyonları H( suda ) şeklinde gösterilir H, elektronunu kaybetmiş hidrojen atomudur ve proton diye adlandırılır BAZLAR Bazlar da asitler kadar yaşantımıza girmiş maddelerdir Çamaşır sodası, sabun, diş macunu, deterjanlar, amonyaklı temizlik malzemeleri, kireçli su ile bazı ilaçlar ( magnezyum hidroksit, talsit ve kalsiyum sandoz ) bazik maddelerdir Laboratuvarlarda en çok kullanılan bazlar; sodyum hidroksit ( NaOH ), potasyum hidroksit ( KOH ) ve kalsiyum hidroksit ( Ca( OH )2 ) tir Bazlar suda çözündüklerinde OH ( hidroksit iyonu ) oluşturabilen maddelerdir Çözeltilerin asidik ya da bazik özellik göstermelerini H miktarı belirler Dolayısıyla çözeltilerin H miktarı artıkça asidik, azaldıkça bazik özellik gösterir Çözeltideki H miktarı doğadaki bazı boyar maddelerin renklerini etkiler Dolayısıyla bu tür boyar maddeler çözeltinin asidik ya da bazik özelliklerinden hangisini göstereceğini anlamak amacıyla kullanılır Likenden elde edilen boyar maddeleri içeren turnusol kağıdının rengi asit çözeltisi içinde kırmızı, baz çözeltisi içinde mavi renge dönüşür Çözeltinin asidik ya da bazik özellik gösterdiğini anlamak amacıyla kullanılan turnusol kağıdı, fenolftalein gibi maddelere belirteç ( indikatör ) denir Çözeltideki H miktarını belirlemek amacıyla pH ölçeği geliştirilmiştir pH ölçeği 25°C'ta 0 ile 14 arasında değerler alır Bir çözeltinin pH'si 0 ile 7 arasında ölçülmüşse çözelti asit özelliği gösterir pH değeri 0'dan 7'ye doğru değiştikçe çözeltinin asitlik özelliği ve asitlik kuvveti azalır Eğer çözeltinin pH'si 7 ile 14 arasında ölçülmüşse çözelti bazik özellik gösterir pH değeri 7'den 14'e doğru büyüdükçe çözeltinin bazlık özelliği ve bazlık kuvveti artar Her hangi bir çözeltinin pH değeri 7 olarak ölçülmüşse çözeltideki H ve OH miktarları birbirine eşittir ve çözelti nötr özellik gösterir pH değeri turnusol kağıdının renk değişiminden belirlenebileceği gibi pH metre adı verilen araç yardımıyla da belirlenebilir Asitlerin Genel Özellikleri 1 - Mavi turnusol kağıdın rengini kırmızıya çevirirler 2 - Tatları ekşidir ve suda çözünürler 3 - Çinko, magnezyum gibi elementler ile tepkimeye girerek hidrojen gazının açığa çıkmasına neden olurlar 4 - Bir çok boya üzerinde etkilidirler 5 - Karbonatları bileşiklere etki ederek karbon dioksit gazı açığa çıkarırlar 6 - Metal hidroksitleri ya da metal oksitleri ile tepkimeye girdiklerinde nötrleşerek özelliklerini kaybederler 7 - Temas ettikleri yerlerde aşındırma, çözünme, tahriş ve dokulara nüfuz etme gibi etkiler gösterirler 8 - Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir Bazların Genel Özellikleri 1 - Suda iyonlaşarak suya hidroksit iyonu verirler 2 - Tatları acıdır 3 - Kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler 4 - Ele kayganlık hissi verirler 5 - Asitler veya ametal oksitler ile tepkimeye girerek tuz bileşiklerini oluştururlar 6 - Sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler TUZLAR Suya tat veren bazen de suyun tadını bozan, çaydanlıklarda kireç tabakası oluşturan, deniz suyunu acılaştıran maddeler genellikle tuzlardır Tuzlar, çoğunlukla ( + ) yüklü metal iyonu içeren bileşiklerdir Oluşmalarına bağlı olarak genellikle düzgün şekilli kristaller halinde bulunurlar Kimi tuzlar ise istenmeyen şekillerde oluşurlar Sert su kullanılan bölgelerde çaydanlık vb kaplarda kireç tabakasını, mağaralarda sarkıt ve dikitleri, Pamukkale'de travertenleri oluşturan kalsiyum ve magnezyum tuzlarıdır Yemeklere tat vermek amacıyla kullanılan yemek tuzu ( NaCl ), temizlikte kullanılan çamaşır sodası, kabartma tozu olarak kullanılan yemek sodası günlük yaşamda en çok karşılaştığımız ve en iyi tanıdığımız tuzlardır Ancak bütün tuzlar zararsız değildir Talyum tuzları bir zamanlar fare zehiri olarak kullanılmıştır Tuzlar, asit ve bazların nötrleşme ürünleridir Asit ve baz çözeltileri birbirine karıştırıldığında bazın hidroksit iyonu ile asidin hidrojen iyonu birleşerek suyu, bazın katyonu ile asidin anyonu birleşerek de tuzu oluşturur Asidin hidrojen iyonu ile bazın hidroksit iyonunun birleşerek su oluşturmasına nötrleşme adı verilir