Eşeyli Ve Eşeysiz Üreme

ÇİÇEKLİ ( tohumlu) BİTKİLERDE ÜREME

-Çiçekli bitkilerde üreme organı çiçektir
-Gamet çiçekte bulunan erkek ve dişi organ üzerinde üretilir
-Çiçekli bitkilerde mayoz sonucu oluşan n kromozomlu hücreler gerçek gamet değildir Gerçek gametler bu n kromozomlu hücrelerin geçirdiği mitozla oluşur
- Embriyoları besleyen tohumları vardır
- Meyve oluştururlar
- Gerçek kök, gövde, yaprak ve çiçekleri vardır
- Hem eşeyli hem de eşeysiz ( vejetatif) üretilir


Erkek ve dişi organı üzerinde bulunduran çiçeklere tam çiçek denir Domates,kiraz,elma gibi

Tam bir çiçekte dıştan içe doğru;

1 Çanak yaprak(sepal), çiçeğin iç kısmındaki yapıları dış etkilere karşı korur Genelde yeşil renktedir
2 Taç yaprak (tepal), böcekleri çiçeğe çeken değişik renklerdeki kısımdır
3 Erkek organ(stamen), poleni oluşturan kısımdır Başçık( anter) kısmında 4 polen kesesi vardırBaşçığı tutan kısım ise sapçık ( flament) tir
4 Dişi organ(pistil), yumurtayı oluşturan kısımdırGenellikle tektir Dişicik tepesi(stigma), dişicik borusu(situlus), yumurtalık(ovaryum) dan meydana gelirYumurtalıkta bir veya daha fazla tohum taslağı bulunur

Tepecik kısmında salgı yapan tüyler bulunurSalgı çiçek tozlarının yapışmasını sağlar



Erkek ve dişi organlardan yalnız birini bulunduran çiçeklere de eksik çiçek (ayrı eşeyli) denir Çam,mısır,fındık,ceviz,incir gibi

Sadece erkek organı bulunduran çiçeklere erkek çiçek, dişi organ bulunduran çiçeğe ise dişi çiçek denir

Erkek ve dişi organlardan yalnız birini taşıyan çiçekler aynı bitki üzerinde bulunuyorsa bu bitkilere bir evcikli (monoik) bitki, aynı türün farklı bireyleri üzerinde bulunuyorsa iki evcikli (dioik) bitki denir



ÜREME HÜCRELERİNİN OLUŞTURULMASI



Eşey ana hücresinin mayoz bölünme geçirmesi ile oluşan yeni gametler hemen döllenme yeteneğinde değildirAncak bir süre mitoz geçirdikten sonra olgunluğa erişirYani monoploid evre hayvanlara göre daha uzundur


POLEN ( ERKEK GAMET) OLUŞUMU:

Polen oluşumu erkek organ (stamen) başçığında (teka) bulunan polen keselerinde gerçekleşir Polen keselerinde bulunan polen ana hücreleri (mikrospor ana hücresi 2n) mayoz bölünmeyle n kromozomlu 4 adet mikrospor oluşturur Bu mikrosporlar geçirdikleri endomitozla iki çekirdekli bir hal alır Bu çekirdeklerden büyük olanı tozlaşma sonrasında polen tüpünü oluşturan tüp çekirdeği( vejetatif çekirdek), diğer küçük olanı ise yumurtayı dölleyen dölleyici (generatif ) çekirdektir Bu iki çekirdekli yapı türün özelliğine göre bir örtü ile örtülür ve polen veya çiçek tozu adını alırPolenler türe özgü düz, çevrili, renkli, yapışkan gibi özellikler taşır


YUMURTA OLUŞUMU:

Tohum taslağı içinde bulunan yumurta ana hücresi(makro spor ana hücresi 2n) mayoz bölünme geçirerek 4 adet n kromozomlu makro sporu oluşturur ( henüz döllenme yeteneğinde değildirler) Bu makro sporlardan 3 tanesi eriyerek kaybolur Kalan 1 tanesi gelişir ve mega spor olarak adlandırılır Mega spor ardı ardına 3 mitoz (endomitoz) geçirir ve 8 çekirdek oluşturur 8 çekirdekli bu yapıya embriyo kesesi adı verilir Bu çekirdeklerde 3’ü antipot çekirdek olarak adlandırılır ve yumurtanın karşı kutbunda yer alır İkisi ortaya gelir ve kutup(polar = ikincil) çekirdek adını alırAntipot çekirdekler embriyo kesesinin beslenmesinden sorumludur Diğer üçü ise alt kısımda yer alır Bunlardan biri biraz daha fazla büyük olur ve yumurtayı oluşturur İkisi de sinerjit (arkadaş) çekirdek adını alır Antipot ve sinerjit çekirdekler döllenmeden sonra kaybolur Geriye yumurta ve kutup hücreleri ( 3 adet) kalır



TOZLAŞMA (POLİNASYON):

Polenin değişik etkenlerle dişi organ tepeciğine gelmesine polinasyon yada tozlaşma denir

Tozlaşma şekilleri:

Rüzgarla:Polenler sayıca artmış olup hafiftirlerBu tür tozlaşan bitkilerin taç yaprakları ya körelmiş ya da küçülmüştür ?

Böceklerle: Bu tür tozlaşan bitkilerin çiçekleri büyük,renkli,güzel kokuludur Polenler ise sayısı az ama ağırdırlarPolenlerin böceğe tutunacak uzantıları vardırBu polenler uzun süre yaşarlar

Su ile : Nadir görülen durumdur
Yapay (insan yardımı ile): İnsanların polenleri bir bitkiden diğerine taşıması olayıdır


DÖLLENME:

Polen, tepeciğe geldiğinde vejetatif çekirdek çimlenerek dişicik borusundan yumurtalığa doğru polen tüpünü oluşturur Bu sırada generatif çekirdek polen tüpüne düşer ve burada mitoz geçirerek iki tane sperm çekirdeğini (n) oluşturur Polen tüpünün uç kısmı tohum taslağının mikropil kısmına geldiğinde patlar ve sperm çekirdekleri embriyo kesesine geçer Embriyo kesesine giden çekirdeklerden biri yumurta hücresini döller ve 2n’li zigotu oluşturur Diğeri ise kutup çekirdekleriyle birleşerek triploid (3n) olan endosperm çekirdeğini oluştururDiğer çekirdekler kaybolur veya besin kaynağı olur

Yumurta(n) + sperm(n)----> zigot----> embriyo----> birey
Polar çekirdekler(n+n) + sperm(n) ---->triploid çekirdek(3n)----> endosperm( besi doku)
Embriyo + Endosperm --à Tohum

* Endosperm embriyoyu besleyen besin dokusudur Nişasta, yağ, protein vb depolar Tohumun çimlenmesi sırasında embriyoyu besler
* Tohum taslağının sayısı kadar tohum oluşur
* Embriyo tohumdaki bitki taslağıdırMeristem dokudan oluşur
Embriyo kesesinde döllenmeden sonra oluşan yapılar şunlardır:
* Zigottan------------------------àEmbriyo
* Triploit hücreden -----------à Endosperm
* Tohum taslağından -----------à Tohum
* Yumurtalık zarından ---------à Meyve
* Tohum taslağının dış dokuları tohum kabuğunu oluşturur