|
Prof. Dr. Sinsi
|
Kalın Ve İnce Çizgileriyle Kader
İnsan Kendisine Verilen İradesi Kadar Sorumludur:
Kader dediğimiz planın kalın çizgilerini Yüce Yaratıcı çizer, O tüm her şeyi kapsayan, zaman ve mekanı kuşatan ilmiyle onu planlar Kaderin ince rötuşlarını ise insan çizer Kül1î irade ve cüzî irade ayırımı, Yaratıcının iradesiyle insanın iradesi karşılaştırıldığında ortaya çıkan bir sonuçtur Yani insanın iradesi, Yüce Yaratıcının iradesi karşısında cüzîdir, sınırlıdır, küçüktür ve O’nun kapsamlı iradesine bağlıdır Ama bu, insanın yapıp ettiklerinden mesul olmadığını, iradesinin ilahi irade tarafından değerlendirilmediği anlamına gelmez Elbette insan kendisine verilen akıl ve iradesiyle yapıp edeceklerini belirler, tayin eder ve karar verir Sonra da yine kendini verilen güçle onları bizatihi kendisi yapar ve sonuçlarına da kendisi katlanır İnsan kendisine verilen irade, güç oranında yapıp ettiklerinden sorumludur Yüce Allah onu, sahip olduğu imkan ve fırsatların ötesinde bir güç ve kudretten dolayı yargılamaz “Allah her şahsı, ancak gücünün yettiği ölçüde sorumlu tutar Herkesin kazandığı (hayır) kendi yararına, yapacağı (şer) de kendi zararınadır”31
Özetleyecek olursak, insanın dinini seçmesinde en önemli etken kendisidir İnsan akli ve ruhi donanımıyla kendi kararını kendi verir, kendi yolunu kendisi seçer Anne-baba ve çevre (arkadaş, toplum) de insanın inancını belirlemede etkili olan ikincil etkenlerdir Onlar da yönlendirdikleri kişilerin iyi yahut kötüyü seçmelerinde, etkinlikleri kadar sorumludurlar Onların sorumlu olmaları, onlardan etkilenen kişiyi sorumluluktan kurtarmaz Şöyle ki eğer insan isterse, kendi ruhî ve aklî yetkinliği ile bu ikincil etkenleri aşabilir ve onları devre dışı bırakabilir Nitekim bunun, insanlık tarihinde, olumlu olumsuz pek çok örnekleri vardır İşte insanın kendi arayış, istek ve yönelişindeki samimiyet ve iyi niyet, onun doğrularla kolayca tanışması ve onların gereğini yapmasına imkan sağlayacak şartları oluşturmakta, kişileri karşısına çıkarmakta, imkanları ona vermektedir Yani gidişatı insan hak etmekte, Yüce Allah da ona göre yaratmaktadır O’nun, olacakları önceden bilip planlaması, O’nun engin ilmi ve erişilmez kudretiyle alakalıdır Yoksa bu bilme ve planlama, kullar üzerine baskı kurma ve onların özgürlüklerini sınırlamak demek değildir
Sonuç olarak bir takım mazeretlere sığınarak Yüce Rabbe yaraşır kulluktan kaçmaya çalışmayı bir kenara bırakmalı, içerisinde bulunduğumuz İslâm nimetinin kıymetini bilerek Müslümanlığımızı güzelleştirmeye gayret etmeliyiz Yapıp ettiklerimizde sadece kendimizden ibaret olmadığımızı; sergilediğimiz söz ve davranışların kendi geleceğimiz ve kendi neslimiz başta olmak üzere, başkalarını da etkileyeceğini, bu etkileme oranı kadar sorumlu olacağımızı unutmamalıyız Tamamen Yüce Allah’ın tayin ve takdirine kalmış olan sınav, zaman ve mekanını seçme yetkisine müdahale ederek Yüce Yaratıcı’yı sorgulamayı, suçları O’na atmayı terk ederek, O’- nun huzuruna çıkarılıp sorgulanacağımız güne hazırlanmalıyız İşte ancak o zaman sahip olacağımız doğru ve sağlıklı kader anlayışı/inancı, bizi daha iyi ve daha güzelin adamı olmaya sevkedecek; bize ihmalimiz yahut imtihanın gereği olarak karşılaştığımız kimi olaylara dayanma ve onları hayıra yorma gücü verecektir
___________
DİPNOTLAR
1 Peygamberimiz, kader konusunda bilgisizce ve bir delile dayanmadan tartışanlara şöyle çıkışmıştır: “Siz bununla mı emrolundunuz, ben size bunun için mi gönderildim Sizden öncekiler, bu işte tartışmaya girdiklerinde helak olmuşlardır Ben size, bu işte tartışmamanızı emrediyorum” (Tirmizî, Kader 1)
2 Bkz Süleyman Uludağ, Taftazânî/Kelam ilmi ve İslam Akâidi, s, 242
3 İbrahim, 14/7
4 Nisa 4/147
5 Yasîn, 36/66-67
6 Kasas 28/71-72
7 Mülk 67/30
8 Bakara, 2/128
9 İbn Kesîr, Tefsîr, I, 174
10 Hud, 11/107; Buruc, 85/16
11 Enbiya, 21/23
12 Mülk, 67/3-4
13 Bkz Rad, 12/27; İbrahim, 14/4; Fatır, 35/8; Müddessir, 74/31
14 Tirmizî, Kader 8
15 Bakara, 2/148
16 Leyl 92/5-11
17 Bkz İbn Kesir, Tefsîr, IV, 518
18 Bkz İbn Kesir, Tefsîr, IV, 518-519
19 A’la 87/7-9
20 Talak 65/4
21 Maide, 5/48; Hud, 11/118; Nahl, 16/93; Şura, 42/8
22 Enam, 6/35,107,112,137
23 Yunus, 10/99
24 Secde, 32/13
25 Mülk, 67/14
26 “Yüce Allah, her nefse iyiliği de kötülüğü de yüklemiştir” Şems, 91/8
27 Buhari, Cenaiz 80; Tefsir 30/1; Kader 3; Müslim, Kader 22-24; Ahmed, II, 270, 315, 346
28 Rum, 30/30
29 Buharî, Edeb 16, Zekat 24, Buyu’ 100, Itk 12; Müslim, İman 194-196; Ahmed, III, 402, 434
30 Buharî, Enbiya 8, 14, 19, Menakıb 1, Tefsir 12/2; Müslim, Fedail 168, 199
31 Bakara, 2/286
alinti
|