Arapçada Dua Üslûbu

Faruk Toprak, (لا أبا لك) ifadesinin bazen bil ki, anla ki şeklinde muhatabına dert yanar bir üslûp içerisinde ve bazen de istenen bir şeyin karşı*daki kişi tarafından yapılması için kullanıldığı tespitinde bulunmaktadır
(لا أضحى اللهُ ظلّك): Arapçada, bir kişi öldüğü zaman, ölen kişinin gölgesi olamayacağından hareketle (ضحا ظلُه) “Gölgesi yok oldu” denilmektedir Buna göre (لا أضحى اللهُ ظلّك) ifadesi “Allah gölgeni yok etmesin” yani “Allah seni öldürme*sin/yaşatsın” demek olmaktadır
(لا أطعمه الله إلا ضاهسا ولا سقاه إلا قارسا): Beddua ifadesidir (ضهسه) “ağzının ön tarafıyla ısırdı” anlamına gelmektedir Burada bu kelimeyle kastedilen mana “Allah ona ağzının ucuyla yiyeceği çiğnemesine bile gerek kalmayacağı mik*tarda az bir ot (bitki) yedirsin” şeklindedir (قارسا) (باردا) “soğuk” demektir Bu*rada “Ona yoğurt katılmamış sade su içirsin” anlamını ifade etmekte*dir Buna göre bu beddua ifadesi “Allah ona ağzının ucuyla yiyeceği çiğneme*sine bile gerek kalmayacağı miktarda az bir ot (bitki) ve sade sudan başka bir şey nasip etmesin!” şeklinde tercüme edilebilir
(لا تشلل يدك): (شلل) bozulma ve felç gibi anlamlara gelmektedir Kelime manası itibariyle “Ellerin felç olmasın” şeklinde tercüme edilebilecek bu dua ifa*desi Türkçede kullanılan “ellerin dert görmesin” dua cümlesini hatıra getir*mektedir
(لا زال في واقية من الله باقية): “Daima Allah’ın korumasında kalsın” şeklinde tercüme edilebilecek bu ifade, Yâkût el-Hamevî’nin verdiği bilgiye göre; Bağ*dat’ın avam tabakasından bazı kimselerin kullandıkları bir duadır
(لا مرحبا بك): (لا رحبت عليك بلادك) yani “Belden senin için geniş rahat olmasın” demektir “Merhaban” kelimesi dua ve beddua amacıyla mansûb olarak kullanı*lan masdarlardandır (لا مرحبا) ifadesi genellikle hastalık, yaşlılık, gur*bet gibi istenmeyen durumlar için söylenir
(لا يزال كعبك عاليا): Bir kimseye şeref ve yüceliğinin devamını dilemek amacıyla söylenen dua ifadesidir (كعب) kelimesi yüksek ve yüce şeyler için kulla*nılmaktadır Kabe’ye bu ismin verilmesi de kelimenin taşıdığı bu anlam se*bebiyledir İfade, “Şerefin hep yüksek, yüce kalsın”, “Şerefli ve düşmanların*dan yüksek, üstün olasın” gibi anlamlara gelmektedir
(لا يَفْضُضِ الله فاك): “Allah dişlerini dökmesin” anlamında bir dua cümlesidir Burada esasen (فو) ağız kelimesi kullanılmakla beraber asıl, dişler kastedilmekte*dir Bazıları bu ifadenin “Allah ağzını dişsiz bırakmasın” anla*mına geldiğini söylemişlerdir Türkçemizdeki “Ağzına sağlık” sözünü çağrış*tırmaktadır
(للمَنْخِرَين): Hz Ömer tarafından Ramazanda sarhoş dolaşan bir kişi için söylenmiştir (منخر) “burun deliği” demektir İfadenin anlamı (كبه الله لمنخريه) yani “Allah onu burun delikleri/burnu üzerine süründürsün” dür Buna benzer şe*kilde (للفم) ya da (لليدين) da denilmektedir
(لمَّ اللهُ شعْثَه) (الشعث) : “İşin dağılması, yayılması” anlamına gelmektedir (لمَّ) de bir şeyi toplayıp düzeltmek demektir Buna göre bu dua ifadesi “Allah dağı*lan işlerini bir araya toparlasın/işlerini düzeltsin” anlamına gelmektedir Türkçedeki buna yakın bir ifadeden hareketle “Allah iki yakasını bir araya getir*sin” şeklinde de tercüme edilebilir
(ما ت فلانٌ وأنت بوَفاءٍ): Taziye amacıyla, Türkçedeki “başın sağolsun” ifadesi anlamında kullanılan bir duadır (الوفاء), “uzunluk” demektir Buna göre ifade*nin anlamı, “Falanca öldü, sen uzun ömürlü olasın” demek olmaktadır
(ما له أحْلَبَ ولا أجْلَبَ): (أحْلَبَ) “Develeri erkek değil sadece dişi yavrulasın” demektir (ولا أجْلَبَ) de bir kimsenin devesine erkek doğurmaması dileğiyle bed*dua olarak söylenir Zira erkek deve doğmaması neslin ve sütün kesilmesi ve dolayısıyla da gizli bir yok olma anlamına gelmektedir Buna göre bu ifade*nin tercümesi “Develeri hep dişi doğurup erkek doğur mayasıca, buna ne oluyor” şeklinde yapılabilir
(ما له أخزاه اللهُ): Güzel bir iş yapan kişiye, nazar değmesin diye, övgü yerine söylenen sözlerdendir Kelime manası itibariyle “Ona ne oluyor! Allah onu re*zil etsin!” şeklinde tercüme edilebilecek bu vb ifadelerle gerçekte aleyhine de*ğil lehine dua kastedilmektedir Aynı şekilde olmak üzere (قاتلَه اللهُ) da denil*mektedir
(ما له أربتْ يدُه): (أرب) organların kesilmesi, düşmesi anlamındadır (أرب عضوه) “organı kesildi” demektir Dua olarak kullanılan (أربتْ يدُه) sözüne gelince; bu sö*züm anlamı “Eli kesilsin” veya “Fakir düşsün ve insanların elindekine muh*taç olsun” denilmiştir İbn Mes‘ûd’un rivayetine göre bir adam Hz Pey*gamber’e itirazda bulunmuş, ashabın galeyanı üzerine Hz Peygamber (sa) (دعوا الرجلَ أرب ما له) buyurmuştur Hadiste geçen bu ifadenin anlamları konu*sunda değişik yorumlar bulunmaktadır: İbnu’l-A‘râbî, “muhtaç duruma dü*şüp insanlardan istesin” anlamındadır, demiştir Kuteybî, “organları kesil*sin anlamındadır” dedikten sonra, “Bu, Arapların söylendiğinde işin gerçekleş*mesini kastetmedikleri (تربت يداه) gibi sözler cümlesindendir” diye ilave etmektedir İbnu’l-Esîr’in belirttiğine göre Hz Peygamber’in bu sözü hak*kında iki görüş vardır: Birincisi, Hz Peygamber bununla isteyenin hırsına olan şaşkınlığını ifade etmiştir İkinci görüşe göre ise; adamın hırs durumunu gö*rünce insan tabiatı kendisine galebe çalmış ve beddua etmiştir
(ما له آمَ وعامَ): (آمَ) “karısı öldü” anlamına gelmektedir (عام القوم) ifadesi ise, bir kavmin hayvanları helak olup sütleri azaldığı ve süte iştiyak duydukları za*man bu durumu ifade etmek için kullanılır Buna göre bu dua ifadesi “Ha*nımı ölesi, hayvanları ölüp de sütsüz kalası, buna ne oluyor?” şeklinde ter*cüme edilebilir
(ما له جَرِبَ وحَرِبَ): (الجرب) insanların ve hayvanların vücutlarını kaplayan sivilcelere denmektedir Yine (أجرب القوم) denir ki (جربت إبلهم) “Develeri sivilcelendi” anlamındadır Buna göre beddua sadedinde kullanılan bu ifade*nin anlamı kişiye sivilcelenmesi şeklinde olabileceği gibi (أجرب) kastedilmiş yani “develeri sivilcelensin” denilmiş olabilir İfadenin devamında (جرب) ye tabi kılarak (حرب) demişlerdir Zira Araplar bazen tâbiliğe daha önce görülme*yen bazı hükümler yükleyebilmektedirler Yine (جرب إبلهم) manasını kaste*dip (إبل) kelimesi yerine bu kelimeyi getirmiş de olabilirler
(ما له رجل): “Yayan kalasıca, buna ne oluyor” anlamında beddua ifadesidir