Arapçada Dua Üslûbu

(جُدّ ثديا أمك)“Annenin göğüsleri (sütü) kesilsin” anlamındadır Esmaî, beddua amacıyla söylenir demiştir Ebû Sufyân hadisinde geçmektedir
(جُوعا له ونُوعا): Dua anlamı ifade etmek için mansûb kılınmış masdarlardandır İbn Manzûr, ikinci kelime tekit için getirildiğinden birincisi*nin önüne geçirilemez, demektedir Fîrûzâbâdî, (نائع) kelimesi hak*kında, (جائع) kelimesiyle ona tabi olarak beraber kullanılır veya (نوع) şeklinde ötre ile susuzluk anlamına gelmektedir, bilgisini vermektedir Buna göre bed*dua amaçlı kullanılan bu ifade “Açlık ve susuzluğa uğrasın” gibi bir an*lama gelmektedir
(الحِصْحِصَ لفلان): (الحِصْحِصَ) toprak anlamına gelmektedir Her ne kadar isim olsa da kendisiyle dua edilen masdarlarda olduğu gibi nasb edilmiştir “Fa*lanca toprak olsun” anlamındadır
(حطّ اللهُ عنه وزرَه): “Allah yükünü hafifletsin” anlamında duadır
(حياكم اللهُ وشاعكم السلامُ وأشاعكم السلامَ): “Allah sizi yaşatsın Selam sizi kuşatsın Allah selamı size arkadaş ve tâbi kılsın” anlamında kullanılan dua ifadesi*dir
(خطأ اللهُ نوْءها): İbn Abbâs’ın duasıdır Boşama yetkisini karısına veren, karısı da ona üç defa “boşsun” diyen bir adamın durumu sorulunca söylemiştir “Al*lah girişimini başarısız kılsın”a yakın bir anlamdadır (لا سدد اللهُ فلانا لما يطلبُ) ile hemen hemen aynı anlamdadır Kâsım b Sellâm, bu sözü Arapların vuku*unu kastetmeksizin hayret ifade etmek için kullandıkları sözler kapsa*mında saymaktadır
(خُطّيَ عنك السوءُ): “Bela/kötülük senden uzak olsun” anlamında kullanılan dua ifadesidir
(خيبة لفلان): (خيبة) İstediğini elde edememe demektir (خيبة لفلان) ifadesi خيبة)) kelimesi merfu veya mansûb okunarak kişiye beddua için kullanılmaktadır “Falanca kaybetsin/muradına eremesin” şeklinde tercüme edilebilir
(دَفقَ الله روحه): Bir insana ölümünü dilemek için yapılan beddua ifadelerindendir Kelime manası itibariyle “Allah ruhunu saç*sın/döksün/dağıtsın” gibi tercüme edilebilir ki, asıl olarak “Allah canını al*sın!” anlamındadır
(رماه الله بالحِرّة والقِرّة ): Arapların beddua olarak kullandıkları sözlerdendir “Allah onu susuzluk ve soğuğa düçar etsin!” anlamındadır Aynı anlama gel*mek üzere Araplar (سلط اللهُ عليه الحرّةَ تحت القرّة) ve (حرةٌ تحت قرّةٍ) da demektedirler
(رماه اللهُ في الدَوْقَعَة): “Allah onu fakirlik ve zillete düşürsün” anlamında bedduadır
(سبّخَ اللهُ عنك الشدة): “Allah belanı hafifletsin” anlamında kullanılan duadır
(سحقا له): (سحقه الله) ve ( أسحقه الله) yani “Allah onu uzaklaştırsın” demektir Mülk suresinde (فسحقا لأصحاب السعير) şeklinde yer almaktadır ki, (فبعدا لأصحاب السعير) “Ateş ehli (Allah’ın rahmetinden) uzak olsunlar” anlamındadır
(سقيا ورعيا): “Allah korusun ve susuzluğunu gidersin” anlamında dua ifadesidir
(شلّ الحوامل منه): “Bacakları felç olsun” anlamında beddua ifadesidir
(عَقْرى حَلْقى/عقرا حلقا): Kadın için söylenilir Masdar kelimelerdir (عقرها الله وحلقها) anlamındadır Bu ifadeye “Saçını tıraş etsin ve boğazına ağrı musallat et*sin” anlamı verenler vardır Ebû ‘Ubeyd: (عَقْرى) (عقرها الله) yani (عقر جسدها) anlamın*dadır (حَلْقى) da (حلقها الله) yani “boğazına ağrı musallat etsin” anlamında*dır, demiştir İbn Manzur, (حلقى) kelimesinde “boğazına ağrı isa*bet etsin” anlamını zayıf ihtimal olarak nitelendirmektedir Lisânu’l-Arab’da yer aldığına göre; bu kelime kadına kocasından boşanması ve bu sebeple sa*çını tıraş etmesi anlamında beddua olarak söylenir Osman b Cenî, (عَقْرى حَلْقى) ifa*desini şöyle izah etmektedir: “Bu ifadenin aslı şudur: Kadının başına bir musi*bet gelince saçını tıraş ettirir ve ayakkabılarıyla başına vurup yaralar ” Bu yorumu destekleyen bir husus da şudur: Arapçada musibete uğrayıp da bundan dolayı saçlarını tıraş ettiren kadına (حالقة) veya (حلقى) denir Buna göre ifadeye “boğazına ağrı isabet etsin ve saçlarını tıraş etsin” gibi bir an*lam vermek çok isabetli değildir İbn Manzûr’un verdiği bilgileri ve Osman b Cenî’nin izahlarını dikkate aldığımızda “(Başına musibet gelip de ) şaçını tı*raş etsin, vura vura başını yaralasın” ya da daha serbest bir tecümeyle “sa*çını başını yolduracak bir musibete düçar olsun” şeklinde tercüme edilebilir Bu ifade de yine Arapların vukuunu istemeksizin kullandıkları dua ifadelerin*den bir tanesini teşkil etmektedir
(عليه العفاءُ): “Helak olsun” anlamında beddua ifadesidir Benzer şekilde ve aynı anlama gelmek üzere (عليه الدّبار) da denir Eserinin, izinin silinmesi, yok ol*ması dileğinde bulunmak için kullanılır
(فاهاَ لفِيك) Lafzi olarak “felaketin ağzı senin ağzına olsun” gibi tercüme edilebilecek bu ifade Arapların dua bağlamında kullandıkları mesellerindedir Dua amacıyla mansûb yapılan masdarlar gibi mansûb olarak kullanılmakta*dır İfade ile kastedilen anlam konusunda farklı izahlar vardır: Sibeveyhi, fela*ket sanki ağzı varmış gibi düşünülerek (فا الداهية) “Felaketin ağzı” kastedil*mektedir, (دهاك الله) “Allah belanı versin” lafzından bedel olmuştur, demekte*dir Yine denilmiştir ki, ifadenin anlamı “hüsran sana” demektir, aslında kaste*dilen, (بفيك الحجر) ifadesinde olduğu gibi (جعل الله بفيك الأرض) “Allah ağzına top*rak doldursun”dur Bazıları da “Allah ağzını kırsın” anlamındadır demişler*dir Bu açıklamalar ışığında kastedildiği anlama göre “Musi*bet/felaket sana olsun/Allah belanı versin” vb şekillerde tercüme edilebilir
(قفا الله أثره) “Allah izini silsin, yok etsin” anlamında beddua olarak kullanılmaktadır
(الكَثْكَثَ له /الكِثْكِثَ له): (الكَثْكَثَ) kelimesi “ince toprak”, “taşlı toprak” veya mutlak olarak “toprak” anlamındadır Her ne kadar isim olsa da dua kastedi*len masdarlar gibi nasb edilmiştir “Toprak olası!” gibi bir anlamda kullanılmak*tadır Buna benzer şekilde (بفيه الكثكث) de denilmektedir Riva*yete göre; Huneyn savaşı sırasında müslümanlar ilk anlarda bozguna uğra*yınca Ebû Sufyân: “Vallahi Hevâzin galip geldi!” demiş, bunun üzerine, he*nüz müslüman olmadığı halde sefere katılmış olan Safvân b Umeyye ona: (بفيك الكثكث) “Ağzına toprak dolasıca! Kureyşli bir adamın bana efendilik yap*ması, benim için Hevâzinli bir adamın efendilik yapmasından daha sevimli*dir” demiştir
(لا أبا لك) “Babasız kalasıca!” şeklinde tercüme edilebilecek bu ifade, babası olan birisine söylendiğinde dua anlamına gelmektedir Babası olma*yan birine dua anlamında söylenmesi, tıpkı gözleri görmeyen birine (أعماه الله) “Al*lah onu kör etsin!” ya da fakir bir kimse için (أفقره الله) “Allah onu fakir et*sin!” denilmesi gibi anlamsız olur Babası olmayan bir kimse için söylendi*ğinde ise ihbarî anlam taşımaktadır
Ancak bu tür ifadeler zahirlerinden anlaşılan beddua anlamları taşımaktan ziyade taaccüb (şaşırma/beğenme) gibi anlamlar ifade etmektedirler Sâmarrâ’î, Ferrâ’nın “Bunlar Arapların sözlerini birbirinden ayırmak için kullan*dıkları ifadelerdir” şeklindeki görüşünü naklettikten sonra, bu tür ifadele*rin özellikle şiirlerde, dua veya anlamla ilgili başka bir özellik taşımaksı*zın vezni tamamlama amacıyla kullanıldıklarını söylemektedir Buna örnek olarak da Zuheyr b Ebî Sulmâ’nın şu beytini vermektedir:
سئمت من تكاليف الحياة ومن يعش ثماين حولا، لا أبا لك، يسأم “Hayatın yüklerinden usandım Babasız kalasıca! Seksen yıl yaşayan elbette usanır”
Semarrâî, bu tür ifadelerin, günümüz halk Arapçasında (ammice) yer alan, (يخرب بيتك) ve (الله يلعنك) sözleri gibi, aslında övgü kastedilen dua formun*daki yergi ifadeleri olabileceğini de ilave etmektedir