Şems-İ Tebrîzî

Bir defâsında da; "Velîler, Allahü teâlâyı zikretmekten yorulmazlar ve O'nun muhabbetine doymazlar Onların yanında dünyânın hiçbir kıymeti yoktur Onlar, her an Allahü teâlâyı zikrederler, şükrederler, ibâdete devam ederler Bir kalpten bütün arzu ve istekler çıkarsa, orada Allahü teâlânın sevgisinden başka bir sevgi kalmaz" buyurdu

"İlim üç şeydir: Zikreden dil, şükreden kalp, sabreden beden"

"Perhizi olmayan bir vücûd, meyvesiz bir ağaç; utanması olmayan bir beden, tuzsuz bir aş; gayreti olmayan bir vücûd, sâhipsiz bir köle gibidir" buyurdu

Şems-i Tebrîzî hazretlerine; "İnsanların en üstünü, kıymetlisi kimdir?" dediler Cevâbında; "Şu dört kimsenin kıymeti, Allahü teâlâ katında yüksektir: 1) Şükreden zengin, 2) Kanâatlı ve sabreden fakir, 3) İşlediği günâhlara pişmân olup, Allahü teâlânın azâbından korkan kişi, 4) Takvâ, verâ, zühd sâhibi; yâni haramlardan sakınıp, şüpheli korkusuyla mübahların çoğunu terkederek dünyâya zerre kadar meyletmeyen âlimdir" buyurdu "Bu kıymetli insanların içinde en üstünü hangisidir?" diye sordular Buyurdu ki: "İlim ve hilm (yumuşaklık) sâhibi âlimlerdir"

Cömertliği sordular, buyurdu ki: "Dört türlü sehâvet, cömertlikvardır: 1) Mal cömertliği; zâhidlere, dünyâya kıymet vermeyenlere mahsustur Onlar malı verirler, mârifeti, Allahü teâlâyı tanımayı alırlar 2) Beden cömertliği; müctehid olan âlimlere mahsustur Onlar da Allahü teâlânın yolunda vücutlarını harcarlar ve hidâyeti alırlar 3) Can cömertliği; şehidlere mahsustur Onlar da canlarını vererek Cennet'i alırlar 4) Kalb cömertliği; âriflere mahsustur Onlar da gönül vererek muhabbeti alırlar"

"Dünyâ, insanı hevâ ve hevesine kaptırır, nefsin arzularına uydurur Netîcede Cehennem'e götürür"

"İnsanoğlunun edepten nasîbi yoksa, insan değildir İnsan ile hayvan arasını ayıran edeptir"

"Âhireti kazanmak için çalışmak lâzımdır Bu, insanı Cennet'e götürüp, Allahü teâlânın cemâlini görmekle şereflenmesine sebeb olur"

Şems-i Tebrîzî hazretlerinin aşkla söylediği beytlerinden bâzıları şöyledir:

Bihamdillah direm Allah
Alıp aklımı fikrullah
Dilimde zâtın esmâsı
Bana üns oldu zikrullah
Salâtullah selâmullah
Aleyke yâ Resûlallah

Bu tevhidden murâd ancak
Cemâl-i zâta ermektir
Görünen kendi zâtıdır
Değil sanma ki gayrullah
Salâtullah selâmullah
Aleyke yâ Resûlallah

Ben ol pervâneyim geldim
Düşüp aşk oduna yandım
Yanuban küllü yandım
Beni yaktı aşkullah
Salâtullah selâmullah
Aleyke yâ Resûlallah

Gönül âyinesin sûfî
Eğer kılar isen sâfî
Açılır sana bir kapı
Ayân olur Cemâlullah
Salâtullah selâmullah
Aleyke yâ Resûlallah

Şems-i Tebrîz bunu bilir
Ehad kalmaz fenâ bulur
Bu âlem küllü mahvolur
Hemen bâkî kalır Allah
Salâtullah selâmullah
Aleyke yâ Resûlallah

YAPACAĞIM BİR ŞEY YOK

Şems-i Tebrîzî hazretleri Şam'danKonya'ya gelirken, yol üzerinde bulunan bir hana uğrayarak burada yatmak istedi Fakat uğradığı bütün hanların dolu olduğunu, hiç kalacak yerlerinin olmadığını öğrenince, câmide sabahlamak istedi Câmiye gidip yatsı namazını cemâatle kıldı Cemâat dağıldığında, o hâlâ duâya devâm ediyordu Duâsını bitirdiğinde, câmide kimse kalmamıştı Cübbesini çıkarıp başının altına koyarak uzandı Günlerce süren yolculuğun verdiği yorgunlukla hemen kendinden geçti Bir müddet sonra câminin kapılarını kilitlemek üzere gelen görevli, camide birinin yattığını görünce, yanına yaklaşarak: "Burada yatılmaz kalk!" dedi Şems-i Tebrîzî hazretleri doğrularak: "Benim kimseye bir zararım dokunmaz Garibim, uzak yoldan geliyorum Hanlarda da yatacak yer yokmuş, başka kalacak bir yerim de yok Bırak da burada sabahlıyayım" dedi Câmiyi kilitlemek için gelen kişi; "Beni uğraştırma, sana kalk dışarı çık dedim, yoksa yaka paça seni dışarı atmasını bilirim" diye karşılık verdi

Şems-i Tebrîzî hazretleri, bu son sözler üzerine bir tuhaf oldu Hemen ayağa kalktı Cübbesini toplayarak sessizce kapıdan dışarı çıktıCâmiden çıkmasını isteyen görevli, onun arkasından bakarken, âniden boğuluyormuş gibi oldu Bunun üzerine; "İmdât boğuluyorum!" diye bağırmaya başladı Bu sesi işiten imâm efendi koşarak geldi ve ona; "Ne oldu, niye bağırıyorsun?" diye sordu Kayyum durumu anlatınca, imâm efendi hemen câmiden çıkıp koşarak, Şems-i Tebrîzî hazretlerine yetişti Kendisine; "Efendim, o câhildir, bir terbiyesizlik etmiş Ne olur onu affedin!" dedi Şems-i Tebrîzî hazretleri imâm efendiye baktı Üzüntülü bir şekilde: "Onun işi benden çıktı Benim yapabileceğim birşey yoktur Ancak îmânla ölmesi için duâ edebilirim" buyurdu

ÜÇ SUÂL VE BİR CEVAP

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'ye felsefecilerden bir grup geldi Suâl sormak istediklerini bildirdiler Mevlânâ hazretleri bunları Şems-i Tebrîzî'ye havâle etti Bunun üzerine onun yanına gittiler Şems-i Tebrîzî hazretleri mescidde, talebelere bir kerpiçle teyemmüm nasıl yapılacağını gösteriyordu Gelen felsefeciler üç suâl sormak istediklerini belirttiler, Şems-i Tebrîzî; "Sorun!" buyurdu İçlerinden birini başkan seçtiler Hepsinin adına o soracaktı Sormaya başladı: "Allah var dersiniz, ama görünmez, göster de inanalım" Şems-i Tebrîzî hazretleri; "Öbür sorunu da sor!" buyurdu O; "Şeytanın ateşten yaratıldığını söylersiniz, sonra da ateşle ona azâb edilecek dersiniz hiç ateş ateşe azâb eder mi?" dedi Şems-i Tebrîzî; "Peki öbürünü de sor!" buyurdu O; "Âhirette herkes hakkını alacak, yaptıklarının cezâsını çekecek diyorsunuz Bırakın insanları canları ne istiyorsa yapsınlar, karışmayın!" dedi Bunun üzerine Şems-i Tebrîzî, elindeki kuru kerpici adamın başına vurduSoru sormaya gelen felsefeci, derhâl zamânın kâdısına gidip, dâvâcı oldu Ve; "Ben, soru sordum, o başıma kerpiç vurdu" dediŞems-i Tebrîzî; "Ben de sâdece cevap verdim" buyurdu Kâdı bu işin açıklamasını istediŞems-i Tebrîzî şöyle anlattı: "Efendim, banaAllahü teâlâyı göster de inanayım, dedi Şimdi bu felsefeci, başının ağrısını göstersin de görelim" O kimse şaşırarak; "Ağrıyor ama gösteremem" dedi Şems-i Tebrîzî; "İşte Allahü teâlâ da vardır, fakat görünmez Yine bana, şeytana ateşle nasıl azâb edileceğini sordu Ben buna toprakla vurdum Toprak onun başını acıttı Hâlbuki kendi bedeni de topraktan yaratıldı Yine bana; "Bırakın herkesin canı ne isterse onu yapsın Bundan dolayı bir hak olmaz" dedi Benim canım onun başına kerpici vurmak istedi ve vurdum Niçin hakkını arıyor? Aramasa ya! Bu dünyâda küçük bir mesele için hak aranırsa, o sonsuz olan âhiret hayâtında niçin hak aranmasın?" buyurdu Felsefeci, bu güzel cevaplar karşısında mahcûb olup, söz söyleyemez hâle düştü

GAFLETTEN UYANMAK İÇİN

Mevlânâ otururken, bir havuz kenarında,
GeldiŞems-i Tebrîzî ve oturdu yanında

Gördü ki Mevlânâ'nın, yanında kitaplar var,
Onları göstererek, sordu ki: "Nedir onlar?"

Arz etti ki: "Babamın, yazdığı kitaplardır,
Hepsi de inci gibi, kıymette bî-bahâdır"

Şems onları isteyip, aldı kendi eline,
Ve kaldırıp hepsini, attı suyun içine

Mevlânâ çok üzülüp, dedi: "Eyvâh, pederden,
Kalan kitaplarımın, tamamı gitti elden"

Lâkin Şems-i Tebrîzî, elini uzatarak,
Çıkardı herbirini, hem de kuru olarak

Mevlânâ görünce de, ondan bu kerâmeti,
Daha da sağlam oldu, ona teslîmiyeti

Öyle ki sarsılmaz bir kale gibi oldu tam,
Sohbetine daha çok, aşk ile etti devam

Evlâdı Sultan Veled, der ki: "Şems-i Tebrîzî,
Ansızın gelip gördü, bir gün pederimizi

Öyle ki, babam onun, dururken huzûrunda,
Yok olmuştu gölgesi, o velînin nûrunda

Önce herkes babama, tâbi iken, bu sefer,
Babam Şems'e uydu ve oldu onda cansiper

Şems ona anlattıkça, Allah'ın sevgisinden,
Babam şevkle dinleyip, geçerdi kendisinden

Bu şekilde aylarca, devam etti bu sohbet,
Çok yüksek makamlara, erdi babam nihâyet"

Şems-i Tebrîzî ile, Mevlânâ hazretleri,
Sohbet ediyorlardı, geceleri ekserî

Yine bir gün gecenin, bir mehtaplı ânında,
Sohbet ediyorlarken, medresenin damında,

Baktı Şems-i Tebrîzî, etrafına birazcık,
Buyurdu: "Hiç bir evde, görünmüyor az ışık,

Ölü gibi, gafletle, uyuyor bu kimseler,
Keşki kalkıp Allah'a, ibâdet eyleseler,

Zirâ kim, az sıkıntı, çeker ise bu günde,
Görmez fazla ızdırap, yarın mahşer gününde"

O böyle söyleyince, hazret-i Mevlânâ da,
Ellerini kaldırıp, duâ etti o anda

Dedi: "Şems-i Tebrîzî, hürmetine İlâhî,
Uyandır ölü gibi, yatan bu ahâlîyi"

Mevlânâ hazretleri, edince böyle duâ,
Başladı gök yüzünde, bulutlar toplanmağa

Şimşek çakıp, kuvvetle, gök gürledi peşinden,
Uyandı şehir halkı, bu gök gürlemesinden

Civardaki evlerden, sesler yükseliyordu,
Herkes korkularından, "Allah Allah" diyordu

Hazret-i Şems buyurdu: "Nasıl şimdi insanlar,
Bu yalancı uykudan, bu sesle uyandılar,

Hakîkî uykudan da, uyanmaları için,
Teveccühü gerekir, bir veliyy-i kâmilin,

Bir Allah adamının, mevcûdiyeti ile,
Gafletten uyanırlar, bir şehir halkı böyle"

BAŞKA ÇÂRE YOK

Şems-i Tebrîzî hazretleri, bir gün dostlarına şöyle nasîhatta bulundu: "Âhireti terk edip, dünyâya tâlib olup muhabbet edenlere, mal kazanıp zengin olmaktan başka çâre yoktur Âhirete tâlib olan kimselere de, ölmeden önce ibâdet yaparak, dîn-i İslâma hizmet ederek gayretle çalışmaktan başka çâre yoktur Allahü teâlânın tâlibi olan kimselere, O'na kavuşmak arzusu içinde olanlara, mihnet, meşakkat, dert ve belâlara katlanmaktan başka çâre yoktur İlmi taleb edenlere, yâni âlim olmak isteyenlere, herkesin gözünde hakîr olmak ve yalnız, kimsesiz, garip kalmaktan başka çâre yoktur Çünkü, kim ilim öğrenmek arzusunda olursa, onun üzüntüsü çok olur Onu rencide ederler Huzura kavuşması için her türlü derde, belâya sabretmesi lâzımdır Her kim kendini üstün görürse, onun sonu zillete düşmektir Hesapsız, sonunu düşünmeden malını sarfedenler, fakir olurlar Her kim fakirliğe sabreder, kanâatkâr olursa, sonunda zenginliğe ulaşır Her kimsenin, kendisinde bulunan iki şeyin birisini öldürüp, birisini diri tutmaya çalışması lâzımdır Öldürmesi îcâb eden şey nefsidir Çünkü nefsi öldürmedikçe, rahata ermek düşünülemez Diri tutması lâzım gelen şey de, gönüldür Çünkü gönlü ölü olanların mesûd ve bahtiyâr olması düşünülemez"

1) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49 Baskı) s1150
2) Rehber Ansiklopedisi; c16, s69
3) Nefehât-ül-Üns; s520
4) Hadîkat-ül-Evliyâ; s16
5) Kâmûs-ül-A'lâm; c4, s2872
6) Menâkib-ül-Ârifîn; c1, s82
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c9, s283
8) Menâkıb, Millet Kütüphânesi, Feyzullah Efendi Kısmı, No: 2142
9) Risâle-i Sipahsalar