'''İslam Tarihi'''

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Kâbe Duvarlarının Örülüşü ve Hacerü'l-Esved Üzerinde Çıkan Anlaşmazlığın Peygamberimiz (a

s

) Tarafından Giderilişi

Kureyşliler; Kabe'nin dubarlarını bir sıra taş, bir sıra da ahşap bağlama kirişleriyle örerek yükselttiler

[212]

Ahşap bağlama kirişleri, altlı üstlü taş sıralarının aralarına konulmakta idi

[213]

Duvarlar örülüp Hacerü'l-Esved'in konulacağı yere ulaşıldığı zaman, Kureyş kabileleri arasında anlaşmazlık çıktı

[214]

Her kabile:

"Onu yerine koymaya biz daha layı kız !"[215]

"Onu yerine koymayı biz üzerimize alacağız!" dedi

[216]

Kureyşlilerden bir kabile:

"Onu yerine biz koyacağız!" dediği zaman, başka bir kabile:

"Hayır! Onu yerine biz koyacağız!" diyerek direndi

[217]

Her kabile, onu tek başlarına kaldırıp yerine koymak istediler

[218]

Söz çoğaldı

İş kıskançlığa ve ihtirasa dönüştü

Aralarında sert tartışma ve çekişmeler başladı

Abdi Menaf ve Zühre oğulları:

"Hacerü'l-Esved'in yeri, yapımı, bize düşen duvarın içindedir!" dedi

Teym ve Mahzum kabileleri de:

"O, bize düşmüş olan duvardadır!" dedi

Diğer kabileler ise:

"Rükn, üzerinde kur'a çektiğimiz hususlardan değildir!" dediler

[219]

Sonunda, her biri bir tarafa dağıldılar

Abduddar oğulları, ortaya içi kanla dolu bir çanak getirdiler ve Adiyy b

Ka'b oğullarıyla birlikte, ölünceye kadar çarpışmak üzere anlaşma yaptılar ve çarpışmaya hazırlandılar

Andlarını sağlamlaştırmak için de, ellerini o kanla dolu çanağın içine soktular!

Bundan dolayı, onlara "Kan yalayıcı" adı takıldı

Kureyşliler, bu iş üzerinde dört veya beş gece durdular

O zaman, Kureyşlilerin en yaşlısı olan[220] Ebu Ümeyye b

Mugîre, b

Abdullah, b

Ömer, b

Mahzum:

"Ey kavmim! Biz ancak iyilik istiyoruz, kötülük istemiyoruz

Siz bu hususta birbirinize karşı kıskançlık yansına girmeyiniz

Çünkü, siz anlaşmazlığa düştüğünüz zaman, işleriniz dağılırda, sizdeki ne sizden başkaları göz dik*erler!" dedi

[221]

Bunun üzerine, Kureyşliler Mescid-i Haram'da toplanarak aralarında konuştular, birbirlerine karşı insafa geldiler

[222]

Ebu Ümeyye b

Mugîre:

"Ey Kureyş cemaatı! Aranızda anlaşamadığınız bu işte, Mescid'in şu kapısından ilk girecek olanı, aranızda hakem yapınız! Aranızdakini, o halletsin!"[223] diyerek Mescid-i Haram'ın Beni Şeybe kapısına işaret etti

[224]

Kureyşliler:

"Razıyız ve onun vereceği hükme boyun eğeceğiz!" dediler

[225]

O sırada, üzerinde siyah, beyaz çizgili A'râb işi ince ihramı bulunduğu halde,[226] Mescid-i Haram'ın Benî Şeybe kapısından[227] içeriye ilk giren, Peygamberimiz Muhammed (a

s

) oldu!

Kureyşliler, onu görür görmez:

"İşte, el-Emîn! Razıyız ona!" dediler

Peygamberimiz (a

s

) yanlarına varınca da; Hacerü'l-Esved'i yerine koymak hususunda aralarında çıkan anlaşmazlığın halli için kendisini hakem yaptıklarını, vereceği hükmü kabul edecekleri*ni bildirdiler

[228]

Kureyşliler; Peygamberimiz (a

s

)a, daha vahiy ve peygamberlik gelmeden önce, el-Emîn adını takmışlardı

[229]

Çünkü; Peygamberimiz (a

s

), daha gençlik çağında iken, yiğitlik ve insanlık bakımından kavminin en üstünü, ahlâk güzelliği bakımından en seçkini, soyluluk bakımından en şereflisi idi

Konuya komşuya karşı insanların en iyi davrananı, sakinlik ve yumuşak huylulukta en ulusu idi

Doğru sözlülük ve güvenilirlikte insanların en başta geleni, insanlan alçaltan kötülüklerden de en uzak bulunanı idi

Yüce Allah, her iyiliği, her üstün meziyeti onda toplamıştı

Bunun için, kavmi arasında en çok el-Emîn diye anılırdı

[230]

Peygamberimiz (a

s

), Kureyşlilere:

"Haydi, bana bir örtü getiriniz!" buyurdu

Hacerü'l-Esved'i eliyle tutup, getirilen örtünün içine koydu

[231]

"Beytullahın dört duvarını yıkıp üzerlerine almış bulunan dört kabile topluluğundan birer adam gelsin!" buyurdu

[232]

Utbe b

Rebia,

Ebu Zem'a,

Ebu Huzeyfe Velid b

Mugîre,

Kays b

Adiyy veya Âs b

Vâil geldiler

[233]

Peygamberimiz (a

s

), onlara:

"Sizden her biriniz, kabilesi adına, örtünün birer ucundan tutsun ve sonra da, hep birden onu yukarı doğru kaldırınız!" buyurdu

[234]

Abdi Menaf oğulları adına, Utbe b

Rebia örtünün bir ucunu;

Kabilesi adına Ebu Zem'a örtünün ikinci ucunu;

Kabilesi adına Ebu Huzeyfe Velid b

Mugîre örtünün üçüncü ucunu;

Kabilesi adına Kays b

Adiyy veya Âs b

Vâil örtünün dördüncü ucunu tuttu

[235] Hep birden kaldırdılar

Peygamberimiz (a

s

), Hacerü'l-Esved'i, konulacağı yerin hizasına gelince örtünün içinden alıp, kendi eliyle yerine yeri eştirdi

[236]

Peygamberimiz (a

s

); Hacerü'l-Esved'i Kabe duvarındaki yerine koyduğu ve onu sıkılaştırıp sağlamlaştırmak gerektiği zaman, Necidli bir adam[237] gidip bir taş getirmiş,[238] Peygamberimiz (a

s

)a uzatmıştı

[239]

Hz

Abbas:

"Hayır!" dedi ve onu uzaklaştırdı, Kendisinin getirdiği taşı uzattı

Peygamberimiz (a

s

) da, Hacerü'l-Esved'i onunla sağlamlaştırdı

Necidli adam, kendisinin uzaklaştırıldığına kızdı

Peygamberimiz (a

s

) da, ona:

"Bizden olmayan kişi, Beytullah'ı bizimle birlikte yapamaz!" buyurdu

[240]

Bunun üzerine, Necidli:

"Şaşılır o kavmin haline ki, kendileri şeref, akıl ve servet sahibi olduklan halde, yaşça en küçükleri*ni, servetçe en fakirlerini en şerefli işlerinin başına geçirdiler, kendilerine reis yaptılar!

Olanca üstünlüklerine rağmen, ona sanki hizmetçi oldular!

Fakat, vallahi, o onlara galip gelecek,[241] hâkim olacak,[242] onların topluluklarını dağıtacak,[243] rızıklarını aralarında bölüştüre çektir! [244]

Siz, yaşça en küçüğünüze, malca en fakirinize güvendiniz ve şu en şerefli işinize onu vekil ettiniz !?[245]

Bundan sonra, onun hal ve şanı yücelecek, haberi pek büyük olacaktır!" dedi

[246]

Sanıldığına göre, Necidli adam,[247] insan suretine girmiş[248] şeytandı

[249]

Kâbe Yüksekliğinin Onsekiz Arşına Çıkarılışı

Hacerü'l-Esved Peygatm berim iz (a

s

) tarafından yerine yerleştirildikten sonra, üzerine duvar örüldü

[250]

Kabe'nin tavanına kadar ahşap bağlama kiriş sıralan 15, taş sıralan da 16 oldu

[251]

Kureyşiler; Kabe'nin, kendilerinden önce dokuz arşın olan yüksekliğine dokuz arşın daha eklediler

[252]

Böylece, Kabe'nin yerden tavana kadar yüksekliği on sekiz arşını buldu

[253]

Kâbe'nin Tavanlanışı

Kabe'nin duvarları, bir sıra taş, bir sıra ahşap bağlama kirişleriyle örülüp tavan seviyesine yük*seltildiği zaman, Rum marangoz Bakom, Kureyşlilere:

"Kabe'nin tavanının kubbeli mi, yoksa düz mü olmasını istersiniz?" diye sordu

Kureyşliler:

"Hayır![254] Rabbimizin Beytinin tavanını,[255] düz olarak yap" dediler

[256]

Böylece, Kabe'nin tavanını düz yaptılar

[257]

Kabe'nin son ahşap sırası üzerine on beş hezen (kiriş) attılar ve tavanı onun üzerine koydular

[258]

Kabe'nin içinden de, iki sıra halinde,[259] altı direk diktiler

[260]

Kabe'nin Şam tarafındaki duvarından Yemen tarafındaki duvarına kadar, her sırada üç direk bulunuyordu

[261]

Kâbe'nin Damına Oluk ve İçeride Dam Merdiveni Yapılışı

Kabe'nin damına, dam suyunu Hicr mahalline akıtacak biçimde bir oluk;[262] Kabe'nin içinden, damı*na çıkmak için de, Şam köşesinden ahşap bir merdiven yaptılar

[263]

Kâbe'nin Duvar ve Direklerinin Yaldızlanışı, Direklerin Çizilen Resimlerle Süslenişi

Kabe'nin tavanını, içindeki direklerini ve duvarlarını yaldızladılar

Direklerin üzerlerine, peygamberler ve meleklerle ağaç resimleri çizdiler

[264] Kapıya doğru olan direkte Hz

Meryem'le kucağında İsa (a

s

)in resmi, öteki direklerde de peygamberlerin, meleklerin, oklarla fal çeken ihtiyar bir adam şeklinde İbrahim (a

s

)ın resmi, bir koç veya bir koç başı ile ağaç resimleri çizilmişti

[265]

İbrahim (a

s

) gibi, İsmail (a

s

) da, eliyle fal oku çeker bir şekilde tasvir edilmişti

[266] İsmail (a

s

)dan sonra, oğullarından Kusayy'a ve ötekilerine ait olmak üzere, renk renk boy*alarla altmışa yakın suret çizilmiş olduğu gibi, suretlerin her birinin karşısında da, kendilerinin ibadet*lerinin şekli ve işlerinden en çok anılanı, çizgilerle belirtilmeye çalışılmıştı

[267]

Kâbe'ye Kapı Takılışı, Kâbe Mallarının Depoya Konuluşu ve Kâbe'ye Yemen Bürüdünden Örtü Örtülüşü

Kureyşliler; Kabe'ye, kilitlenir, açılır bir kapı da taktılar

[268]

Kabe yıkılacağı zaman, Ebu Talha'ya emaneten bırakmış oldukları mallan ve zinet eşyasını getirtip Kabe'nin deposuna yerleştirdiler

İsmail (a

s

)ın yerine kurban edilmiş olan koçun iki boynuzunu deponun üzerine astılar

Hübel putunu da, Kabe'nin içindeki eski yerine, Kabe deposunun üzerine diktiler

Kabe'ye, Yemen bürüdünden bir örtü de örttüler

[269]

[1] İbn S a'd, Tab akâtü' l-kübrâ, c

8,14-15, İ bn Abdil berr, İ sti âb, c

4, s

191 7, S üheylf, R avdu'l-ünüf, c

2, s

246, İ bn E sfr, U sdu11-gâbe, c

7, s

78-79

[2] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

1 31, Ebu'l-Ferec, el-Vefâ, c

1, s

144, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

49-50, İbn Hacer, el-İsâbe, c

4,s

282,Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, İnsan, c

1 , s

223-224, Zürkânî, Mevâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1,s

200

[3] Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

200

[4] İbnİshak

İbn Hişam

Sîre, c

1, s

200-201, Taberî, Târih, c

2, s

197, Beyhakî, Delâil, c

2, s

67, İbn Esir, Usdu'l-gâbe, c

1, s

23, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

49, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

64-65, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

294, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

225

[5] İbn Habib, Kitâbu'l-muhabber, s

78, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

97

[6] İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1, s

131, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

98, Ebu'l-Ferec, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

50

[7] İbn İshak, İbn Hisam, Sîre, c

1, s

201, Taberî, Târîh, c

2, s

197, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

7, s

80, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

49, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

294, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

223

[8] Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226

[9] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

98, İbn Esîr, Kâmil, c

2, s

40

[10] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

132, İbn Habib, Kitâbu'l-muhabber, s

78, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

97

[11] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

132

İbn Habib, Kitâbu'l-muhabber, s

78

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/119-121

[12] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

98, Yâkubî, Târih, c

2, s

30

[13] Yâkubî, Târih, c

2, s

20

[14] İbn Habib, Kitâbu'l-muhabber, s

79, Belâzurî, c

1, s

97

[15] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Ebu'l-Fenec, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Diyarbekrî, Hamis, c

1 , s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1 , s

226, Zürkânî, M evâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1, s

201

[16] Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2 s

5, Diyarbekrî, Hamis, c,1

s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

201

[17] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Diyarbekrî, c

1 , s

264, Halebî, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

201

[18] Yâkubî, Târih, c

2, s

20

[19] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Diyarbekrî, Hamis, c, 1, s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

201

[20] Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238

[21] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, İbn Haldun, Târih, c

2 , ks

2, s

5, Diyarbekrî, Hamis, c

1 , s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226

[22] Yâkubî, Târih, c

2, s

20

[23] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5

Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

201

[24] Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, c

1, s

226, Zürkânî, c

1, s

201

[25] Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

201, 2

[26] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Süheylî, Ravd, c

2, s

238, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Diyarbekrî, c

1, s

264, Halebî, İnsân, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

202

[27] Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226

[28] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

238

[29] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, t 1, s

145

[30] Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

145, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

50, 51 , Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1,s

202

[31] Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

227, Zürkânî, M evâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1, s

202

[32] İbn Habib, Kitâbu'l-muhabber, s

79, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

265

[33] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

97, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

1, s

23, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c 1, s

51, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226

[34] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

201, Zehebî, Târihu'l-İslâm, s

65, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

294, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

265, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

225

[35] Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

226

[36] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

97, Hâkim, Müstedrek, c

2, s

177, İbn Esîr, Nihâye, c

5, s

56, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

1, s

23, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

51, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1 , s

226

[37] İbn Esîr, Nihâye, c

5, s

56, Fîruzâbâdî, Kâmûsu'l-muhît, c

2, s

301

[38] Ahmed b

Hanbel Müsned, c

6, s

94, İbn Mâce, Sünen, c

1, s

607, Dârimî, Sünen, c

2, s

65, İbn Esîr, Nihâye, c

5, s

56

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/121-124

[39] Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c

1 , s

265, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

227, Zürkânî, Mevâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1, s

201

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/124

[40] Mes'ûdî, Murûcu'z-zeheb, c

2, s

278, İbn Abdilberr, İstiâb, c

1, s

35, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

50, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

264, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

228

[41] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

198, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1, s

132, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

99, Yâkubî, Târih, c

2, s

20, Taberı, Târih, c

2, s

196, İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1818, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vetâ, c

1, s

145, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

50, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

295

[42] İbn Sa'd, Tabakât

c

1,5

132, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

98,Taberî, Târih, c

2, s

196, İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1818, E bu 'l-Ferec İ b n C evzî, el-Vefâ, c

1, s

1 45, İtan Seyyid, Uyûnu 'l-eser, c

1, s

50, Kastalâni, Mevâhi bu'l-le dünniye, c 1, s

50, Diyarbekrî, c

1 , s

264, Halebî, c

1, s

229

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/124

[43] Mâverdi, Ahkâmu's-Sultâniye, s

176

[44] Taberî, Târîh, c

2, s

197

[45] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

2, s

199, Taberî, Târih, c

2, s

197-198

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/125

[46] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

264-265, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

3, s

40-42, Belâzun,Ensâ bu'l-eşrâf, c

1, s

467, 469, 476, İbn Kuteybe, Kitâbu'l-maârif, s

63, İbn Abdilberr, İstiâb, c

2, s

543-545, İbn Esir, Usdu'l-gâbe, c

2, s

281 -283, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

94, Zehebî, Siyeru a'lâ mi'n-nübelâ, c

1, s

162-163, İbn Hacer, el-İsâbe, c

1, s

563-564, Halebî, İnsânu'l-uyûn, C

1

S

438

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/125

[47] İbn İshak,İbnHişam, Sîre

c

1, s

262-263, Taberî, Târih, c

2, s

213, İbn Abdilberr, İstiâb, c

1, s

37, 38, İbn Esir, Kâmil, c

58, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

1, s

92-93, Zehebî, Târihu'l-İslâm, s

136, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

432, Zürkânî, Mevâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1 , s

241

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/126

[48] Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

321, Mus'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s

21, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

396405, Hâkim, Müstedrek, c

3, s

182, İbn Abdilberr, İstiâb, s

1, s

500, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

1, s

23, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

288-289, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

294, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c

9, s

217

[49] İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c

1, s

202, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1, s

133, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1,5

396, İbn Abdilberr, İstiâb, c

1, s

50, c

4, s

1819, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

1, s

105, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

1, s

23, c

4, s

277, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

288

[50] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

396, İbn Kuteybe, Kitâbu'l-maârif, s

61, İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1819, Süheylî,Ravdu'l-ünüf, c

2, s

243, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

7, s

81, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

255, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

277, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

3, s

391

[51] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

133, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

396, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

4, s

277, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

255, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

273, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

3, s

391

[52] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

133, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

2, s

655-656, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

289, İbn Hacer, el-İsâbe, c

4, s

334, Zürkânî, Mevâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

3, s

1 95

[53] İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1862, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

7, s

147

[54] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

133, İbn Abdilberr, İstiâb, c

1 , s

50, c

4, s

181 8-1819, Ebu'l-Ferec İbn Cevzî, el-Vefâ, c

2, s

655, İbn E sîr, Usdu'l-gâbe, c

1 ,s

23, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

288

[55] İbn İshak, Kitâbu'l-mübtedâ ve'l-meb'as, c

5, s

252-253, Vâhidi, Esbâbü'n-nüzûl, s

307, Hâzin, Tefsir, c

4, s

417, Ebu'l- Fidâ, Tefsir, c

4, s

559

[56] Vâhidi, Esbâbü'n-nüzûl, s

307

[57] İbn İshak, Kitâbu'l-m übtedâ ve'l-m e b'as, c

5, s

252-253, Vâhidi, Esbâbü'n-nüzûl, s

307, Hâzin, Tefsir, c

4, s

417, Ebu'l- Fidâ, Tefsir, c

4, s

559

[58] İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1 , s

133, M us'abu'z-Zübeyrî, Nesebi Kureyş, s

21, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

397, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c

7, s

81, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c

1, s

40, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

288, İbn Hacer, el-İsâbe, c

4, s

31 2, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1 , s

255, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

273, Zürkânî, Mevâhibu'l-ledünniye Şerhi, c

1, s

195

[59] İbn Sa'd, Tabakât, c

8, s

80, İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1853, İbn Hazm , Cevâmiu's-Sîre, s

39

[60] İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1853, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c

2, s

289, İbn Hacer, el-İsâbe, c

4, s

312, Kastalâni, Mevâhibu'l-ledünniye, c

1, s

255, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

273, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

1, s

195

[61] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

207, İbn Sa'd, Tabakât, c

1 , s

1 33, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

401, İbn Abdilberr, c

4, s

1893, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s

39, İbn Esîr, Usd, c

1, s

23, İbn Kayyım, Zâd, c

1, s

40, İbn Seyyid, Uyun, c

2, s

289, İbn Hacer, c

4, s

377, Kastalâni, c

1, s

255, Diyarbekrî, c

1, s

274, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

3, s

391

[62] İbn Abdilberr, İstiâb, c

4, s

1839, Kastalâni, c

1, s

255, Diyarbekrî, c

1, s

274, Zürkânî, Mevâhib Şerhi, c

3, s

197

[63] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

202, İbn Sa'd, Tabakât, c

8, s

16, Belâzurî, c

1, s

401, İbn Abdilberr, c

4, s

1893, İbn Esîr, Usd, c

1,s

23, İbn Kayyim, Zâd,c

2, s

40, İbn Seyyid, Uyun, c

2, s

289, İbn Hacer, c

4, s

377, Kastalâni, Mevâhib, c

1 , s

255, Diyarbekrî, c

1, s

275, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

3, s

391

[64] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

202, İbn Sa'd, Tabakât, c

8, s

16, Belâzurî, Ensâb, c

1, s

42, İbn Abdilberr, c

4, s

1893, İbn Esîr, Usd, c

1,s

23, İbn Kayyım, c

1,s

4O, İbn Seyyid, c

2, s

289, İbn Hacer, c

4, s

377

[65] İbn Sa'd, Tabakât, c

8,19, Diyarbekrî, Hamis, c

1 , s

277

[66] İbn Sa'd, Tabakât, c

8,19, Ebu'l-Ferec, el-Vefâ, c

2, s

656, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

277

[67] İbn Sa'd, Tabakât, c

8, 26, İbn Hacer, el-İsâbe, c

4, s

377

[68] İbn Sa'd

Tabakât

c

8

s

26

İbn Hacer

el-İsâbe

c

4

s

379-380

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/126-129

[69] Bakara: 2/127

[70] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

64

[71] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

205, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1 , s

66

[72] Yâkubî, Târih, c

1, s

240, Mâverdî, Ahkâmu's-sultâniye, s

1 60, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c

1, s

111

[73] Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

112, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

157, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c

2, s

54, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

264, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

69, 75, Heysemi, Meanau'z-zevâid, c

3, s

289, İbn Hacer, Metâlibu'l-âliye, c

4, s

1 82-1 83

[74] Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

318-319, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

158-160, Beyhakî, Delâil, c

2, s

57, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

68, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

300, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

112, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

229

[75] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

112, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1, s

229

[76] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160

[77] Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

90

[78] İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1 , s

145, Beyhakî, Delâil, c

2, s

58

[79] İbn Sa'd, c

1, s

145, Ezrakî, c

1 , s

160, Belâzurî, c

1, s

99, Halebî, c

1, s

229

[80] İbn Sa'd, Tabakât, c

1,s

145

[81] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

145, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

1 60

[82] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre,c

1, s

205, Taberî, Târîh, c

2, s

198

[83] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre,c

1, s

205, İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

1 45

[84] İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

145, Mes'ûdî, Murûcu'z-zeheb, c

2, s

278, İbn Esîr, Kâmil, c

2, s

42

[85] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1 , s

204-205, Taberî, Târîh, c

2, s

198-200, İbn Esîr, Kâmil, c

2, s

44, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

300-301

[86] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

206, Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

319, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

300-301

[87] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160

[88] İbn İshak, İbn Hişam , Sîre, c

1, s

204, Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

319, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

301

[89] Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

31 9, Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160

[90] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160

M

Asım Köksal, İslam Tarihi, Köksal Yayınları: 1/129-130

[91] Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c

2, s

62, İbn Esîr, Kâmil, c

2, s

44, İbn Haldun, Târih, c

2, ks

2, s

5

[92] Abdurrezzak, Musannef, c

5, s

103, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

77, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

300

[93] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

204, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c

1, s

145,Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c

1, s

99, Taberî, Târih, c

2, s

198, Beyhakî, Delâil, c

2, s

2, İbn Esîr, Kâmil, c

2, s

44, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

66, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c

2, s

301

[94] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c

1, s

205, Abdurreizak, Musannef, c

5, s

98, Taberî, Târîh, c

2, s

200

İbn Sa'd, Tabakât, c

1, s

145, Ezraki, Ahbâru Mekke, c

1, s

160, Beyhakî, Delâil, c

2, s

54, Zehebî, Târîhu'l-İslâm, s

69

[95] Ezrakî, Ahbâru Mekke, c

1, s

160, Taberî, Târih, c

2, s

200, Beyhakî, c

2, s

54, Zehebî, Târıhu'l-İ slâm, s

69

[96] İbn Sa'd, c

1, s

145, Ezrakî, c

1 , s

160, Beyhakî, c

2, s

54, Zehebî, s

69

[97] İbn İshak, İbn Hişam, Sîre

c

1, s

205, Taberî, Târih, c

2, s

200

[98] İbn Sa'd, Tabakât, c

1 , s

1 45, Süheylî, Ravdu'l-ünüf, c

2, s

277, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c

1

S

233

[99] İbn Sa'd, c

1, s

145, Ezrakî, c

1, s

160, Süheylî, c

2, s

277, Yakut, Mu'cemu'l-büldân, c

3, s

351, Diyarbekrî, Hamis, c

1, s

112

[100] İbn İshak, İbn Hişam, c

1, s

250, Abdurrezzak, c

5, s

98, İbn Sa'd, c

1, s

145, Ezrakî, c

1, s

1 60, Taberî, c

2, s

200, Beyhakî, c

2, s

54, Zehebî, s

69, E bu'l-Fidâ, c

2, s

301, Heysemî, Mecm au'z-zevâid, c

3, s

289, İbn Hacer, Metâlibu'l-âliye, c

1, s

1 83, Diyarbekrî, c

1, s

11 2