Tarihu;L-İslam,Tarih'in Tarifi:

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

İslam Tarihinin Kaynakları

Elimizdeki mevcut İslam Tarihlerine baktığımız zaman müelliflerin bilhassa şu altı dalda ayrı ayrı yada umûmi Tarih olarak bir arada eser verdiklerini görüyoruz

1- İslam öncesi peygamberler ve milletler tarihi

2- Peygamberimize ait sîre ve meğazi tarihi

3- Ölüm, doğum yada dönem sırasına göre (tabakat) sahabe ve alimlerin hayatlarını esas alan tarihler

4- Yıl yada devletler sırasına göre siyasi tarihler

5- Ayet ve hadislerde haber verilen gelecek asırlar içerisinde vu-kû'u beklenilen olaylar tarihi

Buna Fiten, Melâhim ve Kıyamet tarihide diyebiliriz

Bunların dışında Yahya b

Maîyn, İmam Buharı ve diğer bazı alimlerin Tarih adını verdiği eserler kendi sahasında çok mühim eserler olsada bunları gerçek tarih anlamıyla düşünemeyiz

Sadece doğum ölüm ve görüşme yaptığı alimler, noktasından bunların tarihle alakası varsada gaye bu zatların kimliğini tanımaktır

6- Daha sonraları türü unutulan şehir tarihleri

Şam Tarihi, Bağdat Tarihi, Vasıt Tarihi, İsfahan Tarih gibi eserler

İşte bu altı çeşit tarihin kaynaklarıda ayrı ayrı membâları gerektirmektir

Şimdi bu kaynaklara sırasıyla kısaca temas edelim

1- İslam öncesi dönemin kaynaklan: Bu dönem yaratılış, kainatın ve insanların yaratılışı gibi bölümlerle insan oğlundan önceye dayandığı için bu tür bir bilginin hiç bir şekilde Vahiy dışında tam doğru olarak bilinmesi düşünülemez

Onun için bu konunun tek kaynağı Vahiy'dir

Yani gökten inen kutsal kitaplardır

Buna binâen bu konuda eser yazanlar Tevrat, yer yer İncil ve Kurana dayanmaya mecburdurlar

Birde Peygamberlerin verdikleri haberler son derece önem taşımaktadırlar

Ancak İsrail kıssalarının bile içine karıştığı muharref İncil ve Tevrat'ın, onların şerhleri mahiyetindeki uydurma eserlerin konuya birinci derecede kaynak olması imkan dışıdır

Bu konunun yegane kaynağı Kuran ve Efendimizin haber verdiği şeylerdir

Yaratılıştan Peygamberimizin dönemine kadar geçen zaman için en sağlam kaynak budur

Ancak orada geçen, haber verilen hadiseler şüphesiz çok az bir bölüm teşkil eder

İslam tarihçileri bu bölümde müttefik bir usul koymamışlardır

Bunlar Ebû Hüreyre, Ebû Safd el-Hudrî ve Cabir ve Abdullah b

Amr (r

a

)'ların naklettikleri hadiste geçen:
[size="4"]«Benden size bir ayet bile ulaşsa onu tebliğ edin

İsrail oğullarından yapılan nakiileride anlatabilirsiniz

Bunda bir sakınca yoktur

Kim benden olmadığını bildiği halde- benim üzerime- şöyle buyurdudiyerek- bir yalan uy durursa, kendine ateşten oturağını hazırlasın

» hadisi ile amel ederek İsrail oğullarındanda nakil yapılabileceği görU şüyle yola çıkanlar olduğu gibi, onlardan hiç nakil yapmayanlarda vardır

İbni Kesîr gibi rivayette sahih haberi ön planda tutanlar, bu dönem için ayet ve hadis kullanmaya çok önem verip yahudi ve hıris-tiyan kaynaklara güvenmemişlerdir

2- Siyer ve Meğazi kaynaklan: Bunlarda israiliyyat ve yabancı kaynak kullanılmaz

Bunların birinci derecede kaynağı Kuran, hadis ve sahabe müşahedeleridir

Ancak

Ashab devrinde bizzat sîre ve meğâzî derlenmiş olmadığı için bu bilgiler bir dönem sonra tabiin zamanında tedvinine başlanıp daha sonraki devirlerde genişleyerek bu günkü haline gelmiştir

3- Sahabe, Tabiin, Tebei Tabiin ve ondan sonra gelen alimlerin tabakatları: Bunların ilki olan sahabelerin hayatları için yegane kaynak, tabiînin onlara dair bize ulaştırdıkları bilgilerdir

Hadis kitapları bu konunun en esaslı kaynağıdır

Daha sonra sahabeler için hususi eserlerde yazılmış ve sahabeler hakkında geniş bilgiler kaydedilmiştir

Mesela İmam Ahmed'in Humeydî'nin

Ebû Yalanın, İshak b

Rahe-veyhin "Müsned" adlı eserleri doğrudan doğruya hadis kitabı olmasına rağmen hadisleri alfabetik sahabe adına göre naklettikleri için her sahabenin kaç hadis naklettiği takriben anlaşılmış olduğu gibi o sahabenin hayatında geçen hadiseleride indirek olarak vermiş oluyor

Tabiin ve sonrakiler hakkında kaynaklar güvenilir inşaların birbirleri hakkında söyledikleri ile bizzat kendilerinin ortaya koydukları eserlerleridir

4- Yıl veya devletler sırasına göre olanların kaynaklan: Bizatihi ya müşahadeye yaha müşahedenin nakillerine dayanır

Bizzat o devreyi gören âlimlerin kaleme aldıkları konunun en iyi eserleridir

5- Fiten vel-Melâhim, Kıyamet Tarihi: Bunlar sadece ayet ve hadislerden alınır

Bunlar hakkında yorum, tahmin ve benzeri şeyler caiz olmaz

Zîra gaib olanı ancak Allah (c

c) bilir

6- Şehir ismine göre yazılan Tarih: Bunlar ya şehrin adıyla yada o şehrin fethedilişini anlatacakmış gibi yazılan kitaplardır

Ama o şehirdeki geçen olaylarla beraber orada yaşayan alim, emir ve benzeri kimseleri içine alır

Bu sebepten kaynağı çok daha çeşitlidir

08-02-2012	#5
Prof. Dr. Sinsi	Tarihu;L-İslam,Tarih'in Tarifi: İslam Tarihinin Kaynakları Elimizdeki mevcut İslam Tarihlerine baktığımız zaman müelliflerin bilhassa şu altı dalda ayrı ayrı yada umûmi Tarih olarak bir arada eser verdiklerini görüyoruz 1- İslam öncesi peygamberler ve milletler tarihi 2- Peygamberimize ait sîre ve meğazi tarihi 3- Ölüm, doğum yada dönem sırasına göre (tabakat) sahabe ve alimlerin hayatlarını esas alan tarihler 4- Yıl yada devletler sırasına göre siyasi tarihler 5- Ayet ve hadislerde haber verilen gelecek asırlar içerisinde vu-kû'u beklenilen olaylar tarihi Buna Fiten, Melâhim ve Kıyamet tarihide diyebiliriz Bunların dışında Yahya b Maîyn, İmam Buharı ve diğer bazı alimlerin Tarih adını verdiği eserler kendi sahasında çok mühim eserler olsada bunları gerçek tarih anlamıyla düşünemeyiz Sadece doğum ölüm ve görüşme yaptığı alimler, noktasından bunların tarihle alakası varsada gaye bu zatların kimliğini tanımaktır 6- Daha sonraları türü unutulan şehir tarihleri Şam Tarihi, Bağdat Tarihi, Vasıt Tarihi, İsfahan Tarih gibi eserler İşte bu altı çeşit tarihin kaynaklarıda ayrı ayrı membâları gerektirmektir Şimdi bu kaynaklara sırasıyla kısaca temas edelim 1- İslam öncesi dönemin kaynaklan: Bu dönem yaratılış, kainatın ve insanların yaratılışı gibi bölümlerle insan oğlundan önceye dayandığı için bu tür bir bilginin hiç bir şekilde Vahiy dışında tam doğru olarak bilinmesi düşünülemez Onun için bu konunun tek kaynağı Vahiy'dir Yani gökten inen kutsal kitaplardır Buna binâen bu konuda eser yazanlar Tevrat, yer yer İncil ve Kurana dayanmaya mecburdurlar Birde Peygamberlerin verdikleri haberler son derece önem taşımaktadırlar Ancak İsrail kıssalarının bile içine karıştığı muharref İncil ve Tevrat'ın, onların şerhleri mahiyetindeki uydurma eserlerin konuya birinci derecede kaynak olması imkan dışıdır Bu konunun yegane kaynağı Kuran ve Efendimizin haber verdiği şeylerdir Yaratılıştan Peygamberimizin dönemine kadar geçen zaman için en sağlam kaynak budur Ancak orada geçen, haber verilen hadiseler şüphesiz çok az bir bölüm teşkil eder İslam tarihçileri bu bölümde müttefik bir usul koymamışlardır Bunlar Ebû Hüreyre, Ebû Safd el-Hudrî ve Cabir ve Abdullah b Amr (ra)'ların naklettikleri hadiste geçen: [size="4"]«Benden size bir ayet bile ulaşsa onu tebliğ edin İsrail oğullarından yapılan nakiileride anlatabilirsiniz Bunda bir sakınca yoktur Kim benden olmadığını bildiği halde- benim üzerime- şöyle buyurdudiyerek- bir yalan uy durursa, kendine ateşten oturağını hazırlasın» hadisi ile amel ederek İsrail oğullarındanda nakil yapılabileceği görU şüyle yola çıkanlar olduğu gibi, onlardan hiç nakil yapmayanlarda vardır İbni Kesîr gibi rivayette sahih haberi ön planda tutanlar, bu dönem için ayet ve hadis kullanmaya çok önem verip yahudi ve hıris-tiyan kaynaklara güvenmemişlerdir 2- Siyer ve Meğazi kaynaklan: Bunlarda israiliyyat ve yabancı kaynak kullanılmaz Bunların birinci derecede kaynağı Kuran, hadis ve sahabe müşahedeleridir Ancak Ashab devrinde bizzat sîre ve meğâzî derlenmiş olmadığı için bu bilgiler bir dönem sonra tabiin zamanında tedvinine başlanıp daha sonraki devirlerde genişleyerek bu günkü haline gelmiştir 3- Sahabe, Tabiin, Tebei Tabiin ve ondan sonra gelen alimlerin tabakatları: Bunların ilki olan sahabelerin hayatları için yegane kaynak, tabiînin onlara dair bize ulaştırdıkları bilgilerdir Hadis kitapları bu konunun en esaslı kaynağıdır Daha sonra sahabeler için hususi eserlerde yazılmış ve sahabeler hakkında geniş bilgiler kaydedilmiştir Mesela İmam Ahmed'in Humeydî'nin Ebû Yalanın, İshak b Rahe-veyhin "Müsned" adlı eserleri doğrudan doğruya hadis kitabı olmasına rağmen hadisleri alfabetik sahabe adına göre naklettikleri için her sahabenin kaç hadis naklettiği takriben anlaşılmış olduğu gibi o sahabenin hayatında geçen hadiseleride indirek olarak vermiş oluyor Tabiin ve sonrakiler hakkında kaynaklar güvenilir inşaların birbirleri hakkında söyledikleri ile bizzat kendilerinin ortaya koydukları eserlerleridir 4- Yıl veya devletler sırasına göre olanların kaynaklan: Bizatihi ya müşahadeye yaha müşahedenin nakillerine dayanır Bizzat o devreyi gören âlimlerin kaleme aldıkları konunun en iyi eserleridir 5- Fiten vel-Melâhim, Kıyamet Tarihi: Bunlar sadece ayet ve hadislerden alınır Bunlar hakkında yorum, tahmin ve benzeri şeyler caiz olmaz Zîra gaib olanı ancak Allah (cc) bilir 6- Şehir ismine göre yazılan Tarih: Bunlar ya şehrin adıyla yada o şehrin fethedilişini anlatacakmış gibi yazılan kitaplardır Ama o şehirdeki geçen olaylarla beraber orada yaşayan alim, emir ve benzeri kimseleri içine alır Bu sebepten kaynağı çok daha çeşitlidir