Bayburt Gelenek Ve Görenekleri

Atasözleri

• Açığı it yer, sahipsizi kurt yer
  
  Anası ne ki, danası ne ola
  
  At beslenende, Kuş seslenende, Kız istenende güzeldir
  
  Bilinmeyen aş, ya karın ağrıtır, ya baş
  
  Çok çalışanın hakkı yaban tezeğidir
  
  Çocuk kundakta, gelin duvakta belli olur
  
  El eli yur, elde döner yüzü yur
  
  Eldeki yara, duvardaki deliktir
  
  Er'in seni sağ sever, komşun seni tok sever
  
  Evden yetme oldu mu, danalıktan sığıra mal almazlar
  
  Deliye el ver, eline bel ver
  
  Kalın incelene kadar, incenin canı çıkar
  
  Koçluk kuru, kom önünde belli olur
  
  Kurt gitti yazıya, meydan kaldı cıngıllı tazıya
  
  Saç sefadan, tır
  
  Sürü ters dönmüş, aksak önde gider
  
  Tandır sıcak iken ekmek tutar
  
  Tarlayı taşlı yerden, kızı kardeşli yerden alasın
  
  Yağmur yağdı, yarıklar kapandı
  
• Yaza çıkardım danayı, beğenmez oldu anayı

Deyimler

• Ana akşam oldu fennosu yak (Ana akşam oldu gaz lambasını yak)
  Aç karın, yüksek nalın, salın ha salın
  Ana bir kavut çorbası büşürde, hereklenek (Kavut: kavrulmuş buğday unu Ana bir çorba pişir de ısınalım )
  Anam olsun, ağzı olmasın, babam olsun eve gelmesin
  Bulduğu gün godunan bulamadığı gün avucunan
  Cahalınan sohbet edeceğine, sırganınan tehret et
  Çalıya gittim neyim arttı, çalı Çar’ ımı yırttı (Çar:Kadınların başlarına örttükleri bez örtü)
  Evinde pişmez bulgur aşı, kendi gezer bölük başı
  Ezen molla evine,tezen molla evine, danayı büğelek almış, oda molla evine
  Gada bu gün şehre getme yollar çelpeşük ( Ağabeyi bu gün şehre gitme yollar çamurlu)
  Kırk değinnende bir got arpası yok,nöbet için baş yarir(God :Tahıl ölçü aracı, Nöbet: Değinnende sıra)
  Kız nişanlı, gelin iki canlı, kocakarının hali belli
  Kurdun payı kuşunan, kuşuilki çalı dibi
  Oğlan yedi oyuna, çoban yedi koyurıa
  Tavuk kakar böçügü,kalkar öğrenir cücügü ( Böcüg:Böcek Cücüg: civciv )
  Tec’inden ne hayır gördük ki, galadak’ından ne hayır görek (Tec:Harmanda temizlenmiş mahsül, Galadak:Harman altındaki kısım)
• Toydur düğündür, o da bigündür

Dualar

• Allah birini bin etsin
  
  Allah sevdiklerine bağışlasın
  
  Allah muradını versin
  
  Allah agibetini heyır etsin
  
  Allah dizine dagat versin
  
  Allah acılı gün göstermesin
  
  Allah gönlüne göre versin
  
  Allah her tutuğunu altın ede
  
  Allah ömrümden kessin ömrüne versin
  
  Allah seni efendimizin şefahat’ından mahrum koymaya
  
  Allah seni elden ayağa bırakmaya
  
  Allah seni Fadime anamıza komşu ede
  
  Allah seni hac’a nasip etsin
  
  Allah seni hiç bir yerde bunaltmaya
  
  Allah seni nur gölünde yatırsın
  
  Alimlerle otura kalkasın
  
  Allah yüzünü kara çıkarmasın
  
  Ayağın taşa dokunmasın
  
  Bir ata, bin tutasın
  
  Cennet hatunu olasan
  
  Evine dert girmesin
  
  Toprak ata, altun tutasan
  
  Torunların torununu sevesin
  
  Ab-u kevserden içesen
  
  Analı babalı büyüyesen
  
• Cennet mekanın olsun

Bedduaları (Garçış)

• Akşamlar üstehen kara gele
  
  Allahın ateşi karnahan dola
  
  Allah kökünü kuruta
  
  Allah sana uyuz vere, kaşınacak tırnak vermeye
  
  Ayakların kırıla kud olasan
  
  Bemurat tahtasına uzanasan
  
  Benden sonra gün görüp sefa sürmeyesen
  
  Bir solukluk olasan
  
  Ekmek atlı, sen yaya olasan
  
  Elin ayağın kırılada yanahan uzana
  
  Gezen dert karnahan dolsun
  
  Gidişin olada, dönüşün olmaya
  
  Gözlerine betire aha
  
  İtinen alamete, kurd’unan kıyamete kalasın
  
  O boydan yukarı çıkmayasan
  
  Ocağın bata, kapın kitlene
  
  Ölmeye, itmeye, sürünesen
  
  Seni çor tuta
  
  Seni gorbagor olasan
  
  Seni karayola gidesen
  
  Suratahan baba çıka
  
  Suya sabuna dokunmadan gidesin
  
  Tandur başlarında kalasan (bakacak kimsen olmaya,başkalarına muhtaç olasan) -Yazın ayrana, kışın yorgana muhtaç olasın
  
  Allah seni bemirat tahtasına uzada
  

Seni nediyim, ne olsan



Bilmeceler

• El keser,elim keser, su vurdukça kan keser (Kına)
  
  Keser sapı, kel kitabı, beş dalı var, beş çiçeği (Kol, El, Parmak,Tırnak)
  
  Vakti gelmiş ermişler, sararmış, solmuşlar (Buğday)
  
  Babam baştan yukarı, kalem kaştan yukarı, kuşlardan bir kuş vardır; dizi baştan yukarı (Çekirge)
  
  Baldan tatlı, zehirden acı (Dil)
  
  İnim inim inler, cümle alem dinler (Davul)
  
  Kara koyun, kuyruğu uzun, yazın gider, kışın gelir (Soba)
  
  Karşıda ay doğdu, gölgesi adam boğdu, anası kız iken kızından uşak doğdu (Patates)
  
• Oy ulu dağlar, ulu dağlar Kürk üstünde kürk bağlar Ne alan ağlar ne satan Başını kesen ağlar (Soğan)

Maniler

Kahve döktüm kuruna

El vurmayın durula

Yarime yar diyeni

Sol göğsünden vurula



Suya bulgur ezerim

Hem ezer, hem süzerim

Ben yarimin derdinden

Deli olmuş gezerim