|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlı Banknotları Ve Madeni Paraları
Kasa makbuzu ve İstanbul baskısı 1 liraklık banknot üst üste getirildiğinde, her bir kasa makbuzundan 4 adet banknot çıkarıldığı anlaşılmaktadır
VI Emisyon 1 liralık banknotun ön ve arka yüzü (Tİ) 0641590 seri numarasını taşıyan bu banknot, 4Kasım 1914 tarihinde ihraç edilmiştir Ferid Bey, Nias ve Tristram imzaları bulunmaktadır
1876-1878 kaimelerinin arkasında gözüken Maliye Nazırı mühürleri: "Nazır-ı Maliye - Galib - fi 5 Receb sene 293" (Galib Paşa, 27 Temmuz 1876); "Nazır-ı Maliye - Yusuf - fi 17 Muharrem sene 1294" (Yusuf Ziya Paşa, 1 Şubat 1877); "Nazır-ı Maliye - Mehmed Kâni - fi 15 Muharrem sene 1295" (Mehmed Kâni Paşa, 19 Ocak 1878)
1876-1878 kaimelerinin arkasında gözüken Osmanlı Bankası damgaları I kuruşlukların arkasındakilerin haricinde, bu damgaların hepsi "Enregistré par la Banque Impériale Ottomane - Constantinople" (Osmanlı Bankası tarafından kaydedilmiştir - İstanbul) ibaresiyle 1876 veya 1877 tarihini taşımaktadır
Bu para, Orhan Gazi'nin, Eski Osmanlı tarihlerinde ihtilâflı olan başa geçiş tarihini açıklığa kavuşturması bakımından,büyük bir önemi vardır
Osman Gazi'nin ölümü ve dolayısıyle Orhan'ın hükümdarlığa geçişi hakkında 710=1310 yılından 727=1327 yılına kadar çeşitli tarihler ileri sürülmekte idi Bunlara karşı, ise 723=1323 tarihli bir vakfiyeden Osman Gazi'nin o tarihte sağ olduğu anlaşılmakta ve 724=1324 tarihli diğer bir vakfiyeden de Osman'ın 724 yılında ölmüş ve yerine Orhan'ın geçmiş bulunduğu kanaatine varılmakta idi
Bu sikkeler Orhan'ın 724=1324 yılında hükümdar oldugunu kesinlik kazandırmıştır
NO: 1 Gümüş Akçe (AR) Æ18 m/m, 1 gr
Ön yüzü :Lâilâhe illallah Muham-medün Resulullah
Arka yüzü :Lehu duribe Orhan bin Osman Bursa 3
No: 2 Gümüş Akçe (AR) 13 m/m, 0,92 gr
Ön yüzü : Sultan bin sultan Mehmed bin Bayezid Zide ümrühü
Arka yüzü : Duribe Amasya 812 Hullide mülkühü Han
Mehmed I (Çelebi) 816=1413 yılında (Sultan bin sultan Mehmed bin Bayezid Han) ifadesiyle çeşitli yerlerde gümüş sikkeler kestirmiştir Bu sikke bütün özellikleriyle 816 tarihli akçelerin âyüı olmakla beraber tarihi 816 değil 812 dir Bu paradaki tarih yanlışmın arapça 6 rakamının ters basılmasından ileri geldiği anlaşılmaktadır
No: 4 Gümüş Akçe (AR) 11 m/m, 0,62 gr
Ön yüzü : Sultan Selim Han Bin Bayezid Han
Arka yüzü :Azze nasrühü duribe Harput sene 917
No: 5 Gümüş Akçe ( AR ) 12 m/m, 0,55 gr,
Ön yüzü : Sultan Selim Şah bin Bayezid, sene 668 Ruha
Arka yüzü : Azze nasrühü
Bunlar Selim I'e aittir Selim 918 = 1512 tarihinde tahta geçmiştir Halbuki 4 numaralı akçede 917 tarihi vardır Sultan Selim 24 Nisan 1512 = 7 Safer 918 de hükümdar olduğuna göre 4 numaralı akçedeki 917 tarihinin yanlış basıldığı anlaşılmaktadır Eski yazıdaki 8 rakamının bu parada ters yazılarak 7 şeklini almış oldugunu kabul etmek gerekmektedir
Bu para Süleyman I (Kanuni)'ye ait bir altın paradır Cidde'de basılmıştır Üzerinde (Süleyman bin Beyazid) diye yazılıdır Süleyman I bu paraya dedesi Beyazıd Hanın da ismini koydurmuştur Diğer paralardan fazla olarak ön yüzünde lillah ve arka yüzünde el-izzi ibareleri bulunmaktadır Cidde Kızıldeniz sahilinde büyük bir şehir olup Mekke'nin de iskelesidir
No: 6 Altın (AV) 18 m/m, 3,55 gr
Ön yüzü : Daribün nadri lillâh sahibül izzi vennasri filberri velbahr
Arka yüzü : Es sultan-ül izzi Süley man bin Selim bin, Bayezid Han azze nasrühü duribe Cidde sene
Süleyman I (Kanuni)'ye ait bir paradır Bu sikke Balya'da basılmıştır Balya Balıkesir iline bağlı bir ilçe olup Osmanlı paraları arasında şimdiye kadar Balya'da basılmış bir sikkeye tesadüf dilmemiştir Peter Jaeckel'in 1968'de Wiesbaden'de neşrettiği para darbedilen yerleri gösteren kitabında da bu şehir ve kasabanın isimleri yoktur Bu bakımdan, Osmanlı paralarının basıldığı yerler listesine Cidde ve Balya da eklenmiş bulunmaktadır
No 7 Gümüş Akçe (AR) Æ 13,5 m/m, 0,70 gr
Ön yüzü :Sultan Süleyman Şah bin Selim Han Balya sene 926
Arka yüzü :Azze na (srühü) duribe
Bu sikke Sultan Süleyman I'e aittir Bupara hakkında Halil Ethem'in Meskükât-ı Osmaniye adlı kataloğunda (hususî bir koleksiyonda 934 tarihli bir Halep bakırı daha görülmüştür ki veçhinde «sikke-i sahib-i zaman ve zahrında «azze nasırühü duribe Halep 934 yazılıdır) şeklinde bir izah vardır Bu bakır paranın da resmi güzel olmamakla beraber okunabilmektedir Bu paraya başka kataloglarda tesadüf edilememiştir
No 8 Mangır (AE) Æ 12 m/m, 3,05 gr
Ön yüzü :Sikke-i sahib-ı zaman
Arka yüzü :Azze nasrühü duribe
Bu sikkede Sultan Süleyman I'e ait olup Kostantaniye'de basılmıştır Ancak Kostantaniye'de kestirilen paralardaki tarih genellikle 926 olduğu halde bu akçedeki tarih 962'dir Bu akçenin tarihinde de yanlış yapıldığı ve 2 ile 6 rakamlarının yanlış sıra ile yazıldığı kanısına varılmaktadır
No 9 Gümüş Akçe ( AR ) Æ 12 m/m, 0,75 gr
Ön yüzü :Sultan Süleyman Şah bin Selim Han
Arka yüzü :Hullide mülkühü duribe Kostantaniye 962
Bu gümüş akçe Selim II aittir Hudeyde'de basılmış yegâne parasıdır Şimdiye kadar kataloglarda eşine rastlanmamıştır
No 10 Gümüş Akçe (AR) Æ10 m/m, 0,58 gr
Ön yüzü: Sultan Selim şah (bin) Süleyman Han
Arka yüzü : (Azze) nasrühü duribe Hudeyde
Bu para Murad III'ün Bağdat'ta basılmış bir gümüş dirhemidir Tuğralı ve içinde Gazi yazılıdır
No 11 Gümüş dirhem (AR) Æ 18 m/m, 2,95 gr
Ön yüzü : Tuğra han azze nasriihü (duribe) Bağdad
Arka yüzü : Sultan Murad Han Gazi bin (Selim)
Bu para yine Murad III'e ait bir mangırdır 982 tarihinde Erzurum'da basılmıştır Arka yüzünde Mühr-ü Süleyman (Cachet de Salomon) içinde altı köşeli bir yıldız vardır Mangırın her iki tarafında da isim yazılmamakla beraber Osmanlı bakırları tipinde olup tarihi de Murad III'ün saltanat devresine rastlamaktadır
No 12 Mangır (AE) Æ 16 m/m, 1,40 gr
Ön yüzü: (Ortasında) Erzurum, (Çevresinde) Duribe 982
Arka yüzü :Mührü Süleyman içinde 6 köşeli yıldız
Bu para Mahmud II (Adlî)'nin saltanatının 13 üncü senesinde basılmış Rumî diye adlandırılan bir altınıdır Saltanatının 13 üncü senesinde basılmış olması bu paranın özelliğini teşkil etmektedir Zirâ Mahmud II nin Rumi altınlarının hükümdarlığının 9 uncu senesinden 12 ci senesinin sonuna kadar bastırıldığı bilinmekte idi 13 üncü senesinde bastırılan bu altının eşine şimdiye kadar rastlanmamıştır
No 13 Altın (AV) Æ28 m/m, 4,43 gr
Ön yüzü :Tuğra (Sağında çiçek var )
Arka yüzü : (13) duribe fi Kostantiniye 1223
Sultan Mahmud II zamanında Pul diye adlandırılan süs altınları da bastırılmıştır O devirde bu pulları kadınların süs olarak kullandıkları tahmin edilmektedir
No 14 Süs altını - pul Æ 5-9 m/m, 0,12 gr
Ön yüzü :Mahmud
Arka yüzü : Zaman
No 15 Æ 9 m/m, 0,40 gr,
Ön yüzü :Ay
Arka yüzü : Yıldız
Son Osmanlı Padişahı Mehmed VI (Vahidüddin)'nın 1336-1341 ( 1918 - 1922) tarihleri arasında 4 sene 3 ay ve 28 gün süren saltanatının birinci ve ikinci senelerinde bastırdığı altınlar daima bulunmakta ise de bundan sonraki senelerde basılanlara pek az raslanmaktadır
No 17 Altın ( AV ) Beşibirlik Æ 34,5 m/m, 35,82 gr
Ön yüzü :Tuğra, Sene 3 (500),
Arka yüzü : Azze nasrihü duribe fi Kostantiniye 1336
Prof Dr Edhem Eldem'in "Osmanlı Bankası Arşivi ve Tahsin İşbiroğlu Koleksiyonundan Osmanlı Bankası Banknotları (1863-1914)", İstanbul, 1999 isimli kitabından faydalanılmıştır
|