Toplumsal Terbiye Hakkında Dikkatleri Çeken Rivaye

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

Toplumsal Terbiye Hakkında Dikkatleri Çeken Rivayet:

Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz, ashabına ve dolayısıyla ümmetine hitabla şöyle buyurmuştur:

“Sokak ve yollarda oturmaktan sakının!” Bunun üzerine ashab,

“Ya Rasûlallah! Sokak ve yollarda toplanıp konuşmaktan kendimizi alıkoyamamaktayız, buna bazan ihtiyacımız oluyor?” deyince, Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz, onlara:

“Yollarda mutlaka toplanıp konuşmanız gerekiyorsa, o halde yolun hakkını veriniz!” buyurdu

Onlar bu defa: “Yolun hakkı nedir ya Rasûlallah?!” diye sordular

Efendimiz şu cevabı verdi:

“Gözü yummak, eza ve cefa etmekten kaçınmak, verilen selamı alıp karşılık vermek, iyilikle emredip kötülükten men'etmektir

” [325]

Haramdan sakınma hususunda dikkat edilecek cihet:

Ashab-ı Kirâm'dan İbn Abbas (r

a

) anlatıyor: Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz bir adamın parmağında altın yüzük gördü, onu çıkarıp attı ve şöyle buyurdu:

“Sizden biri ateşten bir koru kasdedip onu eline alıyor!”

Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz ayrılıp gittikten sonra biri o adama dedi ki:

“Yüzüğünü al da ondan yararlan!” Adam:

“Hayır, vallahi onu bir daha almam, çünkü rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz onu attıktan sonra ebediyyen onu kullanmam!” [326]

Küçükleri edeplendirmede dikkat edilecek husus:

Ashab'dan Ömer b

Ebi Seleme (r

a

) anlatıyor: Ben Rasûlüllah'ın odasında hizmet eden bir oğlan idim

Yemek yerken elim yemek kabında hareket edip dolaşırdı

Bunun üzerine Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz bana hitabla şöyle buyurdu:

“Ey delikanlı! Allah'ın ismini an ve sağ elinle yemek kabının senden taraf olan kısmından yemeye bak

” [327]

Büyükleri irşad hususunda dikkat edilecek cihet:

Abdullah b

Amir (r

a

) anlatıyor: “Bir gün annem beni çağırdı, bu sırada Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz de bizim evde oturuyordu

Annem bana:

“Gel de sana bir şey vereyim!” dedi

Bunun üzerine Rasûlüllah(s

a

v

) efendimiz anneme:

“Ona ne vermeyi arzu ettin?” diye sordu

Annem de

“Ona bir hurma vermeyi diledim” diye cevap verdi

Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz:

“Ama eğer ona bir şey vermiyecek olursan, senin üzerine bir yalan yazılır!” buyurdu

[328]

Huy ve karakter terbiyesi hususunda dikkat edilecek cihet:

Ashab-ı Kirâm'dan Ebubekre (r

a

) anlatıyor: Peygamber (s

a

v

) efendimizin yanında bir adam anıldı, başka bir adam onu iyilikle hayırla övdü

Bunun Üzerine Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz o adama şöyle dedi:

“Yazıklar olsun sana! Arkadaşının boynunu kestin” ve bu cümleyi bir kaç defa tekrarladı, sonra devamla buyurdu ki: “Eğer o adamı herhalde öveceksen şöyle de: “Onu şöyle şöyle bir adam sanıyorum

O böyle görünüyor

Allah onun ne olduğunu bilir

Allah'a karşı hiçbir kimse tezkiye edilemez

” [329]

Nefsi terbiye hususunda dikkat edilecek cihet:

Ashab'dan Nu’man b

Beşir (r

a

) anlatıyor: Babam peygamber (s

a

v

) efendimize gelerek dedi ki:

“Ya Rasûlallah! Ben bu oğluma bir bağışta bulundum

” Bunun üzerine Rasûlüllah (s

a

v

) babama şöyle sordu: “Her çocuğuna bunun bir mislini bağışladın mı?” Babam da,

“Hayır

” diye cevap verdi

Peygamber (s

a

v

):

“O halde verdiğini geri al” buyurdu

Diğer bir rivayette:

“Bunun gibi diğer bütün çocuklarına da aynı şeyi yaptın mı?” diye sordu

Babam,

“Hayır

” dedi

Peygamber (s

a

v

) ona:

“Allah’tan korkunuz, çocuklarınız arasında adaleti gözetiniz!”

Bu uyarı üzerine babam döndü ve verdiği bağışı geri aldı

Başka bir rivayette ise, Peygamber (s

a

v

) efendimiz ona şöyle buyurdu:

“O takdirde beni şahit tutma, çünkü ben haksızlığa şahid olmam

” [330]

Beden terbiyesinde dikkat edilecek husus:

Peygamber (s

a

v

) efendimiz bir adamın suyu deve içer gibi bir defada içtiğini görünce ona şöyle uyarıda bulundu:

“Deve içer gibi, suyu bir defada (yani bir nefeste) içmeyin! İki veya üç nefeste için

İçeceğiniz zaman Allah'ın adım anın (Besmele çekin), içip başınızı kaldırınca Allah'a hamdedin

” [331]

Sahih rivayete göre, Rasûlüllah (s

a

v

) efendimiz, birgün Ashabının toplanıp diktikleri yuvarlak bir hedefe ok attıklarını görünce, onların cesaretini arttırarak şöyle teşvikte bulundu: “Atınız, ben de hepinizle beraberim!” [332]

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref325] Buharî-Müslim

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref326] Nevevî, Riyazü's-Sâlihin

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref327] Buharî-Müslim

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref328] Ebû Dâvud-Beyhaki: Abdullah bin Amir (r

a

) dan

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref329] Buharı-Müslim: Ebu Bekre (r

a

) den

Açıklama: Hadis, kendini beğenme havası doğuracağından endişe edildiği taktirde kişiyi yüzüne karşı övmek mekruhtur, ile yorumlanmıştır

Ama eğer böyle bir durum sözkonusu değilse, o taktirde övmekte bir sakınca yoktur

Nitekim Resûlüllah (a

s

) Efendimiz kendi ashabını yüzlerine karşı övmüştür

Hz

Ömer'e: “Şeytan seni bir yolda yürür görürse o yolu bırakıp başka bir yolda yürür” buyurmuştur

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref330] Buharî-Müslim: Nu’ınân bin Beşir (r

a

) den

(303)Tirmizî

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref331] Tirmizi

[url=http://www

ebediyyen

biz/#_ftnref332] Buharî

Prof

Dr

Abdullah Nasıh Ulvan, İslam’da Aile Eğitimi, Evlilik, Evlat Terbiyesi Ve Esasları- 2, Uysal Kitabevi, 10

Baskı, Konya, 1994: 152-154

08-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Toplumsal Terbiye Hakkında Dikkatleri Çeken Rivaye Toplumsal Terbiye Hakkında Dikkatleri Çeken Rivayet: Rasûlüllah (sav) efendimiz, ashabına ve dolayısıyla ümmetine hitabla şöyle buyurmuştur: “Sokak ve yollarda oturmaktan sakının!” Bunun üzerine ashab, “Ya Rasûlallah! Sokak ve yollarda toplanıp konuşmaktan kendimizi alıkoyamamaktayız, buna bazan ihtiyacımız oluyor?” deyince, Rasûlüllah (sav) efendimiz, onlara: “Yollarda mutlaka toplanıp konuşmanız gerekiyorsa, o halde yolun hakkını veriniz!” buyurdu Onlar bu defa: “Yolun hakkı nedir ya Rasûlallah?!” diye sordular Efendimiz şu cevabı verdi: “Gözü yummak, eza ve cefa etmekten kaçınmak, verilen selamı alıp karşılık vermek, iyilikle emredip kötülükten men'etmektir” [325] Haramdan sakınma hususunda dikkat edilecek cihet: Ashab-ı Kirâm'dan İbn Abbas (ra) anlatıyor: Rasûlüllah (sav) efendimiz bir adamın parmağında altın yüzük gördü, onu çıkarıp attı ve şöyle buyurdu: “Sizden biri ateşten bir koru kasdedip onu eline alıyor!” Rasûlüllah (sav) efendimiz ayrılıp gittikten sonra biri o adama dedi ki: “Yüzüğünü al da ondan yararlan!” Adam: “Hayır, vallahi onu bir daha almam, çünkü rasûlüllah (sav) efendimiz onu attıktan sonra ebediyyen onu kullanmam!” [326] Küçükleri edeplendirmede dikkat edilecek husus: Ashab'dan Ömer b Ebi Seleme (ra) anlatıyor: Ben Rasûlüllah'ın odasında hizmet eden bir oğlan idim Yemek yerken elim yemek kabında hareket edip dolaşırdı Bunun üzerine Rasûlüllah (sav) efendimiz bana hitabla şöyle buyurdu: “Ey delikanlı! Allah'ın ismini an ve sağ elinle yemek kabının senden taraf olan kısmından yemeye bak” [327] Büyükleri irşad hususunda dikkat edilecek cihet: Abdullah b Amir (ra) anlatıyor: “Bir gün annem beni çağırdı, bu sırada Rasûlüllah (sav) efendimiz de bizim evde oturuyordu Annem bana: “Gel de sana bir şey vereyim!” dedi Bunun üzerine Rasûlüllah(sav) efendimiz anneme: “Ona ne vermeyi arzu ettin?” diye sordu Annem de “Ona bir hurma vermeyi diledim” diye cevap verdi Rasûlüllah (sav) efendimiz: “Ama eğer ona bir şey vermiyecek olursan, senin üzerine bir yalan yazılır!” buyurdu[328] Huy ve karakter terbiyesi hususunda dikkat edilecek cihet: Ashab-ı Kirâm'dan Ebubekre (ra) anlatıyor: Peygamber (sav) efendimizin yanında bir adam anıldı, başka bir adam onu iyilikle hayırla övdü Bunun Üzerine Rasûlüllah (sav) efendimiz o adama şöyle dedi: “Yazıklar olsun sana! Arkadaşının boynunu kestin” ve bu cümleyi bir kaç defa tekrarladı, sonra devamla buyurdu ki: “Eğer o adamı herhalde öveceksen şöyle de: “Onu şöyle şöyle bir adam sanıyorum O böyle görünüyor Allah onun ne olduğunu bilir Allah'a karşı hiçbir kimse tezkiye edilemez” [329] Nefsi terbiye hususunda dikkat edilecek cihet: Ashab'dan Nu’man b Beşir (ra) anlatıyor: Babam peygamber (sav) efendimize gelerek dedi ki: “Ya Rasûlallah! Ben bu oğluma bir bağışta bulundum” Bunun üzerine Rasûlüllah (sav) babama şöyle sordu: “Her çocuğuna bunun bir mislini bağışladın mı?” Babam da, “Hayır” diye cevap verdi Peygamber (sav): “O halde verdiğini geri al” buyurdu Diğer bir rivayette: “Bunun gibi diğer bütün çocuklarına da aynı şeyi yaptın mı?” diye sordu Babam, “Hayır” dedi Peygamber (sav) ona: “Allah’tan korkunuz, çocuklarınız arasında adaleti gözetiniz!” Bu uyarı üzerine babam döndü ve verdiği bağışı geri aldı Başka bir rivayette ise, Peygamber (sav) efendimiz ona şöyle buyurdu: “O takdirde beni şahit tutma, çünkü ben haksızlığa şahid olmam” [330] Beden terbiyesinde dikkat edilecek husus: Peygamber (sav) efendimiz bir adamın suyu deve içer gibi bir defada içtiğini görünce ona şöyle uyarıda bulundu: “Deve içer gibi, suyu bir defada (yani bir nefeste) içmeyin! İki veya üç nefeste için İçeceğiniz zaman Allah'ın adım anın (Besmele çekin), içip başınızı kaldırınca Allah'a hamdedin” [331] Sahih rivayete göre, Rasûlüllah (sav) efendimiz, birgün Ashabının toplanıp diktikleri yuvarlak bir hedefe ok attıklarını görünce, onların cesaretini arttırarak şöyle teşvikte bulundu: “Atınız, ben de hepinizle beraberim!” [332] [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref325] Buharî-Müslim [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref326] Nevevî, Riyazü's-Sâlihin [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref327] Buharî-Müslim [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref328] Ebû Dâvud-Beyhaki: Abdullah bin Amir (ra) dan [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref329] Buharı-Müslim: Ebu Bekre (ra) den Açıklama: Hadis, kendini beğenme havası doğuracağından endişe edildiği taktirde kişiyi yüzüne karşı övmek mekruhtur, ile yorumlanmıştır Ama eğer böyle bir durum sözkonusu değilse, o taktirde övmekte bir sakınca yoktur Nitekim Resûlüllah (as) Efendimiz kendi ashabını yüzlerine karşı övmüştür Hz Ömer'e: “Şeytan seni bir yolda yürür görürse o yolu bırakıp başka bir yolda yürür” buyurmuştur [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref330] Buharî-Müslim: Nu’ınân bin Beşir (ra) den (303)Tirmizî [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref331] Tirmizi [url=http://wwwebediyyenbiz/#_ftnref332] Buharî Prof Dr Abdullah Nasıh Ulvan, İslam’da Aile Eğitimi, Evlilik, Evlat Terbiyesi Ve Esasları- 2, Uysal Kitabevi, 10 Baskı, Konya, 1994: 152-154