Çanakkale Gelenek Ve Görenekleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Efsaneler

Anlatım türleri içinde Çanakkale’de en çok karşılaşılanı içinde inanma unsurunu barındırdığından dolayı efsanelerdir

İl içinde hemen her yerleşim birimi yakının da bulunan yatırların da efsane geleneğinin oluşması ve yaşamasında önemli bir etkendir

Efsanelerin yoğunluklu olarak karşımıza çıktığı alan bu olmakla beraber, hemen her konuda da efsaneler üretilmiştir

Çanakkale de en çok bilinen ,yaygın olan efsane şudur ;

‘Bu Türkler – Kızıl deli Sultan ve Kırk Erenler – bu Urumeli ne ,yani şimdi Trakya ya geçmek istiyorlar

Yok vasıta yok

Oradan sal yapıyolar onlar

Sala binip karşıya geçmek istiyorlar

Arkadaşların bir tanesi uyuyo

orda

Bu deliyi bırakalım diyolar ,götürmeyelim

Bırakıyolar bunu

Sala binip karşıya geçiyolar

Bi de kalkıp bu deli

Yav gidiyo bizim arkadaşlar !Yav durun murun nereye ?Ordan hemen eteğene kum dolduruyo

Başlıyo ekin serper gibi serpmeğe

Saldakiler diyo ki:Valla deli geliyo ,denizi bölücek

Duralımda alalım diyolar

Dede geliyo kumu elinden bırakıp

O kumda ordan hasıl olma diye duydum

(Anlatıcı ,Lapseki ilçesi

çardak beldesinde denizin içinde yer alan kumsalın nasıl oluştuğunu anlatıyor

)

Bayramlar,Törenler Kutlamalar

Ramazan ve Kurban bayramları, ülkemizin diğer illerinde yapıldığı gibi kutlanılır

İlimizde ramazan geceleri, teravih namazından sonra camilerde mukabele okutmak, dinlemek dini bir gelenektir

Mukabele okumak genellikle kadınlar arasında yaygındır

Diğer illerden farklı olarak ramazan gecelerinde kız ve oğlan çocukları kapı kapı dolaşarak, saya tekerlemesi söylerler

Saya tekerlemesinin bitiminde çocuklara çeşitli yiyecekler veya harçlık verilir

Saya Tekerlemesi
Saya saya sayadan
Sular akar kayadan
Sayacı derler bize
Özendik geldik size
Hanım teyze eyvallah
Canım teyze eyvallah
Bir olmazsa iki olsun
Şeytanın gözü kör olsun
Allı kapı ballı kapı
Arkası boyalı zengin kapısı
Milli bayramlar da diğer illerdeki gibi çeşitli etkinliklerle kutlanırken, Çanakkale’de diğer illerden farklı olarak ve uluslar arası düzeyde Çanakkale Savaşları ile ilgili anma törenleri, her yıl mart ayının 18’inde gerçekleştirilir

Dini ve milli bayramların dışında, Gökçeada ve Bozcaada’da yaşayan Hıristiyan vatandaşlarımızın da kendi dini bayramlarını kutladıkları bilinmektedir

Çanakkale’de dini ve milli mahiyetteki bayramların dışında en yoğun kutlamalar Hıdırellez’de yapılır

5 Mayıs akşamı gül dallarına: Para, yüzük, düğme vs

asılır

Hava karardığında ateş yakılarak üstünden atlanılır

Bu gece, Hızır’ın geleceğine inanıldığından, sabah erken kalkılır

Bir su kenarına gidilerek istenilen dilek, yere şekil olarak çizilir ve dua edilir

Bu ritüelin bir benzerinde ise istenilen dilekler bir kâğıda çizilerek denize bırakılır

5 Mayıs akşamı gül dalına bağlanan nesneler toplanılır

Gül dalına asılmış olan eğer para ise bereket getirmesi için, yıl boyunca cüzdanda taşınır

Yüzük, düğme gibi şeyler bir kabın içine konularak, küçük bir kız çocuğuna sırayla çektirilir

Her çekilişte maniler söylenir

İlimizde yaşayan Türkmen topluluklarında ise Hıdırellez bayram coşkusu ile kutlanılır

Kutlamalar üç gün sürer

Bu sürede Türkmenler işe gitmezler, çalışmazlar

Kutlamaların ilk günü köy içinde şeker ve çerez dağıtımı ile geçer

İkinci gün ise mezarlık ziyaret edilerek burada kurbanlar kesilir, kurban etiyle yemekler yapılır

Her aile kendi aile kabristanlığının yanında sofrasını kurmaya özen gösterir

Diğer ailelere meşrubat ve çerez ikram edilir

Üçüncü gün ise köy civarındaki bir Dede’ye veya yatıra çıkılır

El Sanatları ve Hediyelik Eşya

Son yıllarda Çanakkale’de toprak işçiliği vazo, saksı, kavanoz, testi, küllük, fincan, tuzluk vb

yapımıyla sürmektedir

Bunlar, hediyelik eşya olarak pazarlanmaktadır

Ezine, Bayramiç ve Ayvacık köylerinde yörükler arasında halı dokumacılığı yaygındır

Genellikle hazırlanan ürünler seccade büyüklüğünde ve desenlidir

Bayramiç ve Biga köylerinde yünden giysilik aba, çamaşırlık pamuklu Eceabat köylerinde yerli pamuktan makrome ve şalvar dokunur

Yörede, çare, çorap, kese işçiliği de yaygındır

08-02-2012	#8
Prof. Dr. Sinsi	Çanakkale Gelenek Ve Görenekleri Efsaneler Anlatım türleri içinde Çanakkale’de en çok karşılaşılanı içinde inanma unsurunu barındırdığından dolayı efsanelerdirİl içinde hemen her yerleşim birimi yakının da bulunan yatırların da efsane geleneğinin oluşması ve yaşamasında önemli bir etkendirEfsanelerin yoğunluklu olarak karşımıza çıktığı alan bu olmakla beraber, hemen her konuda da efsaneler üretilmiştirÇanakkale de en çok bilinen ,yaygın olan efsane şudur ; ‘Bu Türkler – Kızıl deli Sultan ve Kırk Erenler – bu Urumeli ne ,yani şimdi Trakya ya geçmek istiyorlarYok vasıta yokOradan sal yapıyolar onlarSala binip karşıya geçmek istiyorlar Arkadaşların bir tanesi uyuyoordaBu deliyi bırakalım diyolar ,götürmeyelimBırakıyolar bunuSala binip karşıya geçiyolar Bi de kalkıp bu deliYav gidiyo bizim arkadaşlar !Yav durun murun nereye ?Ordan hemen eteğene kum dolduruyoBaşlıyo ekin serper gibi serpmeğeSaldakiler diyo ki:Valla deli geliyo ,denizi bölücekDuralımda alalım diyolarDede geliyo kumu elinden bırakıp O kumda ordan hasıl olma diye duydum(Anlatıcı ,Lapseki ilçesi çardak beldesinde denizin içinde yer alan kumsalın nasıl oluştuğunu anlatıyor ) Bayramlar,Törenler Kutlamalar Ramazan ve Kurban bayramları, ülkemizin diğer illerinde yapıldığı gibi kutlanılır İlimizde ramazan geceleri, teravih namazından sonra camilerde mukabele okutmak, dinlemek dini bir gelenektir Mukabele okumak genellikle kadınlar arasında yaygındır Diğer illerden farklı olarak ramazan gecelerinde kız ve oğlan çocukları kapı kapı dolaşarak, saya tekerlemesi söylerler Saya tekerlemesinin bitiminde çocuklara çeşitli yiyecekler veya harçlık verilir Saya Tekerlemesi Saya saya sayadan Sular akar kayadan Sayacı derler bize Özendik geldik size Hanım teyze eyvallah Canım teyze eyvallah Bir olmazsa iki olsun Şeytanın gözü kör olsun Allı kapı ballı kapı Arkası boyalı zengin kapısı Milli bayramlar da diğer illerdeki gibi çeşitli etkinliklerle kutlanırken, Çanakkale’de diğer illerden farklı olarak ve uluslar arası düzeyde Çanakkale Savaşları ile ilgili anma törenleri, her yıl mart ayının 18’inde gerçekleştirilir Dini ve milli bayramların dışında, Gökçeada ve Bozcaada’da yaşayan Hıristiyan vatandaşlarımızın da kendi dini bayramlarını kutladıkları bilinmektedir Çanakkale’de dini ve milli mahiyetteki bayramların dışında en yoğun kutlamalar Hıdırellez’de yapılır 5 Mayıs akşamı gül dallarına: Para, yüzük, düğme vs asılır Hava karardığında ateş yakılarak üstünden atlanılır Bu gece, Hızır’ın geleceğine inanıldığından, sabah erken kalkılır Bir su kenarına gidilerek istenilen dilek, yere şekil olarak çizilir ve dua edilir Bu ritüelin bir benzerinde ise istenilen dilekler bir kâğıda çizilerek denize bırakılır 5 Mayıs akşamı gül dalına bağlanan nesneler toplanılır Gül dalına asılmış olan eğer para ise bereket getirmesi için, yıl boyunca cüzdanda taşınır Yüzük, düğme gibi şeyler bir kabın içine konularak, küçük bir kız çocuğuna sırayla çektirilir Her çekilişte maniler söylenir İlimizde yaşayan Türkmen topluluklarında ise Hıdırellez bayram coşkusu ile kutlanılır Kutlamalar üç gün sürer Bu sürede Türkmenler işe gitmezler, çalışmazlar Kutlamaların ilk günü köy içinde şeker ve çerez dağıtımı ile geçer İkinci gün ise mezarlık ziyaret edilerek burada kurbanlar kesilir, kurban etiyle yemekler yapılır Her aile kendi aile kabristanlığının yanında sofrasını kurmaya özen gösterir Diğer ailelere meşrubat ve çerez ikram edilir Üçüncü gün ise köy civarındaki bir Dede’ye veya yatıra çıkılır El Sanatları ve Hediyelik Eşya Son yıllarda Çanakkale’de toprak işçiliği vazo, saksı, kavanoz, testi, küllük, fincan, tuzluk vb yapımıyla sürmektedir Bunlar, hediyelik eşya olarak pazarlanmaktadır Ezine, Bayramiç ve Ayvacık köylerinde yörükler arasında halı dokumacılığı yaygındır Genellikle hazırlanan ürünler seccade büyüklüğünde ve desenlidir Bayramiç ve Biga köylerinde yünden giysilik aba, çamaşırlık pamuklu Eceabat köylerinde yerli pamuktan makrome ve şalvar dokunur Yörede, çare, çorap, kese işçiliği de yaygındır