|
Prof. Dr. Sinsi
|
Asr-İ Saadette Kadın Ve Aile Hayatı
Dördüncü Bölüm
SAVAŞLARDA KADIN
Kur'ân, inananlara "malım ve kendi nefsini Allah yolunda terk etmek" diye açıklanan cihadı emreder [530] Bu sebeple kadın ve kölelerin dışında her müslüman için, askerlik hizmetini yapma mecburiyeti olduğu ve erkeklerin yeterli olmadığı zamanlarda, bu göreve kadın ve kölelerin de alınacağı kaydedilmektedir[531] Ibn Kayyım, kadınlarla beraber savaşmanın ve onların yardımına başvurmanın cevazına işaret eder[532]
Kadınların, Hz Peygamber devrinde savaşlarda erkeklere, ellerinden gelen her türlü yardımı sağladıkları anlaşılmaktadır Daha Önce de değindiğimiz üzere müslüman kadınlar, gerektiği zamanlarda takılarını vererek devlete destek olmuşlardır Tebük seferine çıkan islâm ordusuna yardım amacıyla kadınların hal-hallarını ve yüzüklerim vermeleri, bunun en bariz örneğidir[533]
Ebu Zer el-Gıfarî'nin hanımı, Gabe gazvesinden dönen Hz Peygamber'e "insanların haberlerini" bildirdiği rivayet edilmektedir[534] Buna göre Hz Peygamberin, savaş veya başka gayelerle, Medine dışına çıktığı zamanlarda istihbarat için orada kadınları görevlendirmiş olabileceği düşünülebilir[535]
Hz Peygamber devrinde kadınların savaşa ordunun içinde katıldıkları bilinmektedir Orduya katılma isteğinin, kadınlardan geldiği anlaşılmaktadır Hz Peygamber, Bedir savaşma katılmak ve şehit olmak isteyen Ummu Varaka'ya müsaade etmez, fakat ona "eş-Şehide" unvanını verir[536] Yine, yaralıları tedavi edeceğim ve hastalara bakacağını söylemesine rağmen, Kudaa kabilesinden olan Uramu Kebşe'ye de savaşa katılma izni çıkmaz[537] Hz Peygamber, halkın "Muhammed kadınlarla beraber savaşıyor" demelerini önlemek için, Ümmü Kebşe'ye savaşa katılma izni vermediğini açıklar[538] Elimizdeki kaynaklara göre Bedir savaşında kadın yoktur Halbuki aynı savaşta, Mekke ordusunda kadınlar bulunmaktadır Uhud savaşında da Mekke ordusunun yere düşen sancağını Amre bint Alkame el-Harisiyye kaldırır ve dağılmak üzere olan ordu bu sancak etrafında toplanır Aynı salaşta Hint bint Utbe erkekleri çarpışmaya teşvik için şiirlerkur[539] Kadınlar def çalıp Bedir ölülerim hatırlatarak Mekke ordusunu Uhud'da coştururlar[540]
Müslüman kadınların, Uhud ve daha sonraki savaşlarda orduyla beraber savaşa katıldıkları ve önemli görevler yaptıkları anlaşılmaktadır Hz Peygamber, sefere çıktığı zaman hanımla-ından kur'a ile belirlediği birini veya bir kaçını beraberinde götürür[541] Hz Peygamber devri kadınlarının savaşlarda yaptıkları lizmetleri şöyle sıralayabiliriz: [542]
1 Tıbbî Hizmetler
El-Vakıdî, yaralıları tedavi için, Uhud savaşma on dört müs-üman kadının katıldığını kaydeder Bunlar arasında, başta Hz Peygamber'in kızı Fatıma olmak üzere, Ümmü Eymen ve Hamne rint Cahş gibi önemli simalar da bulunmaktadır[543] Ümmü Uma'nm Uhud'a katılırken yanında sargı bezleri götürdüğü rivayet edilmektedir[544]
Uhud savaşından sonra da yine bu maksatla müslüman kalınların, savaşlara katıldıkları anlaşılmaktadır Er-Rubeyyi bint Muavviz b Afra ve Leyla el-Gıfariyye'nin, yaralıları tedavi için Hz Peygamberle beraber gazvelere katıldıkları şeklinde genel ifadeler bulunmaktadır[545]
Hayber savaşma katılan Ümmü Sinan: " yaralanan erkekleri, ailemin yanında bulunan ilaçlarla tedavi ediyordum Onlar da iyileşiyorlardı" demektedir[546] Ümmü Ziyad'ın da, Hayber savaşına çıkarken yaralıları tedavi için yanında "ilaçlar" bulunduğu anlaşılmaktadır[547] Savaş meydanlarında hastalananların, bakımını da kadınlar yürütmektedir[548]
II Geri Hizmetler
Savaşlarda ordunun konaklama yerinde eşyalarının gözetilmesi ve korunması görevini kadınların yaptıkları ifade edilmektedir[549]
Ordunun yemeğinin hazırlanması ve taşınmasını da kadınlar yapar Ayrıca Arap yarımadasının o günkü şartlarında, ordunun su ihtiyacını kadınlar, büyük bir gayretle temin ederler[550] el-Buharî'nin kaydettiği bir rivayete göre Hz Aişe ve Ümmü Süleym, sırtlarında kırbalar olduğu halde koşarak su doldurup getirirler ve yaralıların ağızlarına döktükten sonra tekrar suya koşarlar[551]
III Vuruşmaya Katılma
Akabe'de erkeklerle beraber Hz Peygamber'e bey'at eden Nesibe bint Ka'b b Amr el-Maziniyye (Ummu Umare), Uhud savaşma kocası ve iki oğlu ile beraber katılır Yaralılara su vermek gayesi ile beraberinde su kırbası taşır Bu savaşta müslümanlar zor duruma düşünce hem kılıç hem de ok kullanarak çarpışmaya katılır ve Hz Peygamberi savunmaya başlar Düşman askeri olan Amr b Kamie ile karşılaşan Ümmü Umare, ona kılıcıyla vurur, fakat Amr'm üzerinde iki zırh bulunduğu için yara almaz
Amr ise Ummu Umare'yi onıuzundan yaralar ve bu yara bir yıl tedaviden sonra ancak iyileşir Aldığı bu yara ile Uhud'dan hemen sonra Hamrau'1-Esed gazvesine de katılmak isteyen Ümmü Uma-re'nin yarasının kanaması durdurulamadığı için bu sefere katılamaz Hz Peygamber, Hamrau'1-Esed gazvesinden dödükten sonra, onu sordurur ve iyi olduğunu öğrenince çok sevinir Hz Peygamber, Ummu Umare'nin Uhud savaşında, çarpışmaya katıldığını ve savaş meydanının her yerinde göründüğünü ifade eder Ummu Umare'nin Uhud'da on iki yara aldığı rivayet edilmektedir[552] Ummu Umare'nin Yemame savaşma da katıldığı ve bu savaşta elinin kesildiği nakledilmektedir[553] Hz Peygamberin halası Safiyye bint Abdilmuttalib, kılıcıyla Uhud savaşı esnasındı Fari konağına girip kadınlara zarar vermek isteyen yahudilerde-birinin boynunu vurunca diğerleri kaçar[554] Bu cesur kadın, Uhu: yenilgisinden sonra oraya gider ve erkekleri kınar[555]
Ummu Eymenin Hayber savaşında yaralandığı ve onun intikamım Sa'd b Ebi Vakkas'ın aldığı rivayet edilmektedir[556]
Hançerini belinde taşıyan Ummu Suleym, hamile olduğu halde Huneyn savaşına katılır ve bu savaşta islâm ordusunda seba: etmeyip kaçanların cezalandırılmasını ister[557]
Hz Peygamber devri kadınlarından bazılarının, Hz Peygair-ber'den sonra da bu cesaretlerini sürdürdükleri anlaşılmaktadır Esma bint Yezid'in Yermük savaşında çadırın direği ile doku: rum öldürdüğü,[558] Kadisiye savaşma dört oğlu ile katılan Hansa bint Amr'ın onları harbe teşvik ettiği,[559] Esma bint Ebibekir'in Said b el-As zamanında hırsızlara karşı saçlarının altında bir hançer taşıdığı [560]ve Ummu Haram'ın, Kıbrıs'a çıkarma yapan islâm ordusu içinde bulunup şehit olduğu rivayet edilmektedir[561] Uhud savaşından sonra yüksek bir kayaya çıkıp müslüman-lardan Bedir savaşının öcünü aldıklarını söyleyen Ebu Sufyan'ın eşi Hind bint Utbe'ye, İslâm ordusu adına Hind bint Usase b el-Muttalib b Abdimenaf, cevap verir[562] Uhud savaşından sonra düşman çekilir ve îslâm ordusu saf halinde toplanır Kadınlar da ordunun arkasında saf halinde yerlerini alırlar[563]
IV Kadınların Ganimetten Pay Almaları
El-Vakıdî, Hayber'de kadınların ganimetten pay alıp almaması konusunda bilgi verirken, onlara pay ayrıldığını söyler Daha sonra, onların "cihad ehli" gibi sayılmayıp kendilerine önemsiz bazı şeyler verildiğinin "söylendiğini" kaydeder[564]
Hayber'de Benu Nezâr kalesini savaşarak ele geçiren müslü-manlara, burayı paylaştırırken Hz Peygamber, çarpışmaya katılan Ummu'd-Dahhak bint Mes'ud ve Huzeyfe b Yeman'm kız kardeşine erkeklere verdiği pay kadar verir[565] Yine Hayber'de Kuay-be bint Said el-Eslemiyye'ye erkeğe verilen pay kadar ganimet verildiği rivayet edilmektedir[566] Ummu Ziyad da "Hayber'de Hz Peygamber, erkeklere taksim ettiği gibi bize de taksim etti" der[567]
el-Belazurî ise savaşa katılan kadınlara "ganimetten az bir pay" verildiğini kaydeder[568]
Elimizdeki rivayetlere göre savaşa katılan kadının ganimetten pay alması konusunda dört ayrı görüş ortaya çıkmaktadır
a) Ganimetten erkeklere göre daha az pay almaları
b) Ganimetten erkeklerle aynı payı almaları
c) Ganimetten pay almamaları, ancak bazı hediyeler verilmesi
d) Ele geçen toprakların eşit şekilde kadın erkek ayırımı yapmadan bölünmesi
Savaşa katılan kadınlar, erkeklere göre çok az olduğu için, aldıkları ganimetin azlığını ifade için kullanılan kelime, daha sonraki raviler tarafından yanlış anlaşılarak kadınlara pay verilmediği şeklinde nakledilmiş olabilir
el-Vakıdî, kadınların "cihad ehli" gibi kabul edilmediği görüşünü, "denilir" diyerek benimsemediğim ifadeye çalışır[569] Buna göre üçüncü görüşün yanlış olduğu ve "kadınlara pay ayrılmadı" şeklindeki rivayetlerin [570]tutarlı olmadığı söylenebilir
ikinci görüşü destekleyen rivayetler özel kabul edilirse, birinci görüş kuvvet kazanır Fakat eşitliği ifade eden rivayetleri Özel kabul etmek için gerekli ipuçlarının bulunduğu söylenemez
El-Vakıdî'nin kaydettiği ve üçüncü görüşü destekler görünen bir rivayete göre Hz Peygambei', Benû Kurayza yahudilerînin ganimetlerinden "savaşa hazır olan kadınlara" bazı şeyler verir, ama pay ayırmaz[571] Bu ve buna benzer rivayetleri şöyle de anlayabiliriz: Hayber'de ganimetlerin paylara ayrıldığı, her yüz kişiye bir pay verildiği ve bir bakan tayin edilerek ganimeti onun bölüştürdüğü rivayet edildiğine göre, kadınlara erkeklerden ayrı bir pay ayrılmadığı, erkekler arasında kendilerine ganimet verildiği anlaşılabilir[572]
Hayber'de toprağa gömülmüş es-Sa'b b Muaz'ın kalesindeki hazinesi getirilir Hz Peygamber Hayber'e katılan yirmi kadına bu hazineyi dağıtır[573] Henüz bulûğ çağına ermediği ifade edilen Umeyye bint Kays'a, Hz Peygamber, kendi eliyle bir gerdanlık takar[574] Yine Hz Peygamberin, Hayber'in humsundan Ummu'l-Alâ el-Ensâriyye'ye, kardeşi Sa'd b Zurare'nin kızlarına götürmek üzere altın küpeler verdiği rivayet edilmektedir[575]
Hayber'de süvari bir erkeğe, on bir buçuk dinar, bir kadına ise iki dinar, kadife ve Yemen elbisesi düştüğü rivayet edilir[576] Süvari bir erkeğin, piyadenin üç katını alacağı rivayet edildiğine göre,[577] bir erkeğin payının yaklaşık olarak 3,8 dinar olduğu anlaşılır Kadına 2 dinar, artı elbiseler verildiğine göre erkeğe eşit ganimet verilmiş olabilir
Zaten Hayber'e katılan kadınlara, verilen ganimetleri gösteren aşağıda vereceğimiz liste incelendiği zaman da kadınlara erkeklerden daha az ganimet verilmediği anlaşılacaktır
Hayber Ganimetinden Pay Alan Kadınlar Verilen Ganimet
1 Ummu'l-Akıel-Ensâriyye [578]
3 elmas veya yakut (harz)
2 Ummu'l-AIâ'nın Arkadaşları ııs 3 elmas veya yakut (harz)
3 Kuaybe bint Said el-Eslemjyye [579]
Erkek payı
4 Ummu Sinan el-Eslemiyye [580]
Gümüş takılar, Fedek kadifesi, Yemen elbiseleri, Saçaklı yaygı, Tunç kazan veya tencere, yedi dinara sattığı bir deve
5 Umeyye bint Kays [581]
Bir gerdanlık
6 Ummu Ziyad [582]
Erkek payı gibi (hurma)
7-llBeş Kadın [583]
Erkek payı gibi (hurma)
12 Sahle bint Asım [584]ve Hayber'de doğan kızı [585]
Bir plty
13 Ummu Umara [586]
Kırmızı gerdanlık, kadife, Yemen elbisesi (burdi) ve iki dinar
14 Ummu Umare'nin Arkadaşları [587]
Kırmızı gerdanlık, kadife, Yemen elbisesi (burdi) ve iki dinar
15 Ummu Dahhak bint Mes'ud Erkek payı
16 Huzeyfe b el-Yeman'ın Kız Kardeşi nı Erkek payı
[588]
|