Elazığ Gelenek Ve Görenekleri

Genel Bilgiler

İL TRAFİK KODU : 23

Yüzölçümü : 9153 Km2

Nüfus (Genel) : 569616
Elazığ ili, Doğu Anadolu Bölgesinin güneybatısında, Yukarı Fırat Bölümünde yer almaktadır 9153 Km2 yi bulan yüzölçümü ile Türkiye topraklarının % 0 12’ sini oluşturmaktadır 40 0 21’ ile 380 30’ doğu boylamları, 38 0 17’ ile 39 0 11’ kuzey enlemleri arasında kalan İl, doğudan Bingöl, kuzeyden (Keban Baraj Gölü aracılığı ile) Tunceli, batı ve güney batıdan (Karakaya Baraj Gölü aracılığıyla) Malatya, güneyden ise Diyarbakır illerinin arazileri ile çevrilidir İl, merkez ilçe ile birlikte 11 ilçe, 537 köy ve 709 mezra yerleşmesinden oluşmaktadır

Coğrafya :

Elazığ ili, Doğu Anadolu Bölgesinin güneybatısında, Yukarı Fırat Bölümünde yer almaktadır 9153 Km2 yi bulan yüzölçümü ile Türkiye topraklarının % 0 12’ sini oluşturmaktadır 40 0 21’ ile 380 30’ doğu boylamları, 38 0 17’ ile 39 0 11’ kuzey enlemleri arasında kalan İl, doğudan Bingöl, kuzeyden (Keban Baraj Gölü aracılığı ile) Tunceli, batı ve güney batıdan (Karakaya Baraj Gölü aracılığıyla) Malatya, güneyden ise Diyarbakır illerinin arazileri ile çevrilidir İl, merkez ilçe ile birlikte 11 ilçe, 537 köy ve 709 mezra yerleşmesinden oluşmaktadır



Topografya :


Dağlar :

Elazığ, doğusundan, batısından ve güneyinden, Güneydoğu Torosların batı uzantıları ile çevrili olup, Güneydoğu Toroslar, Malatya ili sınırları içinde doğuya doğru uzanarak Elazığ’dan geçer Van gölünün güneyine doğru kıvrımlar halinde devam ederek ülkemizin sınırlarını terk ederler Bu dağların en yüksek noktasını İl’in batısındaki Hasan Dağları (2118 mt) oluşturur Hasan Dağının güneyinde Bulutlu Dağı (2004 mt) , Karga Dağı (1925 mt) ve Kamışlık Dağı (2016 mt) yer alır
Elazığ ovasının güneyinde bulunan Meryem Dağının yüksekliği 1490 metredir Sıra dağlar Elazığ ovasının kuzeyinde , yeniden yükselir Beydoğmuş yöresinde 1724 metreye çıkarak, Keban Barajı çöküntü alanına dek sürer Çöküntü alanından sonra doğuya doğru, önce Asker Dağını, sonra Palu İlçesinin doğusunda Gökdere Dağını oluşturur Kuzeye doğru açılarak İl’in Bingöl ile olan sınırını çizer Burada bulunan Karaboğa dağlarının en yüksek noktaları, Elazığ İl sınırları içinde kalır Hazar Gölünün kuzeyinde 2140 metre yüksekliğindeki Mastar Dağı yer alır Güneyinde ise en yüksek dağ silsileleri Hazar baba (2230 metre) dağını meydana getirir

Nehirler :

Elazığ, akarsu havzası açısından açısından İlin güney kesimi dışında bütünü ile Fırat Havzası içinde kalmaktadır Fırat Havzası, Basra Körfezi Havzası’nın bir parçasıdır Fırat Irmağı ile anılan havzanın sularını boşaltır Fırat Doğu Anadolu’nun en önemli akarsuyudur Keban ilçesine kadar olan bölümü başlıca iki ana koldan oluşur Bunlar Karasu ve Murat Nehirleridir Elazığ ilinin sularını ise Murat ve onun kolları boşaltır


Murat Nehri :

Murat nehrinin Palu İlçesi civarında Keban Baraj Gölü’ne karıştığı noktaya kadar olan uzaklığı yaklaşık 500 Kmdir 42000 km2’lik akaçlama havzasıyla, Fırat’ın en önemli koludur İlk kaynaklarını İl sınırları dışından, Van Gölünün kuzeyindeki Aladağ’ın kuzey eteklerinden alır Gülizar Yaylalarından gelen pek çok suyuda toplar Murat nehri, Ağrı’dan geçtikten sonra Güneybatıya yönelir Bingöl’ün Genç İlçesini geçerek Elazığ topraklarına girer Sürekli batı yönünde akarak Palu ilçesine ulaşır ve Keban Baraj Gölüne dökülür


Fırat Nehri :

Fırat nehrinin kolları olan Murat Irmağı ile Karasu, Keban İlçesinin kuzeyinde birleşir Bu noktadan sonra oluşan Fırat Nehri, önce güneybatı yönünde akar Keban İlçesinin Dummu yöresinden sonra Elazığ-Malatya İl sınırlarını oluşturacak şekilde geniş bir yay çizer ve Elazığ-Diyarbakır sınırına kadar gelir Toplam uzunluğu 2800 Km’dir



Dicle Nehri :

Hazar Gölü’nün Güneydoğusundan süzülen sular, Dicle Havzasının üç deresinden biri olan Behremaz Deresi ile birleşerek Dicle Nehrinin ilk kaynağını teşkil eder Maden dağlarından ve Behramaz ovasının ortasından kuzeydoğu yönünde akan nehir, önce doğuya, sonra güneydoğuya yönelerek Maden İlçesini geçer ve İl sınırları dışına çıkar


Peri Çayı :

Murat nehrinin en önemli kollarından biridir Saniyede ortalama 100-200 m3su akıtan Peri Çayı, Bingöl’ün Şeytan dağlarından doğar Munzur dağlarından çıkan Munzur suyu ile birleşerek İl sınırlarımız içerisinde Murat Nehrine katılır

Ovalar :


Elazığ İlindeki ovalar genellikle depresyon alanlarına karşılık gelmektedir Bu çöküntü alanlarının akarsuların taşıdığı maddelerle dolması sonucu oluşmuşlardır Genellikle alüvyal topraklarla kaplı bu verimli ovaların, İl tarımında önemleri büyüktür




Elazığ Ovası :

Güneybatı- kuzeydoğu yönünde uzanan küçük bir depresyondur Denizden yükseltisi 1000-1050 mdir 36 Km2 lik alanı kaplayan ova, bir çöküntü havzasının alüvyonlarla dolması sonucunda meydana gelmiştir Ovanın kuzeyinde üzerinde tarihi Harput şehrinin yer aldığı eski bir aşının yüzeyine karşılık gelen geniş dalgalı yüksek bir düzlük bulunur Elazığ Ovası, yükselmiş, yükselirken çarpılmış ve genel olarak güneye meyilleşmiş bu yontukdüz (Penelen) sahasından dik yamaçlarla ayrılmıştır Ovayla bu yontukdüz arasındaki yamaçların dik oluşu ovanın kuzeyinde çok belirgin birikinti konilerinin meydana gelmesine yol açmıştır Etrafı dağlarla çevrili ova güneye doğru eğilimlidir Elazığ ovasının sularını Uluova’ya taşıyan Elazığ Deresi, Gümüşkavak boğazından geçer Ovayı, Uluovadan ayıran eşik güneybatıda yer alan Meryem Dağı ile birleşir Meryem Dağı ile Elazığ ovasının batı ve kuzeybatısındaki Sarını (Cip Çayı) suyunun direne ettiği Kuzova’ dan ayıran bir tepelik alan yer alır Bugün Elazığ kentinin kurulmuş olduğu ova, gerçekte geniş depresyon dizilerinden biri olan Uluovanın bir parçasıdır




Uluova :

Güneydoğu Torosların uzanış yönüne bağlı ve Hazar depresyonuna paralel olarak, Güneybatı-Kuzeydoğu yönünde uzanır Elazığ’ın en geniş ovasıdır Kuzeyden kırık hatlar halinde uzanan, yükseltisi az Karakaya dağları ile çevrilidir Güneyden Çelemlik, Mastar ve Kamışlık dağları dizisi ile sınırlanmıştır Kuzeydoğuda Keban Baraj gölüne kadar uzanır Ovanın uzunluğu yaklaşık 56 Km, genişliği l5 Km kadardır Yüzölçümü 325 Km2 yi bulur Yükseltisi azalarak Keban Baraj Gölüne kadar sokulan bu ova, kalın bir alüvyal toprak tabakası ile örtülüdür Ovanın ortasından Haringet Suyu geçer Bu akarsu sağdan ve soldan kaynak suları ile beslenen birçok dereden oluşur Haringet Suyu, yazın sulamada yoğun olarak kullanılır Bu nedenle genellikle yaz aylarında Keban’a Baraj Gölüne ulaşmadan kurur Uluovanın uzun ekseni boyunca yerleşmiş bulunan Haringet Çayının kuzeyinde tipik bir Piyetmont kuşağı (Dağeteği ovası) uzanmaktadır Meryem Dağı kütlesinden Uluova’ya inen kolların oluşturduğu bu dağ eteği ovası kuşağı, aynı zamanda yoğun tarımsal faaliyetlerin görüldüğü bir alandır Yerleşmeler, bu birikinti konileri üzerinde yer alırlar



Kuzova :


Kuzeye akarak Murat Nehri ile birleşen Cip (Sarını) Çayının iki yanında yer alan uzun bir ovadır Kuzeye gidildikçe genişleyen denizden 900-1000 metre yükseklikte olan ovanın, yüzölçümü yaklaşık 110 Km2’ dir Basamaklı bir durum gösteren Kuzova verimli bir ovadır Sadece Sarını çayı vadisinde alüvyal topraklara rastlanır Bu ırmağın suyu az olduğundan sulamaya yetmez Bu nedenle ovada sulama amacına yönelik Cip Barajı yapılmış, birçok kuyu açılmıştır Kuzova, Güneyde Tilki Tepe Karşıdağ-Kurt tepe-Kızıldağ ve Kekliktepe’den oluşan ve güneybatı ve kuzeydoğu yönünde uzanan ve bir sırtı andıran tepeler dizisi ile adeta iki bölüme ayrılmıştır

Çok daha geniş bir alanı kaplayan asıl Kuzova’ya karşılık gelen ovanın kuzey bölümü bir senklinal halindedir Kuzova havzasının doğusu volkanik bir araziden meydana gelir Yaklaşık 48 Km2’ bir alan kaplayan bu volkanik arazi, Elazığ’ın 8-10 Km kadar kuzeybatısında yer alan kısım “Karayazı” adıyla anılır Burada doğu-batı yönlü bir kırık çizgisinden çıkmış olan olivinli bazaltlar kuzeye doğru ova eğimi yönünde akarak bir lave yelpazesi meydana getirmiştir



Behremaz Ovası :

Sivrice İlçesinin güneyindeki Hazar baba Dağı ile Maden dağları arasındaki Behremaz Deresinin iki yanında yer alan bir ovadır Kuzey-güney doğrultusunda uzanır Hazar Gölüne yaklaştıkça genişler Alüvyonlarla kaplı olan ovada, daha çok buğday, arpa, mısır ve fasulye ekimi yapılır




Palu (Yarımca) Ovası :

Palu ilçesinin batısında Murat Nehrinin taşımış olduğu eski alüvyonlarla kaplıdır Daha çok buğday, şeker pancarı, mısır, arpa ve baklagiller ekimi yapılır
Elazığ ilinde bu ovaların dışında, Harput’un kuzeyinde genellikle üzüm bağlarının yaygınlık kazandığı, meyve ve sebzeciliğin yapıldığı Mürüdü Ovası ile Harput’un kuzeyinde yaz aylarında suyu kuruyan Çakıl Deresi çevresinde Zahini Ovası vardır Bu ovalarda nohut, arpa, buğday ve burçak ekimi yapılmaktadır


Platolar (Yaylalar) :

İl alanı daha çok dağlar ve platolarla kaplıdır İl toplam alanının çoğunu platolar oluşturur Platolara Elazığ’ın kuzeyinde Harput çevresinde Murat Nehrinin kuzey kesimlerinde ve Ağın yöresinde rastlanır Hayvancılık faaliyetinin yoğunluk kazandığı alanlar, İl’in doğusunda Bingöl ile sınır oluşturan Karaboğa Dağlarında Gökdere ve Akdağ üzerindedir Urfa yöresinde kışlayan göçerler, Mayıs sonu ve Haziran ayı başlarında Siverek ve Ergani üzerinden Palu çevresine gelirler Bir bölümü yöredeki yaylalarda kalır, bir bölümü ise Bingöl dağlarındaki yaylalara göçerler



Göller :
Hazar Gölü (Gölcük) :
İlin Güneydoğusunda bulunan ve İl merkezine 25 Km uzaklıkta, Elazığ-Diyarbakır Karayolu’na paralel olan Hazar Gölü, tektonik bir göldür Güneyinde Hazar baba Dağı bulunan göl, Uluova’dan Mastar Dağlarıyla ayrılır Denizden 1250 mt yükseklikteki gölün uzunluğu yaklaşık 22 Km en geniş yeri ise 5-6 Km ‘dir Yüzölçümü 86 Km2’yi bulan gölün derinliği 200-250 metre arasında değişmektedir Hazar Gölünden turistik ve ekonomik olarak yararlanılmaktadır



Keban Baraj Gölü :

Keban Baraj Gölü Türkiye’nin en büyük yapay gölüdür Doğal Göller arasında 675 km2’lik alanıyla 3 sırada yer almaktadır Baraj Gölünün Murat vadisi boyunca uzunluğu 125 kmdir Genişliği yer yer değişmektedir Keban baraj gölünde elektrik üretiminin yansıra su avcılığı yapılmakta ve balık üretimi de gerçekleştirilmektedir



Cip Baraj Gölü :


İlimizin 10 km batısında bulunan Cip Barajı, Murat Nehri ile birleşen Cip Çayı üzerinde ve Cip Köyünün güneyinde yer almaktadır Barajın yapımıyla oluşan göl sularıyla 800 hektar alan sulanmaktadır Göl çevresi ise mesire yeri olarak kullanılmaktadır




İklim :

Doğu Anadolu Bölgesinin güneybatısında yer alan Elazığ İlinde bölgenin diğer bölümlerinden oldukça farklı ve karakteristik bir iklim dikkati çekmektedir İlin gerek coğrafi konumu, gerekse morfolojik özellikleri bu elverişli durumun ortaya çıkmasında en büyük etken olmuştur İlde karasal iklim egemen olup, kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçmektedir Ancak il çevresinde oluşturulan baraj gölleri, iklimde kısmen sapmalar göstermektedir




ULAŞIM :

Elazığ, Doğu Anadolu’yu batıya bağlayan yolların bir kavşak noktası konumundadır Elazığ’dan; Elazığ-Bingöl, Muş, Van, Elazığ-Diyarbakır, Elazığ-Tunceli, Erzincan, Erzurum, Elazığ- Malatya karayollarıyla; Elazığ-Muş,Tatvan ve Elazığ- Diyarbakır tren hattı geçmekte olup, hava yolu ile ulaşım Ankara’ya ve Ankara bağlantılı İstanbul, İzmir ve Antalya’ya yapılmaktadır
Batıdan gelen karayollarını, doğunun çeşitli illerine bir yelpaze gibi bağlayan Elazığ, bu bölgenin önemli bir ulaşım merkezidir Genel olarak; Ankara, Kayseri, Malatya yönünden Elazığ’a gelen, Bingöl, Muş yönüne giden; Adana, Kahramanmaraş, Malatya yönünden Elazığ’a gelen, Tunceli, Erzurum yönüne giden; Mardin, Diyarbakır yönünden Elazığ’a gelen ve Keban-Arapkir-Sivas yönüne giden devlet yolları Elazığ’ın başlıca ana yollarıdır


Hava Yolu Ulaşımı :

Elazığ’dan, haftanın her günü , Türk Hava Yolları uçakları ile Ankara’ya Salı, Perşembe ve Cumartesi günleri ise Ankara bağlantılı İstanbul, İzmir ve Antalya’ya tarifeli uçak seferleri yapılmaktadır


Karayolu Ulaşımı :

İlde karayolu ile ulaşım, hemen hemen tüm bölgelere (bu bölgelerdeki bazı illere) özel otobüs işletmeleri tarafından sağlanmaktadır



Demiryolu Ulaşımı

Elazığ İl merkezi Malatya’dan gelerek Maden ve Ergani ilçesi üzerinden Diyarbakır’a giden demiryoluna 1934 yılında açılan Yolçatı - Elazığ hattıyla bağlanmış, bu hat Elazığ İlinden geçerek Tatvan’a ulaşmaktadır Bununla birlikte Elazığ’dan İstanbul’a ve Adana’ya demiryolu ile yolcu ve yük taşımacılığı yapılmaktadır



Feribot Ulaşımı
Keban Baraj gölü üzerinde, Elazığ-Pertek, Elazığ-Çemişgezek, Elazığ-Ağın arasında ulaşım feribotla sağlanmaktadır Bu feribotlar belirtilen ilçe belediyeleri tarafından işletilmektedir