Hakkari Gelenek Ve Görenekleri

Yüksekova

Tarihi bir Kent olan Yüksekova' nın tarihi MÖ7000 lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir
GEVEROK vadisinde kayalara kazılmış bini aşkın resim bulunmuştur Bu resimler yapısal özellikleri nedeniyle NEOLOTİK dönemle tarihlenmektedir MÖ1000' de ise yörede URARTU uygarlığı yaşanmıştır Bu uygarlığın en kalıcı izleri ise İlçe sınırları içindeki ünlü ORDU yoludur Bu yol, URARTU krallığının Van Gölü kıyısındaki merkezi TUŞBA'dan (Van İlinin eski ismi)başlayıp CİLO Dağlarına değin uzanmaktadır KELYAŞİN ve TOPUZAVA anıtları üzerinde URARTU dili ile yazılmış yazıtlar vardır ki; Bu uygarlıkla en doğrudan bilgiler bu yazıtlardan elde edilmiştir
Büyükçiftlik (Hırvata) Köyü kalıntıları, Yüksekova' nın batısında Orişe deresi ağzındaki büyük bir kent ve kale kalıntısıdır Burası Urartu' nun önemli kentlerinden Musaşir olduğu sanılmaktadır
Eski adı GEVER olan Yüksekova Kanuni Sultan Süleyman' ın egemenlik yıllarında Osmanlı topraklarına katılmıştır 1Dünya savaşında Ruslar Yüksekova' yı işgal ettiler (24 Mayıs 1915) Nasturi liderlerinden Marşimonu HOY' a götürdülerOnun aracılığı ile bütün Nasturileri ayaklandırarak Türk ordusuna karşı kullandılar 1915' te bölgedeki Müslüman halk Rus ve Nasturi zulmünden kaçarak dağıldılar 5 Mayıs 1919' da yerli milis kuvvetleri ve şanlı ordumuz tarafından Yüksekova kurtarılınca isyancı Nasturiler, Urumiye (İran'ın Yüksekova' ya komşu olan ili) bölgesine çekildiler

19Yüzyılda Van vilayetine bağlı Hakkari livasının kazası olan Yüksekova 1936' da ilçe konumuna getirilmiştir İlçe Merkezinin eski adı Dize' dir


Şemdinli

Bölgenin tarih çağına Sümerler ve Akatlar’la girdiği,kentte ilk önce Sümerler’in Hakan Boyu olduğu,Sonra Akatlar,Urartu’lar ve Asur’ların bölgede uzun süre yaşadıkları anlaşılmıştır Bölgenin daha sonra Med’ler ,Babiller,Pers’ler,Makedonya’lılar ve Silveskoslar’ın eline geçtiği, HzÖmer devrinde İslam Ordularının bu bölgeyi Müslüman Birliğine kattığı,daha sonra Yavuz Sultan Selim’in 1514 yılında Çaldıran Zaferinden sonra Osmanlı egemenliğine girdiği ve tarih boyunca bir çok kavimlere belde olduğu görülmüştür
Rusların 1853 yılında Türk’lere savaş açması sonunda Dağistan’daki Şeyh Şamil ile işbirliği yapan Şemdinli’li Seyit Taha düşmana savaş ilan etmiştir Ölümü üzerine Kardeşi Şeyh Salih Azerbeycanlıları ve Hakkari’lileri Ruslara karşı ayaklandırdı Fakat güneyde Cizre’de hüküm süren İzzettin Şir Ruslar tarafından kandırılarak isyan çıkarması sağlandı,Yezidi ve Nasturi’lilerle birleşen İzzettin Şir Musul ve Bitlis dolaylarını yağma ile işgal etti(1854)Fakat Diyarbakırlı Hacı Timur Ağa asileri tamamen ortadan kaldırdı (1855)sonra Van Sancağı’na bağlı Şemdinan (Şemdinli)Albak,Çölemerik (Hakkari),Gever (Yüksekova), Beytüşşebap,Çal,Tiyari ve Kotur ilçeleri ile birlikte Erzurum Vilayeti’ne bağlandı1865’te Van Vilayetinin kurulması ile ilçeler Van’a bağlandı
1914 ile 1917 tarihleri arasında dört defa Rus işgaline uğramış olan Şemdinli’nin İlk işgali 5 Kasım 1914 olup,10 Aralık 1914 tarihinde Kuvvetlerimiz tarafından geri alınmıştır13 Mayıs 1915 tarihinde ikinci defa Rus işgaline uğrayan ilçe kısa sürede Rus işgalinden kurtarıldı31 Temmuz 1916 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından Rus’lar tekrar geri püskürtüldü İşgallerinde ısrarlı olan Rus Kuvvetleri Şemdinli’yi 10 Ağustos 1916 tarihinde dördüncü kez işgal ettiler Rus’lar ve işbirlikçileri olan Nasturiler kötü düşüncelerine tüm Doğu Anadolu üzerinde olduğu gibi küçük Şemdinli üzerinde de sürdürmeye çalıştılar Ancak yörenin İnsanları Ordu birliklerimiz ile el ele vererek onların bu hain emellerine engel oldular24 Kasım 1917 tarihinde kuvvetlerimiz tarafından bir daha dönmemek üzere Rus Kuvvetlerini geriye kaçırdılar Şahanklı Sinko Milli Mücadele sırasında 20nci Kolordu Komutanı Kazım KARABEKİR Paşa ile işbirliği yaparak Yurdumuzdan kovulduktan sonra Urumiye bölgesine çekilen Ermenilerin bölgeye girmelerine engel oldu
1926 yılında yapılan Ankara Antlaşması ile Musul ve Hakkari’nin 5 bölgesi sınır dışı kaldı Nihayet Çölemerik (Hakkari),Gever (Yüksekova),Şemdinan (Şemdinli) ilçelerinden meydana gelen Hakkari Vilayeti kuruldu Cumhuriyet döneminde bir süre Van Vilayeti içerisinde kaldı4 Ocak 1936 tarihinde Hakkari tekrar Vilayet olunca Şemdinli de Hakkari’ye bağlandı


COĞRAFİ DURUM

a-)Yeri,Yüzölçümü ve Rakımı
Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan İlçemiz tabiat güzelliği bakımından Hakkari İlinin en güzel İlçesidir Türkiye’nin İran ve Irak’a hudut teşkil eden üçgeninde yer alır Yüzölçümü 1452 Km2,Rakımı ise 1450 Mdir

b-)Bitki Örtüsü
Genellikle dağlık olan İlçemiz alanının %45’i Ormanlık,%41’i tarıma elverişsiz alan,%10’u dört veya beş ay kullanılabilen çayır ve mera ve %4’ü tarıma elverişli alandır Ormanlarda bulunan ağaçların cinsi genellikle meşedir

c-) Dağlar,Ovalar ve Yaylalar
Bölgedeki önemli Dağlar,Derecik bölgesinde Katina Tepe,Ortaklar bölgesinde Karadağ, Tahtataş Tepe, Süngü Tepe ve Akpınar Dağıdır Ayrıce Eldir,Elmira,Geveroki dağları İlçemiz sınırları içerisindedir Bölgemiz Ova yönünden çok fakir olmasına rağmen büyük ve küçük 15 kadar yayla bulunmaktadır En önemlilerinden Helena,Geveruk,Bestereş ve Kani Haydar sayılabilir Yaylalar yılın Nisan ve Ekim aylarında barınmaya imkan verir

d-) Boğaz,Geçiş ve Gedikler Bölgemizde Haruna geçidi, Şapatan Geçidi, Mezar Gediği, Ortaklar Gediği, Ulaşan Gediği,Katina Boğazı,Gilini Gediği,Su Gediği önemli gedik ve geçişlerdir

e-) Akarsular Bölgenin genelde Kuzeyden Güneye,Doğudan Batıya meyilli bir arazi yapısına sahip olması akarsu yönünden zengin olmasını sağlamıştır Ancak Akarsuların rejimi bu dağlık yapı nedeniyle düzgün değildirEn önemlisi Şemdinli Çayı’dırBu çaya bağlı Kayalar ve Tanyolu’ndan gelen koluyla, Güzelkonak bölgesinden gelen kolu, Zorgeçit bölgesinde birleşerek daha batıda Konur’dan gelen Gülkan çayıyla birleşip Ormancık bölgesinden geçip Batıda Irak topraklarına akar Diğer önemli akarsu Güneyimizde Irak Devletiyle hududumuzu teşkil eden Hacıbey Çayıdır Bu akarsular kış ve bahar aylarında köprüler dışında geçit vermezler İlçemizde Göl,Gölet ve Baraj bulunmamaktadır

İklim

İlçemiz Doğu Anadolu Bölgesinde bulunmasına rağmen iklimi oldukça değişiktir Yazları oldukça sıcak geçmesine karşın,kışları genellikle kar yağışlı ve ılımandır İlkbahar ve Sonbahar mevsimleri yağmur,kışlar kar yağışlı olup,yaz mevsimi kurak geçer Kar yağışı genellikle Ocak ayında gerçekleşir Rüzgar genellikle Güneybatıdan eser en şiddetli görüldüğü ay Kasım ayıdır Yüksek zirvelerde kış aylarında sis görülür Şemdinli-Yüksekova karayolu belli yerlerde kış aylarında buzlanma yapar,yoğun kar yağışı,çığ ve aşırı rüzgarın etkisi ile belirli zamanlarda kapanır


Çukurca


İlçede hangi tarihte yerleşime geçildiği ve hangi toplulukların yaşadığı kesin olarak bilinmemekle birlikte İlçe , Urartu Uygarlığının ilk yerleşim yerlerinden biri olarak kabul edilmektedir Abbasiler bu küçük yerleşim yerini ‘Mir’ denilen dini , siyasi , askeri şeflikle yönetmişlerdir Selçuklular döneminde Çukurca , İmadiye Beyliğine bağlanmıştır Selçuklular’dan sonra Osmanlı Döneminde Hakkari Beyliğine tabi olmuştur 1880 yılında Şarki-çal adı ile kaza teşkilatı kurularak Van Sancağına , 1890 yılında ise ; tekrar nahiyeye dönüştürülerek Hakkari İl Beyliğine bağlanmıştır 1Dünya Savaşında Ruslar ve Nasturiler Çukurca’yı yakıp yıkmışlar Musul sorunu ile önem kazanan Çukurca , 1926 yılında Ankara Antlaşması ile TC sınırları içerisine alınmış , 1953 yılında ise ilçe yapılmıştır



Çok eski bir yerleşim merkezi olan İlçemizin bilinen son sakinleri Nasturilerdir Mezopotamya uygarlığının izlerini taşımaktadır 1Dünya Savaşı Döneminde Rusların kışkırtmasıyla ayaklanan Nasturiler Ordumuz ve Milislerin ayaklamayı bastırmasından sonra ülkeyi terk etmişlerdir
Çukurca 1926 Ankara Antlaşmasıyla Türkiye Toprakları içine alınmıştır Daha önce bucak merkezi iken 1953 yılında 6068 sayılı kanun ile ilçe yapılmıştır
Toplam 480 Km2 Yüzölçümlü İlçemiz,doğuda Yüksekova,batıda Şırnak ( Uludere ve Beytuşşebap ),Kuzeyde Hakkari ve Güneyde ise Irak Devlet Hududu ile çevrilidir İlçemizin rakımı 1285 mdir
İlçe Yerleşim Merkezi,yüksek dağlarla çevrili olup düz olmayan bir alandır Çukurca adı da belirtilen bu coğrafi konumundan gelmektedir