Yunus Emre Konuşuyor-Serisi

(Risâletü'n-Nushiyye)
Işksızlara virme ögüt ögüdünden alur degül
Işksız Adem hayvan olur hayvan ögüt bilür degül
Boz yapalak devlengice emek yime erte gice
Anun işi gözsepekdür salup ördek alur degül
Şah balaban şahin togan zihî ögmiş anı ögen
Togan za�if olurısa toganlıkdan kalur degül
Kara taşa su koyarsan elli yıl ısladurısan
Hemen taş gine bayagı hünerli taş olur degül
Yunus olma cahillerden ırak olma ehillerden
Câhil ne var mümin ise Câhıllıkdan kalur degül
Günümüz Türkçe�siyle:
Aşksızlara öğüt verme,onlar öğütten alacak (çapta)değildirler
Aşksız insan hayvana benzer,hayvan da zaten öğütten anlamaz
Boz tüylü çaylak için gece-gündüz emek verme
Onun işi köstebekledir,bırakıp ördek olacak değildir
Büyük şahin, doğan kuşlarını ne hoş övmüş övenler
Doğan kuşu zayıf da olsa doğan olma özelliğini kaybedecek değildir
Kara bir taşa su koysan ve elli yıl ıslatıp suyla bekletsen dahi
Yinede o sıradan bir taştır,mücevher kıymetinde olması beklenemez
Yunus,cahillerden olma ve işi bilen kişilere uzak olma
Cahil mümin de olsa cahilliğinden yine geri kalmaz
Tahlil: Bu şiirin ana teması;cahil,kaba,sevgisiz insanların durumları ve onlara karşı takınmamız gereken tavır hakkındadır
Sevgi temeldir Aşkı,sevgiyi tatmayan insan, gönül yolculuğunda mesafe alamaz Eskiden dergâha bağlanmak üzere baş vuran gençlere şeyh efendilerin: �Evlat, Leyla aşkını tattın mı?Tatmadınsa hele bir yol git,tat da gel İnsanı sevmeyen Allah sevgisine talip olamaz� dedikleri ve gelenleri bir sevgi testinden geçirdikleri rivayet olunur
İlk mısrada Yunus,sevgiyi tatmayanlara öğüt vermenin gereksiz olduğunu vurgulamakla kalmayıp işi daha da ileri götürüyor ve insanı hayvandan ayıran ana özelliğin aşk olduğunu çarpıcı biçimde dile getiriyor Ayrıca öğüt almanın,ilme talip olmanın,gönlü Hakk�a açmanın esas şartının sevgi dolu bir kalp olduğunu bu dizelerden anlıyoruz
İkinci mısradan itibaren Yunus, insanların yaratılış özellikleri itibariyle kapasitelerini bazı hayvan türlerini mukayese ederek gözler önüne seriyor Bizce Yunus�un asıl söylemek istediği;sevgiyi kuşanıp Hakk�a yönelmenin de bir nasip ve ezeli lütuf gerektirdiği noktasıdır ki; bu da kader programına ait derin bir sırdır
�Boz tüylü çaylak kuşuna fazla emek sarf etme,onun işi köstebek kovalamaktır Ne yaparsan yap, ördek olup uçmasını bekleme ondan� derken,cahil,anlayışsız kişileri eğitmekte fazlaca kendimizi harap etmememiz, bütün gücümüzü onlara yoğunlaştırmamamız gerektiğine güzel bir teşbihle dikkât çekiyor Hakikaten kapasitesi,veri tabanı uygun olmayanlara emek verip kendini tüketmek,cevheri yere çalmak gibidir Bu noktada, Mekke döneminde Rasulullah (sav) ileri gelen kafirlerin İslam�a girmesi için kendini çok yormuş, ancak Cenab-ı Hakk�ın ayetleri ile ikaz edilmiştir Bu ayetler yaratılış kapasitesi uygun olmayanların İslam�ı kabule yanaşmayacaklarını çok veciz biçimde ortaya koyar:
İçlerinden bazıları da seni Kur'an okurken dinlerler, fakat Biz, kalplerine onu zevkiyle anlamalarına engel kabuklar geçirmişizdir Kulaklarında da bir ağırlık vardır Bütün mucizeleri görseler de iman etmezler Hatta sana geldiklerinde, seninle tartışmaya kalkışarak, o hak tanımaz kâfirler: "Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir" derler (En�am-25)
Andolsun ki, cin ve insanlardan birçoğunu cehennem için yarattık Onların kalpleri vardır, onunla gerçeği anlamazlar, gözleri vardır, onlarla görmezler; kulakları vardır ama onlarla işitmezler İşte bunlar hayvan gibidirler, hatta daha şaşkındırlar İşte o gafiller ancak bunlardır (Araf-179)
İşte o insanlara karşı takınılacak tavrı belirleyen ayetler:
Ey Resûlüm! Yine de yüz çevirirlerse, artık sana düşen ancak açık bir tebliğden ibarettir (Nahl-82)
Resül�e düşen, tebliğden başka bir şey değildir Allah sizin açığa vurduklarınızı da gizlediklerinizi de bilir (Maide-99)
Şahin ve doğan kuşu temsili ile Yunus�un anlatmak istediği;yaratılışı güzel ve soylu olanlardır Yani asalete dikkât çeker Yunus Çaylak kuşu ne kadar emek çekilirse çekilsin ördek olmayacağı gibi,doğan ve şahin de ne kadar zayıf olursa olsun asaletinden hiçbir şey kaybetmez İşte Türk atasözü:
İyi huylu,insani özellikleri fazla olanlar zayıf da olsalar üstündürler Kur�an pek çok ayette İnananların-İyi amel işleyenlerin mutlak üstün olduklarını vurgular:
Ama iman edip güzel ameller işleyen kimseleri, imanları sebebiyle, Rableri hidayete erdirir Naim cennetleri içinde altlarından ırmaklar akar (Yunus-9)
İman edip iyi amel işleyenlerin, şüphesiz ki, Biz öyle güzel işler yapanların mükafatını zayi etmeyiz (Kehf-30)
Dördüncü mısraya gelindiğinde Yunus,yaratılış kapasitesi uygun olmayanlara emek çekmenin boşluğunu bu defa kara taşı misal vererek pekiştiriyor Elmas da,Firuze de, Zümrüt de taştır ama sıradan taşı ne kadar işlerseniz işleyin hiçbir zaman mücevher olamayacaklardır Nitekim;Ebu Cehil, Ebu Leheb gibi karakter sahipleri, uzak geçmişte Nemrut,Firavun gibiler buna canlı örnektir Yapılan tebliğ çalışmalarına,öğütlere ve hatta apaçık şahit oldukları mucizelere rağmen tavırlarında hiçbir değişim olmamıştır
Şiir boyunca sevgisiz ve cahil kişilerin karakteristik özelliklerini çeşitli canlı örneklerle gözler önüne seren Yunus; son mısrada cahillikten kurtuluşun formülünü ehil-uzman-bilge kişilere yakın olmak şeklinde veriyor Adeta Kur�an�ın şu ayetini söylüyor:
�bilmiyorsanız, haydi bilgisi olanlara sorun! � (Enbiya-7)
Son cümle ise oldukça çarpıcı Cahil mümin olsa dahi cahillikten geri kalmayacağı,İlim ve zikir ehli ile beraber olmayanlara imanlarının fayda edip onları değiştirmeyeceğine dikkât çekiliyor Bir başka şair bunu daha açık ve sert betimler:
Adam, adam olamaz gitmek ile Mekke�ye
Eşek yine eşektir taş taşısa tekkeye1
Bugün yaşadığımız dünyada İslam gibi muazzam bir dinin cahiller elinde ne hale geldiğine hepimiz tanık oluyoruz Din dendiğinde,muska-üfürük-hurafe akla geliyorsa bunun en başta gelen sebebi içimizdeki cahillerden arınamayışımızdır Aslında bu öylesine önemli bir konudur ki;toplum içindeki cahillerin zararı sadece kendilerine olmayıp bütün insanlaradır Çoğunluğu beyinsiz olan kavimler, içlerindeki iyileri de yok oluşa sürüklemişlerdir Allah Kur�an�da Musa (as)�ın ağzından, cehaleti helak oluş sebebi olarak zikreder:
İçimizdeki beyinsizlerin yaptıkları yüzünden bizi helak mı edeceksin? (Araf-115)
Hakka ermenin motor gücü Sevgi,o yolun rehberi Bilge Kişiler,yol engelleri ise Cehaletlerini hüner sayan ya da cahil olduklarının farkında olmayan zavallılardır
Sevgi; Allah Rasulü (sav) tarafından imanın ölçütü ve cennete giriş sebebi olarak da zikredilir:
İman etmedikçe cennete giremezsiniz,birbirinizi sevmedikçe de gerçek anlamda iman etmiş olmazsınız
Fazla söze gerek yok Yunus, söylenmesi gerekeni en cahilin dahi anlayacağı şekilde söylemiş zaten
Mehmet DOĞRAMACI