|
Prof. Dr. Sinsi
|
Namaza Tekbir İle Başlamanın Keyfiyeti
Rükû ve İlgili Hususlar
Kıraat tamamlandıktan sonra rükûa varıp burada da birtakım hususları gözetmelidir:
1 Rükûa varmak için tekbir getirmek,
2 Getirdiği tekbir ile birlikte ellerini omuzlarının hizasına kadar kaldırmak,
3 Tekbiri, rükûa varıncaya kadar uzatmak,
4 Rükûda ellerinin ayalarını, parmakları açık ve kıbleye yönelik olduğu halde diz kapaklarına koymak,
5 Parmaklarını baldırlarının üzerine sarkıtmak,
6 Dizlerini dimdik tutmak,
7 Belini düzeltmek,
8 Boynu ile başını, sırtıyla aynı seviyede tutup başını sırtından ne yüksekte ve ne de aşağıda tutmak,
9 Dirseklerini yanlarından uzak tutmak (kadın ise, kol
larını yanlarına yapıştırmak)
10 Rükûda üç defa 'Sübhâne Rabbiyel-azim' demektir Eğer
imam değilse, bu duayı yedi veya on defa okuması daha gü
zeldir
Sonra rükûdan kıyama kalkar; ellerini omuzlarının hizasına kadar kaldırarak 'Semiallâhu limen hamideh' (Allah Teâlâ, kendisinin hamdini yapan kulunun duasını kabul eder) der, İtidalda tam olarak istikrar bulduktan sonra 'Rabbenâ leke'lhamdu miressemâvâti ve mirel arzı ve mi'le mâ şi'te min şey'in ba'du' (Ey rabbimiz! Sana gökler, yer ve onlardan başka istediğin şey dolusu hamd olsun!) der
Sabah, güneş tutulması (küsuf) ve tesbih namazları hariç hiç bir namazda rükûdan sonraki kıyam (itidal) uzatılmaz Sabah namazının ikinci rek'atında secdeye gitmezden önce hadîs-i şerîfte vârid olan kelimelerle kunut duasını okumalıdır61
Secde
Kıyam'dan sonra tekbir getirerek secdeye gider Yere önce dizlerini koyar Sonra açık alnını, burnunu ve daha sonra da ellerinin ayasını kor Secdeye giderken tekbir alır
Rükûdan başka bir hareket için ellerini kaldırmaz Secdeye giderken evvelâ dizleri, ikinci derecede elleri, üçüncü derecede de alnı yere gelmelidir Alnını ve burnunu yere kor Kollarını yanlarından biraz uzak tutar Kadın ise rükûda olduğu gibi bunun aksini yapar; kollarını yanlarına yapıştırır
Erkek, secdede ayaklarını aralıklı tutar; kadın ise bitiştirir Erkek, secdede karnını uyluklarına yapıştırmamalı; dizlerinin arasını açık bırakmalıdır Kadın ise bu durumun aksini yapmalıdır Ellerini omuzlarının hizasında yere koymalıdır Ellerin parmaklarını açıp bitişik olarak uzatmalıdır Baş parmağı da diğer parmaklarla birleştirmelidir; fakat birleştirmese de bir beis yoktur
Köpeğin, kollarını yere yaydığı gibi kollarını yere yaymamalıdır Çünkü bu şekilde kolları yaymak yasak edilmiştir Secdeye vardığında üç defa Sübhâne rabbiye'l-a'lâ, demelidir Bu duâyı imam olmayan bir kimsenin daha fazla söylemesi iyidir Sonra secdeden kalkar, oturduğu yerde belini doğrultur ve itminana kavuşur Başını, tekbir getirerek kaldırır, sağ ayağını diker, sol ayağının üzerine oturur
Parmakları yayılı olduğu halde ellerini uyluklarının üzerine koyar; parmaklarını ne fazla bitiştirir ve ne de fazla açar, İstikrar bulduktan sonra 'Rabbiğfirlî verhamnî verzuknî vehdinî vecburnî ve âfinî va'fu annî (Ey rabbim! Beni affeyle! Bana rahmet et! Beni rızıklandır ve hidâyet eyle! Kusurumu ve noksanımı tamamla, bana âfiyet ihsan eyle ve benden affını esirgeme!) duasını okur Tesbih namazının secdesi hâriç, bu oturuş hiçbir namazda uzatılamaz
İkinci secde de böyle yapılır Arkasında teşehhüd olmayan her rek'atta ikinci secdeyi müteâkip istirahat için hafif bir oturuş yaptıktan sonra elini yere koyarak kalkar (Hanefîlerde bu istirahat yoktur) Kalkarken, ayaklarından birisini öne atıp ona dayanarak kalkmamalıdır
Tekbiri oturma ile ayağa kalkma arasını dolduracak kadar uzatmalıdır Şöyle ki: Tam oturmada istikrar bulduğu zaman Allah lafzının 'h'sini, ellerine dayanıp kalkarken Ekber'in 'k'sini ve kıyâma kalkmanın ortasında da 'r'sini söylemelidir Kalkışının tam ortasında tekbire başlamalı ki," tekbir, intikâlin ortasında ol-sun ve iki tarafı, başı ile sonu tekbirden hâli bulunsun Bu durum, ta'mime (veya ta'zime) daha yakındır
İkinci rek'atı da birinci rek'at gibi kılar Başlangıçta olduğu gibi eûzü'yü tekrarlar
Teşehhüd
İlk teşehhüdü ikinci rek'atın sonunda yapar Teşehhüd'den sonra Hz Peygamber'e ve âline (bir rivâyete göre) salavât-ı şerîfe getirir Sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar, şehadet parmağı hariç diğer parmaklarını kapatır Baş parmağını salıvermesinde bir beis yoktur İllallah dediğinde sadece sağ elin şehadet parmağıyla işaret eder Lâ ilâhe'yi söylediği zaman şehadet parmağını kaldırmaz, ancak illallah dediği zaman kaldırır İki secdenin arasında olduğu gibi birinci teşehhüdde de sol ayağının üzerine oturur
Son teşehhüdde Râsûlullah'a (sa) getirilen salavât-ı şerîfeden sonra, vârid olan duâyı okur İkinci teşehhüdün sünnetleri birincininki gibidir Ancak ikinci teşehhüdde sol kalçasının üzerine oturur; çünkü kıyam olmadığı için emaneten oturmuş değildir
Aksine istikrarlı bir şekilde oturmuştur Son oturuşta sağ ayağını dik tutar, sol ayağını onun altından çıkarır Eğer zorluk çekmezse sol ayağının da baş parmağının ucunu yere koyarak kıbleye yöneltir
Bu vazifeleri yaptıktan sonra başını, sağ yanağı arkadan görülecek derecede çevirerek sağma ve aynı hareketi yaparak soluna selâm verir Selâm vermekle namazdan çıkmaya niyet eder
Birinci selamla sağındaki meleklere ve müminlere selâm vermeye, ikinci selâmla da diğer tarafındakilere vermeye niyet eder Sünnet, selâmın uzatmadan, harekesiz okunmasıdır (Örneğin es-selâm kelimesini uzatmaksızm aleyküm ile birleştirip geçiştirmelidir Bazı âlimlere göre selâmın cezmi imamın onu acele okuması demektir ki imama uyanlar, ondan önce selâm vermesinler)62
Buraya kadar anlattıklarımız, tek başına kılınan namazla ilgili idi
Tekbirleri işitecek derecede sesli getirmelidir İmam ise, fazilete nail olmak için imamlığa niyet etmelidir İmam, imamlığa niyet etmezse bile cemaatın namazları imama uymaya niyet ettikleri takdirde sahih olduğu gibi, cemaat sevabına da nâil olurlar Namazı tek basma edâ eden gibi imam da istiftah duâsıyla eûzüyü gizlice okur
İmam ve cemaat sesli okunan namazda 'Âmin' kelimesini âşikâre söyler İmam ile cemaatın âminleri beraber olmalıdır Cemaat amin kelimesini imamdan sonra dememelidirİmam Fâtiha'yı bitirdikten sonra nefes almak için az bir zaman susmalıdır İmama uyan da cehrî namazlarda bu zaman zarfında Fatiha'sını okumalıdır ki imamın zammı sûresini dinleme imkânına sahip olabilsin
Cehrî namazlarda imama uyan, imamın sesini işitmediği takdirde zammı sûreyi okur (Eğer işitirse dinlemelidir) İmam, başını rükûdan kaldırırken 'Semiallâhu limen hamide' der İmama uyan da aynı kelimeleri tekrarlar İmam, rükû ve secdede üç defadan fazla tesbih okumamalıdır Birinci tesehhüdde 'Allahümme salli alâ Muhammedin ve alâ âl-i Muhammedin' ibaresinden daha fazla birşey ilave etmeye yetkili değildir
Üçüncü ve dördüncü rek'atlarda da Fâtiha'dan başka birşey okuyamaz Namazı çok uzatmamıalıdır Son teşehhüd de salavât-ı şerife miktarından fazla olacak bir dua okumamalıdır
Selâm verirken cemaat ile melekler üzerine selâm vermeye, cemaat da, selâmlarıyla imama cevap vermeye niyet etmelidir Cemaat selâmını tamamlayıncaya kadar imam kıpardamamalıdır Selam vermelerinden sonra imam yüzünü cemaata çevirmelidir Eğer arkasında kadınlar da varsa onlar gidinceye kadar yüzünü çevirmemesi daha evlâdır İmam kalkmadıkça cemaattan hiç kimse kalkmamalıdır
İmam istediği tarafa, sağına veya soluna dönebilir Ancak sabah namazının kunut duasını sadece kendisine tahsis etmeyip, 'Ey Allahım! Bizi hidâyet et!' deyip ve umumî bir şekilde ve açıktan yapar; cemaat da âmin der Kunut duâsında ellerini göğsü hi-zasına kaldırır Duânın sonunda elleriyle yüzünü mesheder; çünkü bu konuda hadîsler nakledilmiştir63
Eğer bu hususta hadîs olmasaydı, teşehhüdün sonunda olduğu gibi kıyas, elleri kaldırmamayı gerektirirdi
58) Taberânî, (Muaz'dan zayıf bir senedle)
59) Müslim, (İbn Ömer'den); Ebu Dâvud ve Tirmizî (Cübeyr b Mut'im'den)
60) Müslim, (Hz Ali'den)
61) Beyhakî, (İbn Abbas'dan); Ebu Dâvud, Tirmizî ve Nesâî, (sahih olarak)
62)Ebu Dâvud ve Tirmizî, (Ebu Hüreyre'den sahih olarak)
63) İmam Gazâlî dışında bu hususu belirten bir kimseye rastlanılmamıştır
|