İdris-İ Bitlisîlere İhtiyacımız Var

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Yavuz Sultan Selim Han’ın müsteşarlığını

yapan İdris-i Bitlisî büyük

bir tarihçi, önemli bir din âlimi ve

aynı zamanda yetenekli bir siyaset

bilimciydi

Bitlisli olması sebebiyle bölge halkı

hakkında oldukça geniş bilgiye

sahipti

Ayrıca bölge insanının

yapısını da gayet iyi biliyordu

Yavuz

Sultan Selim Han, Doğu ve

Güney Doğu’da muhtelif aşiretlerin

reislerine, Şah İsmail’in itaatinden

çıkmaları için, Amasya’daki

otağından İdris-i Bitlisî’yi defalarca

adı geçen bölgeye gönderdi

Bitlisî’nin, Yavuz Sultan Selim

Han’ın emriyle bölgedeki çalışmaları

tam bir başarıyla sonuçlandı

İdris-i Bitlisi; Mardin, Urfa, Bitlis,

Diyarbekir, Sason, Hizan, İmadiyye

gibi birçok bölgeyi dolaşarak,

bu bölgelerdeki beylerin Osmanlıya

itaatlerini sağladı

Hasankeyf

ve Siirt Eyyubî sülalesinden II

Halil, Bitlis Emiri Şeref Han, Hizan

Emiri Davut Bey, İmadiyye Hâkimi

Emir Seyfeddin gibi önemli şahsiyetler

dâhil olmak üzere yirmi beş

emir bir toplantı yaparak Osmanlı

tebaiyetini kabul etti

Bitlisî’nin

Kürt beyleriyle anlaşarak onları

Osmanlıların yanına çekmesi,

böylece bu yörelerin savaş yapılmadan

Osmanlı egemenliğine

girmesi onun ne kadar sevilen sayılan

bir şahsiyet olduğunun ve siyasi dehasının apaçık göstergesidir

1517 yılında Mısır’ın fethine de katılan Bitlisî, 1520’de

yazdığı ve Yavuz Sultan Selim Han’ı övdüğü bir kasidesinde

memleketin iç işlerini tanzim eden esaslar

hakkında görüşlerini de belirtir

Bitlisi’nin ayrıca II

Bayezid’e sunduğu ‘Münazara-i Savm-ü İd’ adlı temsili

bir öyküsü ile ölümünden sonra bazı parçaları ele

geçen ve oğlu Ebu’l-Fazl tarafından yeniden düzenlenen

Farsça ‘Selimname’si vardır

Bunların yanında

İdris-i Bitlisî’nin Türkçe, Farsça, Arapça şiirleriyle edebiyat,

hadis ve siyaset bilimi üzerine yazılmış eserleri

de vardır

ÜMMETİN BİRLİĞİ İÇİN MÜCADELE ETTİ

Bitlisî’nin bu hizmetlerini günümüzde bazı çevreler

maalesef görmemezlikten geliyor, iyi idrak edemiyorlar

veya onu kasıtlı olarak anlamak istemiyorlar

Elbette onun gibi âlim, fazıl, Ümmeti Muhammed’in

ittihadını düşünmekten başka düşüncesi olmayan

güzide insanı anlamak için önce irfan sonra da basiret

lazım

Bitlisî’yi siyasi tercihinden dolayı veya Yavuz

Sultan Selim Han’a yazdığı ‘Selimname’ yüzünden

eleştirenler yüzlerce yıllık büyük medeniyeti maalesef

içlerine sindirememiş, küçük hesaplar peşinde

çabalayıp durmaktadırlar

Bunları neye dayanarak

söylüyoruz? İsterseniz Bitlisî’nin dava arkadaşının hayatından

bir pasaj sunalım da kiminle niçin beraber

olmuş? Neden onun için methiyeler yazmış? İyice anlayıp

öğrenelim

Yavuz Sultan Selim Han Mısır’ı fethedip, hilafeti esaretten

kurtarınca, alışkanlıkla kendisine de “Hakimu'l-

Haremeyn-i Şerifeyn” diyen hatibi susturup;"Benim

için, o mübarek makamların hizmetçisi olmaktan

daha büyük şeref olamaz

Bana “Hadimu'l-Haremyni

Şerifeyn” (Kutsal yerlerin-Mekke ve Medine’nin hizmetçisi)

deyin" buyurmuştur

Suudi Kralları bu veciz

ifadeyi günümüzde de bir unvan olarak kullanmaktadırlar

Sultan Selim, o günden sonra bu önemli

anın unutulmaması için başındaki sarığa sorguç denen

temsili bir süpürge yerleştirmiş, diğer padişahlarda

bu geleneği sürdürmüşlerdir

Bu nüktenin anlamı

“biz kutsal mekânları başımızın tacı yaparız ve o

mekânların hizmetkârıyız” şeklindedir

Sekiz ay süren Mısır seferi sona ermiş, dönüş yolculuğu

başlamıştır

Yavuz Sultan Selim’in yanında hocası

Anadolu Kazaskeri İbn-i Kemal de bulunmaktadır

Ordu ilerlerken çamurla kaplı bir sahadan geçilir

Bu arada hiç beklenmedik bir hadise olur ve İbn-i

Kemal’in atının ayağı sürçer

Yerden sıçrayan çamurlar

Yavuz’un kaftanına yapışır

Büyük âlim İbn-i Kemal

ise istemeyerek sebep olduğu bu durum karşısında

utancından başını önüne eğmiş beklemektedir

Selim Han, hocasının edebi ve mahcubiyeti karşısında

kızarır ve ilme ne kadar değer verdiğini anlatan

şu sözleri söyler: “Hocam üzülmeyiniz! Sizin gibi

bir âlimin atının ayağından sıçrayan çamur bizim için

bir şereftir, ziynettir

” Ve kaftanını çıkarıp vezirine uzatırken:

“Vasiyetimdir, öldüğüm zaman bu kaftanı sandukamın

üzerine sersinler!” diye emir buyurur

Gerçekten

de vefat ettiğinde ulu hakanın vasiyeti yerine

getirilmiş ve sözü edilen kaftan Yavuz Sultan Selim’in

sandukasını süslemiştir

Böyle Peygamber sevgisine,

böyle alçak gönüllülüğe, böyle ilme ve âlime değer

veren insana 160 bin beyit medhiye de yazılsa

azdır

Hangi milletten, hangi ırktan, hangi meşrepten

olursa olsun hiç fark etmez… İdris-i Bitlisî işte böyle

değerli, böyle faziletli bir komutanın, devlet adamının

yanında olmuştur

Yani “Hadimu'l-Haremyni

Şerifeyn”’in şerefli bir nedimi olmuştur

Yaşadığı asrın ileri gelen âlimlerinden olan Bitlisî’nin

sohbetlerine padişahlar, devlet ileri gelenleri büyük

bir ilgi gösterirlerdi

Bir müddet Yavuz Sultan Selim

Han ile sohbet arkadaşlığı da yapan İdris-i Bitlisî, 1520

tarihinde, Yavuz Sultan Selim Han’ın öldüğü sene İstanbul,

Eyüp Sultan’da vefat etti

Mezarı, Eyüp Sultan-

Gümüşsuyu yolundan, kendi adı ile anılan İdrisköşkü

Caddesi’ne dönülen köşede, Kerimağa Sokağı girişinde

soldadır

Bu mezarın hemen yanı başında muhterem

zevceleri Zeynep Hatun’un vakfederek yaptırdığı

mescit yer almaktadır

Rivayetlere göre Zeynep Hatun,

vakfettiği bu mescidi bizzat kendi el emeği-göz

nuru ile eğirip, ördüğü çorap ve benzeri el işlerini satarak,

biriktirdiği para ile yaptırmıştır

Buradaki mescit

ve mezarın çok yakınındaki bir parka İdris-i Bitlisî

adı verilmiştir

Bugün İdris-i Bitlisî gibi aklıselim devlet

adamlarına ve muhterem hanımefendileri gibi annelere

ne kadar da çok ihtiyacımız var öyle değil mi

aziz dostlar? Kabirleri nur, mekânları cennet olsun…

Nidayi Sevim

Yenidünya dergisi aralık ayı sayısından alıntı

08-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İdris-İ Bitlisîlere İhtiyacımız Var Yavuz Sultan Selim Han’ın müsteşarlığını yapan İdris-i Bitlisî büyük bir tarihçi, önemli bir din âlimi ve aynı zamanda yetenekli bir siyaset bilimciydi Bitlisli olması sebebiyle bölge halkı hakkında oldukça geniş bilgiye sahipti Ayrıca bölge insanının yapısını da gayet iyi biliyordu Yavuz Sultan Selim Han, Doğu ve Güney Doğu’da muhtelif aşiretlerin reislerine, Şah İsmail’in itaatinden çıkmaları için, Amasya’daki otağından İdris-i Bitlisî’yi defalarca adı geçen bölgeye gönderdi Bitlisî’nin, Yavuz Sultan Selim Han’ın emriyle bölgedeki çalışmaları tam bir başarıyla sonuçlandı İdris-i Bitlisi; Mardin, Urfa, Bitlis, Diyarbekir, Sason, Hizan, İmadiyye gibi birçok bölgeyi dolaşarak, bu bölgelerdeki beylerin Osmanlıya itaatlerini sağladı Hasankeyf ve Siirt Eyyubî sülalesinden II Halil, Bitlis Emiri Şeref Han, Hizan Emiri Davut Bey, İmadiyye Hâkimi Emir Seyfeddin gibi önemli şahsiyetler dâhil olmak üzere yirmi beş emir bir toplantı yaparak Osmanlı tebaiyetini kabul etti Bitlisî’nin Kürt beyleriyle anlaşarak onları Osmanlıların yanına çekmesi, böylece bu yörelerin savaş yapılmadan Osmanlı egemenliğine girmesi onun ne kadar sevilen sayılan bir şahsiyet olduğunun ve siyasi dehasının apaçık göstergesidir 1517 yılında Mısır’ın fethine de katılan Bitlisî, 1520’de yazdığı ve Yavuz Sultan Selim Han’ı övdüğü bir kasidesinde memleketin iç işlerini tanzim eden esaslar hakkında görüşlerini de belirtir Bitlisi’nin ayrıca II Bayezid’e sunduğu ‘Münazara-i Savm-ü İd’ adlı temsili bir öyküsü ile ölümünden sonra bazı parçaları ele geçen ve oğlu Ebu’l-Fazl tarafından yeniden düzenlenen Farsça ‘Selimname’si vardır Bunların yanında İdris-i Bitlisî’nin Türkçe, Farsça, Arapça şiirleriyle edebiyat, hadis ve siyaset bilimi üzerine yazılmış eserleri de vardır ÜMMETİN BİRLİĞİ İÇİN MÜCADELE ETTİ Bitlisî’nin bu hizmetlerini günümüzde bazı çevreler maalesef görmemezlikten geliyor, iyi idrak edemiyorlar veya onu kasıtlı olarak anlamak istemiyorlar Elbette onun gibi âlim, fazıl, Ümmeti Muhammed’in ittihadını düşünmekten başka düşüncesi olmayan güzide insanı anlamak için önce irfan sonra da basiret lazım Bitlisî’yi siyasi tercihinden dolayı veya Yavuz Sultan Selim Han’a yazdığı ‘Selimname’ yüzünden eleştirenler yüzlerce yıllık büyük medeniyeti maalesef içlerine sindirememiş, küçük hesaplar peşinde çabalayıp durmaktadırlar Bunları neye dayanarak söylüyoruz? İsterseniz Bitlisî’nin dava arkadaşının hayatından bir pasaj sunalım da kiminle niçin beraber olmuş? Neden onun için methiyeler yazmış? İyice anlayıp öğrenelim Yavuz Sultan Selim Han Mısır’ı fethedip, hilafeti esaretten kurtarınca, alışkanlıkla kendisine de “Hakimu'l- Haremeyn-i Şerifeyn” diyen hatibi susturup;"Benim için, o mübarek makamların hizmetçisi olmaktan daha büyük şeref olamaz Bana “Hadimu'l-Haremyni Şerifeyn” (Kutsal yerlerin-Mekke ve Medine’nin hizmetçisi) deyin" buyurmuştur Suudi Kralları bu veciz ifadeyi günümüzde de bir unvan olarak kullanmaktadırlar Sultan Selim, o günden sonra bu önemli anın unutulmaması için başındaki sarığa sorguç denen temsili bir süpürge yerleştirmiş, diğer padişahlarda bu geleneği sürdürmüşlerdir Bu nüktenin anlamı “biz kutsal mekânları başımızın tacı yaparız ve o mekânların hizmetkârıyız” şeklindedir Sekiz ay süren Mısır seferi sona ermiş, dönüş yolculuğu başlamıştır Yavuz Sultan Selim’in yanında hocası Anadolu Kazaskeri İbn-i Kemal de bulunmaktadır Ordu ilerlerken çamurla kaplı bir sahadan geçilir Bu arada hiç beklenmedik bir hadise olur ve İbn-i Kemal’in atının ayağı sürçer Yerden sıçrayan çamurlar Yavuz’un kaftanına yapışır Büyük âlim İbn-i Kemal ise istemeyerek sebep olduğu bu durum karşısında utancından başını önüne eğmiş beklemektedir Selim Han, hocasının edebi ve mahcubiyeti karşısında kızarır ve ilme ne kadar değer verdiğini anlatan şu sözleri söyler: “Hocam üzülmeyiniz! Sizin gibi bir âlimin atının ayağından sıçrayan çamur bizim için bir şereftir, ziynettir” Ve kaftanını çıkarıp vezirine uzatırken: “Vasiyetimdir, öldüğüm zaman bu kaftanı sandukamın üzerine sersinler!” diye emir buyurur Gerçekten de vefat ettiğinde ulu hakanın vasiyeti yerine getirilmiş ve sözü edilen kaftan Yavuz Sultan Selim’in sandukasını süslemiştir Böyle Peygamber sevgisine, böyle alçak gönüllülüğe, böyle ilme ve âlime değer veren insana 160 bin beyit medhiye de yazılsa azdır Hangi milletten, hangi ırktan, hangi meşrepten olursa olsun hiç fark etmez… İdris-i Bitlisî işte böyle değerli, böyle faziletli bir komutanın, devlet adamının yanında olmuştur Yani “Hadimu'l-Haremyni Şerifeyn”’in şerefli bir nedimi olmuştur Yaşadığı asrın ileri gelen âlimlerinden olan Bitlisî’nin sohbetlerine padişahlar, devlet ileri gelenleri büyük bir ilgi gösterirlerdi Bir müddet Yavuz Sultan Selim Han ile sohbet arkadaşlığı da yapan İdris-i Bitlisî, 1520 tarihinde, Yavuz Sultan Selim Han’ın öldüğü sene İstanbul, Eyüp Sultan’da vefat etti Mezarı, Eyüp Sultan- Gümüşsuyu yolundan, kendi adı ile anılan İdrisköşkü Caddesi’ne dönülen köşede, Kerimağa Sokağı girişinde soldadır Bu mezarın hemen yanı başında muhterem zevceleri Zeynep Hatun’un vakfederek yaptırdığı mescit yer almaktadır Rivayetlere göre Zeynep Hatun, vakfettiği bu mescidi bizzat kendi el emeği-göz nuru ile eğirip, ördüğü çorap ve benzeri el işlerini satarak, biriktirdiği para ile yaptırmıştır Buradaki mescit ve mezarın çok yakınındaki bir parka İdris-i Bitlisî adı verilmiştir Bugün İdris-i Bitlisî gibi aklıselim devlet adamlarına ve muhterem hanımefendileri gibi annelere ne kadar da çok ihtiyacımız var öyle değil mi aziz dostlar? Kabirleri nur, mekânları cennet olsun… Nidayi Sevim Yenidünya dergisi aralık ayı sayısından alıntı