İlk İslâm Toplumundan Bize İşık Tutan Aydınlatıcı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

İlk İslâm Toplumundan Bize Işık Tutan Aydınlatıcı Bir Örnek
Said el-Kahtani

İslâm toplumunda müslüman olmayan unsurlarla, müslümanlann birbirlerinden ayırd edilmesini açık ve net bir şekilde ortaya koyan aydınlatıcı bir örnek sunmak isteriz

Söz ne zaman bu ilk İslâm toplumuna gelirse, insanda bir haz ve bir tad meydana getiriyor ki, ruhta gerçekten bu büyük topluma uymak ve onlar gibi olmak arzusu, umudu ve emeli harekete geçmektedir

Tüm gayretler çemrenip harekete geçiyor ve böylece bu iman kafilesinin katarına, hidayete ve hayır davetçilerine katılmak istiyor

Hz

Ömer el-Faruk (r

a

)'ıın getirmiş olduğu ve uymayı zorunlu kıldığı bir şartnamesi veya kanunu vardır

Buna göre Hz

Ömer, muamele ve ilişkilerinde müslümanlarla müslüman olmayan unsurların birbirlerinden ayırd edilmesini öngörmekteydi

Zimmet ehli ile müslümanlannjıyırd edilmesini bir şartname veya genelge ile ortaya koyan Hz

Ömer, islâm toplumunun muhafazasını istiyordu

İslam toplumu bu sayede kendi başına bağımsız bir kişiliğe sahip olacak aynı zamanda bu Hanif yani tevhid dininin emrettiği gibi" zimmet ehlinin de haklarına riayet edecektir

Esasen Hz

Ömer'in müslümanlarla müslüman olmayan unsurların birbirlerinden fark edilmesini bir genelge ile öngörmesi, onun akide ve inancının ruhunda meydana getirdiği derin bir duygu ve hassasiyetten kaynaklanmaktadır

O böylece bir yetkili ve sorumlu kişi olarak görevinin bilincinde olduğunu gösteriyordu

Tıpkı bir çoban gibi, ümmetin başında, ümmetten sorumlu bir kimseydi

Nitekim sahih bir hadiste bu gerçek dile getirilmiştir

Hz

Peygamber (s

a

v

) şöyle buyurmuştur:
"Hepiniz çobansınız ve hepiniz kendi raiyyesinden yani idaresi altındaki şeylerden sorumlusunuzdur”
Beni burada zimmet ehli konusunu seçmeye bizzat sevk eden şey, zimmet ehlinin İslâm toplumunda harbî ve sözleşmelilerden farklı olarak ayrı bir konumlarının bulunmasıdır

Öyle ki zımmîler İslâm toplumunun ortasında yetişip yaşamaktadırlar

Mutlaka bu hususta müslümanlann onlardan korunabilmelerini sağlayan özel tedbirlerin bulunması ve uygulanması gereklidir

Çünkü müslümanlann bunlarla bir arada bulunmaları sebebiyle, kendilerini onlara benzetme yönüne gitmemelerini sağlamış olsun

Onların arasında İslâmî şahsiyetin erimesini önlemiş olsun

Çünkü İslâm dini, müslümanların diğer unsurlardan çok farklı bir yerlerinin ve konumlarının olmasını, her konuda onlardan seçkin olmalarını istemektedir

Ayrıca bu Hanif yani tevhid dininin bir vasfı da adalettir

Karşımızdaki insan kâfir de olsa, kendilerine karşı adil davranmak bu dinin gereğidir

O halde onlara adil davranmanın, sınırı nereye kadardır, bu sınırın alametleri nerede biter? Özellikle de zımmîler şayet İslâm toplumunun ortasında yaşamaya karar vermişlerse, bu sınır ne olmalıdır?
Bunun cevabını biz Hz

Ömer'in şartnamesinde veya kanunnamesinde veya genelgesinde görebilmekteyiz

Hz

Ömer (r

a

) bununla müslümanları korumayı ve zimmet ehlinin haklarını muhafazayı öngörmüştür ki, işte bu şartname elimizde bunun kanıtıdır

Şartname müslümaniarın himayesini getirirken, zımmîlerin haklarını da garanti ediyor

Bunun yanında zımmîlerin kesinlikle kendilerini Müslümanlardan ayıran giysilerini, dinlerini gösteren işaretlerini taşımalarını da öngörmektedir

Böylece karşımızdaki şahsın müslüman mı, yoksa bir zımmî mi -diye bir şaşkınlığa meydan bırakılmasın

Çünkü böyle bir şeyin yapılmaması halinde karmakarışık bir toplum meydana gelir ki, bunların ne sınırlandırılmış bir yönleri ve ne de belirlenmiş bir hüviyetleri olmuş olur

İşte böyle olmaması için Hz

Ömer,şartnamesini yürürlüğe koymuştur

İbn Teymiyye'nin de ifade ettiği gibi, bu artlar şu hükümleri ihtiva etmekte idi: Şuurda, giyimde, isimlerde, bineklerinde konuşmalarında mutlaka bir farklılık olması gerekiyordu

Çünkü amaç islâm toplumunda yaşayanların birbirinden ayırd edilmesiydi

Evet bu ve benzeri konularda müslümanın kâfirden ayırd edilmesi, birinin ötekisine görünürde benzememesi içindi

Fakat Hz

Ömer işin sadece yüzeysel kalanıyla ilgileniyor değüdi

Kısaca müslümanları kâfirlerden ayıran özellikler gerçekleşti ve iş bitti, demiyordu

Aksine Hz

Ömer (r

a

)'e göre hemen bütün hususlarda, hidayet ve yol oîarak değerlendirilen her hususta müslümanlann diğerlerinden farklı olması gerekiyordu

Durum böyle olunca da, mutlaka bu konuda müslümanlar tarafından bir icman, kesin kararın olması gerekiyordu

Yapılacak olan icma, müslümanların dış yönleri itibariyle kafirlerden hemen ilk karşılaşılmada tanınmalarının sağlanması, onlara kendilerini benzetmeyi bırakmaları, terketmeleri

Gerçekten iki Ömer gibi hidayet bayrağını omuzlamış bulunan Emirler (liderler) ve daha niceleri bu konuda pek titiz hareket etmişler ve bunun gerçekleştirilmesi için çaba sarfetmişlerdir

Çünkü amaçlarına kavuşabilme ancak böyle sağlanır

Yine şartnamede yer alan başka birtakım hükümlerde, dinlerinin mi|rı-ker olan şeylerini gizlemeleri, bunları açık bir şekilde yapmamaları onlardan isteniyordu

Meselâ açık bir şekilde içki içmekten menediliyorlardı

Kilise çanlarını açık olarak çalamazlardi, bayramlarda ateş yakmaya izin verilemezdi

Bu şartnamede yer alan yasaklardan bazıları şöyleydi: Dinlerinin şiarı kabu! edilen şeyleri de gizli yapacaklardı

Meselâ kitaplarını okurlarken sessiz olacaklardı

Diğer bir husus ise şöyleydi: Bu kimselere ikram olunmayacak ve bunların küçük düşürülmesi sağlanacaktır

Çünkü şeriat bunların aşağılanmasını emretmektedir

08-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İlk İslâm Toplumundan Bize İşık Tutan Aydınlatıcı İlk İslâm Toplumundan Bize Işık Tutan Aydınlatıcı Bir Örnek Said el-Kahtani İslâm toplumunda müslüman olmayan unsurlarla, müslümanlann birbirlerinden ayırd edilmesini açık ve net bir şekilde ortaya koyan aydınlatıcı bir örnek sunmak isteriz Söz ne zaman bu ilk İslâm toplumuna gelirse, insanda bir haz ve bir tad meydana getiriyor ki, ruhta gerçekten bu büyük topluma uymak ve onlar gibi olmak arzusu, umudu ve emeli harekete geçmektedir Tüm gayretler çemrenip harekete geçiyor ve böylece bu iman kafilesinin katarına, hidayete ve hayır davetçilerine katılmak istiyor Hz Ömer el-Faruk (ra)'ıın getirmiş olduğu ve uymayı zorunlu kıldığı bir şartnamesi veya kanunu vardır Buna göre Hz Ömer, muamele ve ilişkilerinde müslümanlarla müslüman olmayan unsurların birbirlerinden ayırd edilmesini öngörmekteydi Zimmet ehli ile müslümanlannjıyırd edilmesini bir şartname veya genelge ile ortaya koyan Hz Ömer, islâm toplumunun muhafazasını istiyorduİslam toplumu bu sayede kendi başına bağımsız bir kişiliğe sahip olacak aynı zamanda bu Hanif yani tevhid dininin emrettiği gibi" zimmet ehlinin de haklarına riayet edecektir Esasen Hz Ömer'in müslümanlarla müslüman olmayan unsurların birbirlerinden fark edilmesini bir genelge ile öngörmesi, onun akide ve inancının ruhunda meydana getirdiği derin bir duygu ve hassasiyetten kaynaklanmaktadır O böylece bir yetkili ve sorumlu kişi olarak görevinin bilincinde olduğunu gösteriyordu Tıpkı bir çoban gibi, ümmetin başında, ümmetten sorumlu bir kimseydi Nitekim sahih bir hadiste bu gerçek dile getirilmiştir Hz Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Hepiniz çobansınız ve hepiniz kendi raiyyesinden yani idaresi altındaki şeylerden sorumlusunuzdur” Beni burada zimmet ehli konusunu seçmeye bizzat sevk eden şey, zimmet ehlinin İslâm toplumunda harbî ve sözleşmelilerden farklı olarak ayrı bir konumlarının bulunmasıdır Öyle ki zımmîler İslâm toplumunun ortasında yetişip yaşamaktadırlar Mutlaka bu hususta müslümanlann onlardan korunabilmelerini sağlayan özel tedbirlerin bulunması ve uygulanması gereklidir Çünkü müslümanlann bunlarla bir arada bulunmaları sebebiyle, kendilerini onlara benzetme yönüne gitmemelerini sağlamış olsun Onların arasında İslâmî şahsiyetin erimesini önlemiş olsun Çünkü İslâm dini, müslümanların diğer unsurlardan çok farklı bir yerlerinin ve konumlarının olmasını, her konuda onlardan seçkin olmalarını istemektedir Ayrıca bu Hanif yani tevhid dininin bir vasfı da adalettir Karşımızdaki insan kâfir de olsa, kendilerine karşı adil davranmak bu dinin gereğidir O halde onlara adil davranmanın, sınırı nereye kadardır, bu sınırın alametleri nerede biter? Özellikle de zımmîler şayet İslâm toplumunun ortasında yaşamaya karar vermişlerse, bu sınır ne olmalıdır? Bunun cevabını biz Hz Ömer'in şartnamesinde veya kanunnamesinde veya genelgesinde görebilmekteyiz Hz Ömer (ra) bununla müslümanları korumayı ve zimmet ehlinin haklarını muhafazayı öngörmüştür ki, işte bu şartname elimizde bunun kanıtıdır Şartname müslümaniarın himayesini getirirken, zımmîlerin haklarını da garanti ediyor Bunun yanında zımmîlerin kesinlikle kendilerini Müslümanlardan ayıran giysilerini, dinlerini gösteren işaretlerini taşımalarını da öngörmektedir Böylece karşımızdaki şahsın müslüman mı, yoksa bir zımmî mi -diye bir şaşkınlığa meydan bırakılmasın Çünkü böyle bir şeyin yapılmaması halinde karmakarışık bir toplum meydana gelir ki, bunların ne sınırlandırılmış bir yönleri ve ne de belirlenmiş bir hüviyetleri olmuş olur İşte böyle olmaması için Hz Ömer,şartnamesini yürürlüğe koymuştur İbn Teymiyye'nin de ifade ettiği gibi, bu artlar şu hükümleri ihtiva etmekte idi: Şuurda, giyimde, isimlerde, bineklerinde konuşmalarında mutlaka bir farklılık olması gerekiyordu Çünkü amaç islâm toplumunda yaşayanların birbirinden ayırd edilmesiydi Evet bu ve benzeri konularda müslümanın kâfirden ayırd edilmesi, birinin ötekisine görünürde benzememesi içindi Fakat Hz Ömer işin sadece yüzeysel kalanıyla ilgileniyor değüdi Kısaca müslümanları kâfirlerden ayıran özellikler gerçekleşti ve iş bitti, demiyordu Aksine Hz Ömer (ra)'e göre hemen bütün hususlarda, hidayet ve yol oîarak değerlendirilen her hususta müslümanlann diğerlerinden farklı olması gerekiyordu Durum böyle olunca da, mutlaka bu konuda müslümanlar tarafından bir icman, kesin kararın olması gerekiyordu Yapılacak olan icma, müslümanların dış yönleri itibariyle kafirlerden hemen ilk karşılaşılmada tanınmalarının sağlanması, onlara kendilerini benzetmeyi bırakmaları, terketmeleri Gerçekten iki Ömer gibi hidayet bayrağını omuzlamış bulunan Emirler (liderler) ve daha niceleri bu konuda pek titiz hareket etmişler ve bunun gerçekleştirilmesi için çaba sarfetmişlerdir Çünkü amaçlarına kavuşabilme ancak böyle sağlanır Yine şartnamede yer alan başka birtakım hükümlerde, dinlerinin mi\|rı-ker olan şeylerini gizlemeleri, bunları açık bir şekilde yapmamaları onlardan isteniyordu Meselâ açık bir şekilde içki içmekten menediliyorlardı Kilise çanlarını açık olarak çalamazlardi, bayramlarda ateş yakmaya izin verilemezdi Bu şartnamede yer alan yasaklardan bazıları şöyleydi: Dinlerinin şiarı kabu! edilen şeyleri de gizli yapacaklardı Meselâ kitaplarını okurlarken sessiz olacaklardı Diğer bir husus ise şöyleydi: Bu kimselere ikram olunmayacak ve bunların küçük düşürülmesi sağlanacaktır Çünkü şeriat bunların aşağılanmasını emretmektedir