Aksaray Gelenek Ve Görenekleri

AKSARAY KÜLTÜREVİ









1927 yılında yapımına başlanan ve 1930 yılında tamamlanan Aksaray valilik konağı, yıllarca valilik konağı olarak Aksaray Valililerimize ve Kaymakamlarımıza hizmet vermiştir

Tamamı kesme taştan yapılan bina iki katlı ve beş oda, iki salondan oluşan cumhuriyetin ilk yıllarında yapılmış ve günümüze kadar gelmiş ender eserlerden bir tanesidir Son yıllarda yeni valilik konağının yapılmasından sonra bu tarihi bina boşaltıldı 2007 yılı başlarında Aksaray Valisi Sayın Sebati BUYURAN’ın girişimleriyle tarihi valilik binası Aksaray kültürüne kazandırıldı Aksaray kültürünü, geleneklerini, göreneklerini, yaşam tarzlarını, sosyal hayatı yansıtan bir müze haline getirtilmiştir Aksaray Kültürevi alışılmış müzeciliğin dışında her odası ayrı bir kültürü yansıtan heykellerle desteklenen adeta yaşanan mekânlara dönüştürülmüştür

Aksaray kültürevi'nde yaklaşık 31 heykel bulunmaktadır



Kültürevi'nin oluşması sırasında Aksaray’ın köy, kasaba ve ilçelerinin tamamı gezilerek sosyal hayat yerinde incelenmiş ve eşyalar şahıslardan alınarak, Valilik Konağının her odası ayrı ayrı titizlikle döşenmiştir Aksaray kültürevi oluşumunda eşyaların tamamı vatandaşlardan hibe olarak alınmıştır


GELİN ODASI



Aksaray’da gelin odası Anadolu’nun her yerinde olduğu gibi büyük bir titizlikle ve özenle hazırladır Hazırlıklar haftalar öncesinden başlar düğün gününe kadar devam eder Düğün günü gelin odası gelen davetlilere gösterilir

Aksaray Kültürevin'de kurulan gelin odasında bulunan eşyaların tamamı vatandaşlar tarafından hibe edilmiş ve yıllar önce kullanılmış eşyalardır Gelin odasında bulunan heykeller Seyfullah ve Bengül SÜNBÜL tarafından yapılmıştır Gelinlik zamanın Belediye Başkanı Mehmet DALKILIÇ’ın eşi Nefise DALKILIÇ gelinliğidir Tamamı özel dokuma kumaştan yapılmıştır

Gelin odasında bulunan Gar dolabı 1903 yılında tamamı gül dalından yapılan ve çok özel bir parçadır

Tamamı cevizden yapılmış olan 1905 yılına ait konsülde bu odanın değerli eşyalarından biridir Gerek gar dolabı gerekse konsül Emekli Tapu Müdürü Hasan GÜÇLÜER’in oğlu Erdal GÜÇLÜER' den alınmıştır

Bu odada bulunan Prinç karyola emekli öğretmen Zeynep GÜR’den alınmıştır

Çeyiz Sandığı Emekli Başkatip Fazilet BERKSOY’dan alınmıştır

Halılar Sultanhanı belediyesinden temin edilmiştir


HALI DOKUM ODASI



Aksaray’da Özellikle Taşpınar ve Sultanhanı kasabalarında yaşayan genç yaşlı tüm insanlar halı ve kilim dokuma işleriyle uğraşırlar Evlerinde kullandıkları halı ve kilimlere insanlar kendileri üretmişlerdir Dokudukları halı ve kilimlerde boyalarını ,kök boyalar kullanarak renkler vermişlerdir Dokuma sanatı kendileri ve aileleri için önemli bir gelir kaynağı olmuşturHalen yörede bazı ev ve atölyelerde halı ve kilim dokumacılığı devam etmektedir

Halı, Anadolu'ya Selçuklu Türkleri ile gelmiştir XIII Yüzyılda tarihi kaynaklar, saydıkları önemli halıcılık merkezleri arasında Konya ve Aksaray'ı kaydetmektedirler 1274 yılında ölmüş olan ibn-i Said'e atfen Ebül-Fida'nın verdiği bilgiler de “Her memlekete yapılırdı” diyerek imal merkezi olarak özellikle Ak*saray'ı belirtmektedir ihraç edilen Türkoman Halıları orada

Günümüz Taşpınar Halılarının değerlendirmesi*ni yapabilmek için bugünkü örneklerden giderek geçmişle bağlarını kurmak istediğimizde Eskil Ulu Camisi'nde bulunan 19yy sonu olarak tarihlendi*rilmiş bir namazlığı en eski ve tek örnek olarak gösterebilmekte idi Anadolu’da halıcılık köklü geçmişin ilmek ilmek dokunduğu, atılan her düğümde günümüze geleneklerin taşındığı özgün bir el sanatıdır Çözgü denilen birbirine koşut dikey gergin ipliklerle doldurulmuş tezgah denilen araçlarda düğüm bağlamak ve bunları sıkıştırmak için aralarından atkı adı verilen ipliğin geçirilmesi ile yapılan yüzü havlı ve çeşitli motiflerle bezeli dokuma demek olan halının Türk tarihi içinde yerini alması pek erken (MÖ V-IIIyy) dönemlerine dayanır Orta Asya’da başlamış bu Türk-halı dostluğunun bugün Anadolu’da hala devam ettirildiği pek çok noktadan biri de Aksaray yöresindeki Taşpınar kasabasıdır



Taşpınar halılarının günümüze değin titizlikle koruduğu özelliklerden bir tanesi atkı, çözgü ve düğüm iplerinin tamamen yün olmasıdır "Yoz" denilen Karaman cinsi kısır koyundan elde edilen yünün özel bir yeri vardır Bu halılarda atkı ipliğinin geçirilişi dokuma kalitesini etkilenmesi bakımından ayrıca önem taşır Alt atkı ipleri düzgün ve gergin olarak, üst atkı ise ön çözgü arkaya arka çözgü öne geçmek suretiyle çaprazlık oluşturarak ve dökümlü bir biçimde yerleştirilir Böylece dokuma kalitesi yükseltilmiş olur Kaliteyi belirleyen diğer bir öğe de düğüm sayılarıdır Eski Taşpınarlarda 10x10 cm2lik alanda 40x45 düğüm vardır Günümüzde iyi cins sayılan elde eğrilmiş iple dokunan bir halıda 10x10 cm2 de 30x35, satılmak için dokunan normal bir halı üzerindeki 10x10 cm2'lik alanda ise ancak 30x30 düğüm görülebilmektedir

Bugün Taşpınar halılarında kalite belirlenmesi tezgaha gerilen ip sayısına göre hesaplanmaktadır 6 m2 lik alanda ise ancak 30x30 düğüm görülebilmektedir

Halı dokuma odasında bulunan heykeller resim öğretmeni Seyfullah SÜNBÜL eşi Bengül SÜNBÜL ve Özgür ÇAĞLAK tarafından yapılmıştır Bu odada bulunan eşyalar ise Taşpınar kasabası ve Sultanhanı kasabasından temin edilmiştir Manken kıyafetleri Güzelyurt Kaymakamlığı ve Belediyesince temin edilmiştir


OTURMA ODASI



Oturma odaları İnsanların aileleri ile birlikte günlük hayatlarını geçirdikleri yerlerdir Bu odaklarda aileler misafirlerini ağırlarlar yemeklerini yer sofrasında bu odada yerler

Oturma odası genellikle U biçiminde sedirler bulunmaktadır, bu sedirler ahşaptan yapılır üzeri halı ,kilim ve halı minderlerden, yaslanacak yerler ise halı yastıklardan oluşurlar

Sedirlere genellikle büyükler oturur ailede en yaşlı kişi sedirin baş köşesine diğer üyeler yaşlarına göre sedirdeki yerlerini alırlar sedirin aşağı kısmı ise yine kilimler , halı ,halı minderle kaplıdır buralara ailenin küçükleri otururlar Aileler Büyük baba, kaynana, gelin ve torunlar birlikte otururlar Büyükler küçüklerini sever küçüklerde büyüklerini sayarlar

Aksaray Kültürevi'nin Oturma odasındaki bulunan eşyalar dan yastıklar Sultanhanı belediyesinden , minderler Sultanhanı halı esnaflarından Fahri Solaktan , perdeler Anadolu Kız Meslek lisesi Müdürlüğünden , Halı Halk Eğitim Müdürlüğünden , Kilim ve seccadeler Sarıyahşi Kaymakamlığından Sini ve tabaklar Selma GÜÇLÜER ‘den temin edilmiştir

SALON


Salonlar genellikle şehir merkezlerindeki evler ve konaklarda bulunmaktadır

Salonlarda genellikle koltuk takımı bulunur Gelen misafirler burada ağırlanır Salonlar evlerin ve konakların en güzel yerlerinden bir bölümüdür

Aksaray Kültürevi'nde bulunan salonlardan bir tanesi modern tarzda dizayn edilmiştir Burada bulunan heykeller resim öğretmeni Seyfullah SÜNBÜL'ün eşi Bengül SÜNBÜL tarafından yapılmışlardır Eşyalar ise Dilek TERZİOĞLU tarafından,Masa ve sandalyeler GÜRÜN ailesi tarafından bağışlanmıştır