|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gün Ve Gecelerin Tekrarlanmasıyla Tekrarlanan Nafi
Gün ve Gecelerin Tekrarlanmasıyla Tekrarlanan Nafileler
Bunlar sekiz tanedir Bunların beşi, beş vakit namazla birlikte kılınan râtıb sünnetlerdir Diğer üçü ise, kuşluk namazı, akşam ile yatsı arasında kılınan namaz ve geceleyin edâ edilen teheccüd namazıdır,
1 Sabah namazının sünneti
Bu namaz, iki rek'attan ibarettir; nitekim Hz Peygamber şöyle buyurmuştur:
Sabahın farzından evvel kılınan iki rek'at sünnet, dünya ve içindeki herşeyden daha hayırlıdır203
Sabah sünnetinin vakti, (fecr-i kâzible, yani uzunlamasına/dikine yayılan aydınlıkla değil) fecr-i sâdıkın çıkışıyla başlar Fecr-i sâdık, her tarafa (enine doğru) yayılan aydınlığın doğuşu demektir Fecr-i sâdıkı idrâk etmek, ilk anında hemen hemen mümkün olmayacak kadar zordur Ancak ayın menzillerini öğrenmiş veya fecrin, gözle görülen hangi yıldızlarla doğduğunu bilen kimseler için, fecri idrâk etmek kolaydır Böyle bir kimse fecrin çıkışını yıldızlardan anlayabilir
Fecrin çıkışının ay ile anlaşılmasına gelince; bu, her ayın iki gecesinde mümkündür Şöyle ki, ayın yirmialtıncı gecesinde ay, fecirle birlikte doğmakta; onikinci gecesinin sabahında ise fecrin doğuşu ile batmaktadır Bu genellikle böyledir Ancak bazen de ayın burçlarında ufak tefek değişiklikler olabilir Bunu izah etmekse uzun sürer
Gecedeki vakitleri takdir etmek ve sabahı anlamak isteyen kimse için, ayın menzillerinin bilinmesi mühim meselelerdendir
Sabah sünnetinin vakti, sabah farzının vaktinin geçmesiyle geçer; güneş doğduğunda farzın vakti son bulduğu gibi, sünnetin vakti de son bulur Sabah sünnetinin vakti bu kadar geniş olmasına rağmen, onu farz namazdan evvel edâ etmek de ayrı bir sünnettir Eğer kişi namaz için kamet getirildikten sonra camiye girerse, sünnetle hiç meşgul olmadan derhal farza durmalıdır;
çünkü Hz Peygamber şöyle buyurmaktadır:
Namaz için kamet getirildikten sonra farz dışında herhangi bir namaz kılmamalıdır204
Bu durumda bu iki rek'at sünneti, farz namazının edasından sonra kılmalıdır En doğru fetvaya göre bu iki rek'at sünnet, güneş doğmazdan evvel kılındığı takdirde velev ki, farzdan sonra kılınsın kaza değil eda edilmiş sayılmaktadır; çünkü bu iki rek'at sünnet, farzın vaktinde ona tâbidir Farz ile aralarındaki tertib ise (yani evvelâ sünneti, sonra farzı kılmak hususu ise), cemaate tesadüf etmediği zamanlarda sünnettir Eğer cemaate tesadüf ederse tertip tam aksine döner ve iki rek'at sünnet, namazdan sonra yine eda olarak kılınmış olur
Müstehab olanı, kişinin bu iki rek'atı evinde ve biraz da çabuk kılmasıdır Evinde bunları kıldıktan sonra, camiye gelip iki rek'at da tahiyyetül mescid (cami hediyesi) kılsın Sonra otursun, farz namaz kılıncaya kadar, herhangi bir namaz kılmasın Farz kılındıktan güneş doğuncaya kadar olan zamanda ise en iyisi zikretmek ve düşünmektir Bu zaman zarfında sadece sabahın sünneti ve farzıyla iktifa etmek daha iyidir
2 Öğle namazının sünnetleri
Altı rek'attır İkisi sünnet-i müekkede olarak namazdan sonra, dördü de yine sünnet olarak namazdan önce kılınır Fakat önce kılınan dört rek'atın derecesi sonra kılınan iki rek'atın derecesine yetişemez
Ebu Hüreyre (ra) Hz Peygamber'den şöyle rivayet etmektedir:
Kim güneşin zevâlinden sonra dört rek'at namaz kılar ve bunlarda okunan Kur'an'ı güzelce tilâvet edip, rükû ve secdeleri güzel yaparsa, o günün gecesine kadar kendisine af dileyen yetmiş bin melek de onunla birlikte namaz kılar205
Hz Peygamber zevalden sonraki dört rek'atı terketmezdi Bunları biraz uzatır ve şöyle derdi: 'Bu saatta, göklerin
kapısı açılır, Ben bu saatte Allah'ın huzuruna yükselen bir amelimin olmasını istiyor ve seviniyorum'206
Bu hadîsi Ebu Eyyûb el-Ensarî tek başına rivayet etmektedir Ancak Hz Peygamber'in zevcesi Ümmü Habîbe'den bu hadîsi takviye eden şöyle bir hadîs rivayet edilmiştir:
Kim her gün farz namazlarından başka oniki rek'at namaz kılarsa, onun için cennette bir ev bina edilir Bu oniki rek'atın ilk ikisi sabahtan, dördü öğleden evvel, ikisi öğleden sonra, ikisi ikindiden evvel ve son ikisi de akşamdan sonradır207
İbn Ömer (ra) ise "Ben Allah Rasûlü'nün 'Kim her gün on rek'at namaz kılarsa' buyurduğunu duydum" dedikten sonra, sabah namazının iki rek'atı hâriç, diğerlerini Ümmü Habibe'nin rivayetinde olduğu gibi zikrederek söyle demiştir: 'Sabah saatlerinde hiçbirimiz Rasûlullah'ın huzuruna çıkamazdık Fakat ablam Hafsa'nın (ra) bana söylediğine göre, Hz Peygamber evinden, sabahın iki rek'at sünnetini kılar öyle çıkarmış'
İbn Ömer şöyle devam etmiştir: 'Öğle namazından evvel iki rek'at kılınmalıdır' Bu bakımdan öğleden evvel kılınan iki rek'at, daha önce kılınmasından bahsedilen dört rek'atın en kuvvetlileri olmaktadır (Yani öğleden evvel kılınan dört rek'atın ikisi daha kuvvetlidir Dördü de aynı derecede değildir) Öğleden evvel kılınan sünnetlerin vakti, zeval ile girmiş olur
Zeval, ayakta olan şahısların doğuya yönelen gölgelerinin artmasıyla bilinir Çünkü güneş çıktığı anda cisimler için batıya doğru uzanan uzun bir gölge meydana gelir Güneş yükseldikçe bu gölge eksilmeye ve batı cephesinden çekilmeye başlar Bu durum güneş tam tepeye çıkıncaya kadar devam eder Güneş yüksekliğin zirvesinden batıya doğru kaydığında, duraklayan gölge bu defa doğuya doğru artmaya başlar Artmasının gözle farkedildiği zaman öğle vaktidir Bununla birlikte kesinlikle bilinir ki, Allah Teâlâ'nın ilminde öğle vakti bundan biraz önce olmuştur Fakat insanoğlunun mükellefiyeti ancak hissedilir nesnelere bağlıdır Artmaya başlayan gölgenin geri kalan kısmı, kış mevsiminde uzar, yaz mevsiminde ise kısalır Gölgenin uzaması güneşin oğlak burcunun evveline; kısalması ise, güneşin yengeç burcunun evveline varmasına kadar devam eder Bu ise, ayaklar ve mizanlarla bilinmektedir
Güzelce gözetebilecek kimse için, tahkik ve tesbite yakın yollardan birisi de geceleyin kutb-u şimalî'yi gözetlemektir Bu gözetlemeyi yapan kişi, dörtgen bir levhayı dümdüz ve kenarlarından birisi tam kutbun hizasına gelecek şekilde koyacaktır Kutubdan bir taşın yere düştüğünü ve sonra da bu taşın düşüş yerinden levhanın kutup tarafında bulunan kenarına bir çizgi çekildiği farzedilse bu çizginin, dörtgenin kutub tarafına düşen kenarının tam ortasına gelip dörtgenin doğu ve batı çizgilerinin herhangi birisine daha yakın olmamalıdır Sonra o levhanın üzerine, 5 rakamı yerine ki orası da tam kutbun karşısıdır bir direk dikecektir Bu direğin gölgesi günün evvelinde A çizgisi tarafından batıya doğru kayacaktır
Bu gölge tâ B çizgisini kaplayıncaya kadar meyletmeye devam eder ve sonunda öyle bir vaziyete gelir ki, eğer başı uzatılsa tam taşın düştüğü yere varır O zaman levhanın doğu ve batı kenar-larına olan uzaklığı eşit olup hiç birine daha yakın olmayacaktır Bu bakımdan batı tarafına olan meyli ortadan kalktığı zaman anlaşılır ki, güneş tam tepede bulunmaktadır
Gölge levha üzerindeki çizgiden doğuya doğru kaymaya başladığında güneş zevale başlamış olur Bu durum, Allah'ın ilmindeki zevalin evveline yakın bir vakitte kesin olarak bilinir Sonra gölgenin doğuya doğru kaydığı anda tam onun başının bulunduğu yere bir alâmet konur Ne zaman ki bu alâmetten itibaren gölge direk kadar olursa o vakit ikindi vakti gelmiştir
Zeval ilminde bu kadarcık bilgi ile iktifa etmekte herhangi bir beis yoktur Levhanın şekli şöyledir:
3 İkindi namazının sünneti
İkindi namazından evvel dört rek'at olarak kılınır Ebu Hüreyre (ra) Hz Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etmektedir:
İkindi namazından evvel dört rek'at namaz kılan kula Allah rahmet etsin!208
Bu bakımdan Hz Peygamber'in bu duasına mazhar olmak ümidiyle ikindiden evvel dört rek'at namaz kılmak kuvvetli bir şekilde müstehabdır; çünkü Hz Peygamber'in duası şeksiz şüphesiz kabul olunur, Hz Peygamber ikindiden önce kılınan dört rek'at sünnete, öğleden evvel kıldığı iki rek'at sünnete devam ettiği gibi devam etmemiştir
4 Akşam namazının sünneti
Bu sünnet, akşamın farzından sonra ve iki rek'at olarak kılınır Bu konuda rivayet farklılığı yoktur Akşam namazından önce, müezzinin ezan ve kâmeti arasında acele olarak (Şafiî'ye göre) kılınan iki rek'at sünnete gelince; bu, Ubey b Ka'b, Ubâde b Sâmit, Ebu Zer, Zeyd b Sabit ve diğer bir grup sahabîden rivayet edilmiştir Ubâde ve bir başkası şöyle demiştir:
Müezzin akşam ezanını okuduğu zaman, Hz Peygamber'in sahabîleri koşar adımlarla direklerin arkalarına gider ve acelece iki rek'at namaz kılarlardı209
Biz akşam namazından önce, cemaate gelenler tamam oluncaya kadar iki rek'at namaz kılardık Hattâ dışarıdan camiye gelenler, namazın kılındığını zannederek 'Akşam namazını kıldınız mı?' diye sorarlardı210
Bu namazın sünnet olduğu, belki de Hz Peygamber'in İsteyen, iki ezan arasında namaz kılabilir'211 şeklinde vârid olan hadîsinden çıkarılmıştır
Ahmed b Hanbel (ra) bu iki rek'atı kılardı; bilâhare halkın ayıplaması üzerine terketti Kendisinden bu husus sorulduğu zaman 'Hiç kimsenin kıldığını görmeyince ben de terkettim Kişi, halkın görmediği bir yerde, evinde bu iki rek'atı kılarsa iyi olur' buyurdu
Akşam namazının vakti, düz arazilerde güneşin gözlerden kaybolmasıyla başlar Eğer arazinin batı tarafları dağlarla kaplı ise, güneş battıktan sonra doğudan bir karanlık yükselinceye kadar beklemelidir; zira Hz Peygamber şöyle buyurmuştur: Gece şuradan (doğu istikametine işaretle) geldiği ve gündüz de şuradan (batıya işarettir) göçtüğü zaman, oruçlunun müddeti sona erer212
|